نان در معرض تهدید
بررسی لایحه بودجه پیشنهادی دولت نشان می‌دهد یارانه نان با کاهش ۷۶.۴ درصدی مواجه بوده است. نان در لایحه بودجه سال ۹۶ دارای دو ردیف بود. یک ردیف متعلق به خرید تضمینی گندم و یک ردیف مربوط به یارانه نقدی نان بود که این دو ردیف در بودجه سال آینده به یک ردیف تقلیل یافته است. بر اساس گمانه‌های موجود، کاهش یارانه نان، قیمت عرضه گندم برای تولید نان را تک‌نرخی کرده و بهای آن را افزایش می‌دهد. ابهام در سیاست‌های دولت در زمینه نان سبب شده که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم از دولت توضیح بخواهد و قرار است در کمیسیون‌های تخصصی هفته پیش‌رو، دولت به ابهامات موجود پاسخ بگوید. با تغییر قیمت آرد عرضه‌شده به نانوایی‌ها، احتمال کاهش اندازه چانه نان، افت کیفیت و دورریز نان بیشتر می‌شود و به‌این‌ترتیب، معیشت قشر آسیب‌پذیر، بیش از گذشته تحت‌تأثیر قرار میگیرد.
سیاست ایجاد ثبات در قیمت نان از آن دست سیاست‌هایی است که روی کاغذ نوشته شده اما هیچ‌گاه اجرایی نشده است. اگرچه دولت‌های مختلف به دنبال ایجاد ثبات در بهای نان با هدف کمک به اقشار آسیب‌پذیر بوده‌اند، اما قیمت نان، هر روز بیشتر از دیروز شده است. یک روز به بهانه آزادپزی نان دونرخی شده است، روز دیگر چانه نان به‌دلیل ثبات قیمت‌ها آب رفته است و در برخی سال‌ها هم نان سوخته و بی‌کیفیت، راندمان نان تحویلی به خانواده‌ها را کم کرده و به این ترتیب دود تصمیمات نپخته بخش دولتی به چشم مردم رفته و به جیب اقشار کم‌درآمد فشار مضاعف وارد شده است.
این‌بار دولت یک‌باره یارانه نان را تا سقف ۷۶,۴ درصد در لایحه بودجه کاهش داده است و هنوز کسی نمی‌داند تبعات این تصمیم چیست. در لایحه بودجه سال ۹۶، دو ردیف اعتبار برای نان در نظر گرفته شده بود؛ یک ردیف مربوط به خرید تضمینی گندم و یک ردیف هم برای یارانه نقدی نان که این دو ردیف، در مجموع ۱۴ هزار میلیارد تومان اعتبار داشت. اما در لایحه بودجه سال آینده، دولت فقط یک ردیف برای نان در نظر گرفته و در این ردیف نیز عدد ۳.۳ هزار میلیارد تومان نقش بسته است که حکایت از کاهش ۷۶.۴ درصدی یارانه نان دارد. اگرچه دولت از سال ۹۱ به دنبال حذف یارانه نقدی نان بود، اما هر بار با مقاومت مجلس، این یارانه حذف نشده بود. به نظر می‌رسد دولت یارانه نقدی نان را در بودجه سال ۹۷ به‌طور‌کامل حذف کرده است. محمد قاسمی، معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس، در گفت‌وگو با «شرق» درباره تأثیر کاهش یک‌باره یارانه نان بر قیمت آن برای مصرف‌کننده، می‌گوید: این موضوع را جزء ابهامات لایحه بودجه مطرح کردیم و قرار است دولت در این زمینه توضیح دهد.
او ادامه می‌دهد: این ابهام درباره یارانه نان وجود دارد که چرا ردیف‌های بودجه سال ۹۶، در بودجه سال بعد نیست. دولت باید در‌این‌باره توضیح دهد و پیچیدگی بودجه هم به همین دلیل است. در جلسه کمیسیون‌های مجلس که در هفته جاری برگزار می‌شود، یکی از موضوعات بحث یارانه نان است که دولت باید توضیح دهد که قرار است چه کاری انجام دهد.
افزایش قیمت فروش گندم در سال بعد
بر اساس مفاد لایحه بودجه سال ۹۷، کل اعتبار در‌نظر گرفته‌شده برای یارانه نان حدود ۳,۳ هزار میلیارد تومان است، در‌‌حالی‌که محمدرضا مرتضوی، رئیس انجمن آردسازان، به «شرق» می‌گوید: «سال گذشته دولت ۱۱ هزار میلیارد تومان صرف خرید تضمینی گندم کرده است که پنج هزار میلیارد تومان آن، یارانه خرید تضمینی گندم بوده است».
