اختلاف در خاندان سعودی بر سر عادی سازی روابط با اسرائیل/ انتخابات اسرائیل چه بر سر رابطه با عربستان خواهد آورد؟

نتانیاهو وعده داده است که در صورت انتخاب مجدد به عنوان نخست‌وزیر، پرواز مستقیم اسرائیل به مکه را برقرار کند؛ این در حالی است که عادل الجبیر، بر تشکیل دولت مستقل فلسطینی به عنوان شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل، تاکید کرده است.

«بازتاب»؛ احسان صفار- در حالی که تنها دو روز به برگزاری انتخابات کنست (پارلمان اسرائیل) باقی مانده است، پیش‌بینی می‌شود که اگر چه حزب لیکود به رهبری نتانیاهو بیش‌تر از سایر احزاب، کرسی‌ها را در اختیار خواهد گرفت، برای تشکیل کابینه باید با سایر احزاب راست، ائتلاف کند؛ امری که به معنی تداوم مسیر دو سال گذشته و حتی برگزاری پنجمین انتخابات کنست، در آینده نزدیک است.

در همین حال کارزارهای انتخاباتی، تلاش‌های خود را برای جذب آرای مردمی شدت داده‌اند؛ «گیدعون صعر»، رهبر حزب «امید جدید» که به مهم‌ترین چهره مخالف نخست‌وزیر تبدیل شده است، از برپایی جشن زودهنگام برای پیروزی نتانیاهو انتقاد و بر ادامه تلاش‌های خود برای جذب احزاب راست، تأکید کرده است.

در طرف مقابل، بنیامین نتانیاهو که به واسطه پرونده فساد مالی خود و خانواده اش، ادامه حیات سیاسی خود را در گرو پیروزی در این انتخابات می‌بیند، در مصاحبه تلویزیونی با یکی از کانال‌های خبری اسرائیل، وعده داده است که در صورت انتخاب مجدد به نخست‌وزیری، پرواز مستقیم میان مکه و اسرائیل را برقرار خواهد کرد.

این در حالی است که «عادل الجبیر»، وزیر خارجه پیشین عربستان و مشاور کنونی پادشاه در امور خارجی، چند روز پیش در مصاحبه با «عرب نیوز»، تأکید کرده است که موضع عربستان نسبت به عادی‌سازی روابط با اسرائیل تغییر نکرده است.

به گفته الجبیر، علیرغم اقدام همسایگان عربستان در عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل، این کشور همچنان بر تشکیل دولت مستقل فلسطینی به عنوان شرط عادی‌سازی روابط با اسرائیل پافشاری می‌کند.

به گفته او «ما معتقدیم که نقش کلیدی در دور کردن جهان عرب از سه نَه داشتیم»؛ اشاره او به مصوبه اتحادیه عرب در اجلاس خارطوم در سال 1967 مبنی بر نه به مذاکره، نه به به رسمیت‌شناسی و نه به صلح است.

عادل الجبیر تأکید کرده است که ریاض همچنان به «ابتکار صلح عربی» متعهد داشت؛ این ابتکار که ابتدا با نام «ابتکار ملک عبدالله» ارائه شده، در اجلاس سال 2002 اتحادیه عرب در بیروت به تصویب رسید و بر اساس آن تنها در صورت تشکیل دولت مستقل فلسطینی به پایتختی قدس شرقی، کشورهای عرب روابط خود با اسرائیل را عادی خواهند کرد.

گفته‌های عادل الجبیر در حالی است که در سال‌های اخیر خبرهای متعددی از دیدارهای رهبران سعودی و اسرائیلی منتشر شده است؛ در مهم‌ترین مورد، چند ماه پیش خبر سفر مخفیانه نتانیاهو و یوسی کوهن به اسرائیل و دیدار با ولیعهد سعودی منتشر شد؛ علیرغم تکذیب این خبر از سوی عربستان و سکوت اسرائیل، یکی از مشاوران نخست‌وزیر اسرائیل این خبر را تأکید کرد و با بیان اینکه در این جلسه در مورد ایران و عادی‌سازی روابط ریاض-تل‌آویو گفتگو شده، تأکید کرد که توافقی میان دو طرف صورت نگرفته است.

در سال‌های اخیر، در اسرائیل، بنیامین نتانیاهو کوشیده است با اتکا به سیاست‌های منطقه‌ای ایران و ضعف کشورهای عرب در برابر تهران، پروژه عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی را به پیش ببرد؛ در همین حال، در عرصه داخلی تلاش او بر این بوده است تا موفقیت‌ها در این زمینه را به عنوان ابزاری برای جذب آرای عمومی، به کار گیرد.

در طرف مقابل، در عربستان اما، به نظر می‌رسد اگرچه توافق کلی در مورد ضرورت همکاری‌های امنیتی با اسرائیل برای مقابله با ایران وجود دارد، اجماعی در مورد سطح این همکاری‌ها میان نهادها و اعضای متنفذ خاندان سعودی شکل نگرفته است.

در این زمینه، در حالی که شواهد نشان از تمایل محمد بن سلمان به گسترش روابط ریاض-تل‌آویو به سایر حوزه‌های غیرامنیتی دارد، برخی تحلیل‌گران از نگرانی برخی از شاهزادگان از پیامدهای این امر برای جایگاه عربستان در جهان عرب و اسلام سخن گفته‌اند؛ همچنین نباید از نظر دور داشت که معدود بازماندگان مستقیم بنیانگذار پادشاهی سعودی –از جمله شخص شاه- همچنان به تعهد عربی-اسلامی به مسئله فلسطین باور دارند.

در این شرایط، این که اختلافات نهایتا چه نتیجه‌ای را در پی‌خواهد داشت و اجماع احتمالی چگونه شکل خواهد گرفت، موضوعی است که هنوز نمی‌توان به آن پاسخ داد؛ با این حال احتمالا تلاش تهران برای کاهش نگرانی‌های ریاض، نقش مهمی در تقویت موضع مخالفان عادی‌سازی در خاندان سعودی خواهد داشت.