به‌این‌ترتیب، با تصمیم دولت، حتی یارانه خرید تضمینی گندم نیز در سال آینده کاهش می‌یابد که قطعا دولت را با کسری بودجه در زمینه خرید تضمینی گندم مواجه می‌کند.
به گفته مرتضوی، در‌حال‌حاضر دولت، گندم را به دو قیمت ۶۶۵ تومان و ۹۰۰ تومان به نانوایی‌ها عرضه می‌کند. گندم ۶۶۵ تومانی برای آرد خبازی‌های دولتی است که مابه‌تفاوت قیمت تکلیفی دولت با قیمت تمام‌شده، از سوی دولت به کشاورزان پرداخت می‌شود.
او به عنوان طرفدار یکسان‌سازی نرخ گندم، اضافه می‌کند: اگر در لایحه بودجه، دولت یارانه را تقلیل داده است، با ثابت فرض‌کردن نرخ خرید تضمینی گندم، بهای فروش گندم در سال آینده، ۹۰۰ تومان خواهد بود و احتمالا گندم تک‌نرخی می‌شود.
به اعتقاد مرتضوی، تک‌نرخی‌شدن فروش گندم، تورم آنچنانی به جامعه تحمیل نمی‌کند زیرا در‌حال‌حاضر قیمت نان بالاست. قیمت فروش نان به مردم به ازای هر کیلو دو هزار و ۸۰۰ تا سه هزار تومان است. اگر دولت گندم را ۹۰۰ تومان هم بفروشد، بر اساس محاسبات متداول، قیمت فروش نان به بیش از دو هزار و ۸۰۰ تا سه هزار تومان نخواهد رسید.
حرکت به سمت یکسان‌سازی نرخ گندم
محمد جواد کرمی، رئیس اتحادیه نان حجیم و نیمه‌حجیم، نیز مانند رئیس انجمن آردسازان در گفت‌وگو با «شرق» بر این باور است که سمت‌و‌سوی بودجه سال ۹۷، به سمت یکسان‌سازی نرخ آرد، نان و گندم است.
او تأکید می‌کند: باید دید تفسیر دوستان از بودجه چیست. شنیده‌های ما حاکی است که دولت بودجه خرید تضمینی گندم و نان را در یک ردیف قرار داده و آن را کاهش داده است. منتظر نظر دولت و مجلس هستیم. اما قطعا دولت نظرش این است که یکسان‌سازی قیمت گندم و آرد و نان را انجام دهد. در‌حال‌حاضر دولت برای گندمی که به قیمت ۶۶۵ تومان عرضه می‌شود، بیش از چهار هزار تومان یارانه مستقیم به مردم می‌دهد. بنابراین قصد دارد که این یارانه را که به برخی بخش‌ها می‌رسد، حذف کرده و یکسان‌سازی در نان انجام دهد.
کرمی می‌گوید: اگر این اتفاق بیفتد، قیمت نان اصلاح خواهد شد و بهای آن افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی از سال آینده همه گندم را با نرخ ۹۰۰ تومان می‌خرند و نان نیز به قیمت آزادپز عرضه خواهد شد.
او ادامه می‌دهد: دولت گندم را ۱۳۵۰ تومان می‌خرد و به کشاورز یارانه پرداخت می‌کند. این در حالی است که قیمت جهانی گندم در‌حال‌حاضر۷۵۰ تومان است. صنف نانوایان بر این باورند که دولت باید قیمت فروش گندم به این صنف را با قیمت جهانی عرضه کند. اگر قیمت جهانی فروش گندم ۷۵۰ تومان است، باید گندم به همان قیمت به نانوایان تحویل شود تا رقابت سالم شکل بگیرد، نه اینکه نرخ جهانی گندم ۸۰۰ تومان به ازای هر کیلو گندم باشد اما دولت نرخ فروش گندم را ۹۰۰ تومان در نظر بگیرد و یارانه را به یارانه‌پزها اختصاص دهد.
رئیس اتحادیه نان حجیم و نیمه‌حجیم معتقد است: اگر این رویه اصلاح نشود، با توجه به کاهش یارانه نان، دولت سال آینده نمیتواند پرداخت‌های خود به کشاورزان را به‌موقع انجام دهد.
