مسیر تلاش‌های اخیر عربستان برای دستیابی به «بمب اتم»؛ آمریکا یا پاکستان؟!
عربستان سعودی در سالیان اخیر تلاش پیدا و پنهان زیادی برای هسته ای شدن کرده است که به باور بسیاری از ناظران در راستای پیشبرد اهداف بلندپروازانه محمد بن سلمان برای دستیابی به بمب هسته ای و موازنه سازی در برابر توانمندی هسته ای ایران است.
به گزارش تابناک؛ در همین راستا، روزنامه نیویورک تایمز چند روز پیش در گزارشی فاش کرد: جرد کوشنر، مشاور ارشد و داماد رئیس جمهوری آمریکا در سفر اخیر به ریاض و دیدار با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی درباره برنامه هسته‌ای و کمک‌های ایالات متحده به این کشور گفت وگو کرده است.
بر اساس این گزارش که با امضای «نیکلاس کریستف» منتشر شد، در حالی که دولت ترامپ خواستار خلع سلاح هسته‌ای ایران و کره شمالی است، به عربستان سعودی برای مجهز شدن به برنامه هسته‌ای کمک کرده و در نظر دارد، رآکتورهای مورد نیاز را به این کشور بفروشد.
بر اساس گزارش نیویورک تایمز، طرح فروش رآکتورهای هسته‌ای به عربستان سعودی از سوی گروهی از مقامات بازنشسته امنیت ملی آمریکا که در میان آنها نام «مایکل فلین» مشاور سابق امنیت ملی دولت ترامپ نیز به چشم می‌خورد، مطرح شده است.
به گزارش این رسانه آمریکایی، «یکی از شک‌آور ترین اقدامات ترامپ در دو سال گذشته این است که وی قصد دارد راکتورهای هسته‌ای را به ریاض بفروشد که می‌توان از آنها برای ساخت سلاح هسته‌ای نیز استفاده کرد».
از سوی دیگر، مجلس نمایندگان آمریکا گزارشی منتشر کرده که می‌گوید، کسانی برای کمیسیون نظارت این مجلس فاش کرده‌اند که دولت دونالد ترامپ تلاش کرده، بدون توجه به ملاحظات حقوقی و امنیتی هر چه سریع تر به عربستان فناوری بسیار حساس و پیشرفته هسته‌ای بدهد. این گزارش همچنین از مخفی بودن تعلاملات دولت آقای ترامپ با عربستان سعودی اظهار نگرانی کرده است.
در گزارش ۲۵ صفحه‌ای الایجا کامینگز، رئیس کمیسیون نظارت مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داده که انتقال این فناوری می‌تواند به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و بی‌ثباتی در خاورمیانه منجر شود.
در این گزارش آمده، شرکت‌های خصوصی که در تماس نزدیک با آقای ترامپ و دولتش هستند، با توجه به درآمد چند میلیارد دلاری ناشی از ساخت و راه‌اندازی این فناوری، فشار زیادی برای انتقال آن به دولت آمریکا وارد می‌کنند.
بنا بر این گزارش انتقال این فناوری بدون در نظر گرفتن مسائل امنیتی می‌تواند تهدیدی برای آمریکا باشد.
افشاگرانی که این موضوع را برای کمیسیون نظارت فاش کرده‌اند، نگرانی عمیق خود را از اینکه انتقال فناوری هسته‌ای به عربستان ناقض قوانین باشد ابراز کرده‌اند. آنها همچنین به تضاد منافع مشاوران عالی‌رتبه کاخ سفید اشاره کرده و گفته‌اند این تضاد منافع حتی ممکن است جرم فدرال باشد. آنها همچنین گفته‌اند فضای کاخ سفید و آشفتگی، ناکارامدی و غیبت حاکم بر آن این نگرانی را بیشتر می‌کند.
همچنین بنا بر گزارش کارشناسان ابراز نگرانی کرده‌اند که این فناوری آنقدر پیشرفته است که امکان ساخت سلاح هسته‌ای را نیز مهیا می‌کند.
مسیر دیگر؛ پاکستان
با این حال موانع عمده داخلی برای انتقال راکتورهای هسته ای به عربستان، ممکن است عربستان را به مسیرها و کشورهای دیگر رهنمود کند.
به گزارش وبسایت آمریکایی «کانترپانچ»، یکی از این کشورها می تواند پاکستان باشد که اخیرا مورد توجه سعودی ها قرار گرفته است.
برای کشوری که ذخایر ارزی اش رو به اتمام گذاشته است، با کسری بودجه روبه روست و برای تامین مالی آینده تلاش می کند، استقبال باشکوه از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی بی دلیل نیست و آسان می توان به دلایل آن پی برد.
در همین زمینه، ششنک جوشی، کارشناس جنوب آسیا و سردبیر امور دفاعی مجله اکونومیست می گوید: گمانه زنی هایی در مورد همکاری دیرینه هسته ای این دو کشور وجود دارد که هیچ مدرکی برای اثبات آن در دست نیست؛ اما گمان می رود که اگر روزی ایران، رقیب منطقه ای عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته ای بشود عربستان از پاکستان برای دسترسی به فناوری هسته ای کمک خواهد گرفت.
مسیر آشنایی حاکمان سعودی با فناوری هسته‌ای در حقیقت از مسیری به شدت نامتعارف بوده است. اغلب کشورها عمدتا از طریق برنامه‌های بین المللی همچون «اتم برای صلح» با فناوری هسته‌ای آشنا شده و به جرگه استفاده کنندگان از آن پیوستند، اما سعودی‌ها مسیر متفاوتی را طی کرده‌اند.
در سال ۱۹۷۴ زمانی که خانواده سلطنتی عربستان برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری‌های کشوری اسلامی عازم لاهور پاکستان شده بود، ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر پاکستان خواستار کمک مالی سعودی‌ها برای ایجاد یک برابری راهبری با هند در حوزه فناوری هسته‌ای شد.
این درخواست زمانی مطرح شد که هند اولین بمب هسته‌ای خود را به نام بودای کوچک منفجر کرده و به برتری هسته‌ای در مقابل پاکستان رسیده بود. هرچند پاکستان می‌توانست روی کمک‌های چین برای رسیدن به فناوری غنی سازی حساب کند، باید منابع توسعه یک برنامه اتمی نظامی را هم فراهم می‌کرد.
به نظر می‌رسد، این کمک‌ها به تدریج در اختیار پاکستان قرار گرفت، چرا که در سال ۱۹۸۰ ضیاء الحق رئیس جمهور پاکستان که در یک سفر رسمی به عربستان سفر کرده بود، دستاورهای هسته‌ای پاکستان را دستاوردهای سعودی‌ها نامید.
همکاری دو کشور در خصوص تأمین مالی مجاهدینی که علیه نیروهای شوروی و دولت نجیب محفوظ در افغانستان می‌جنگیدند، این روند را تسریع کرد. همکاری‌های فوق در دوران نخست وزیری بی‌نظیر بوتو و نواز شریف نیز ادامه پیدا کرد.
در ماه ژوئیه ۱۹۹۸ پس از آزمایش اولین سلاح هسته‌ای پاکستان در منطقه چاگی استان سیستان و بلوچستان پاکستان نواز شریف به دیدار ملک فهد بیمار رفت و از وی به خاطر حمایت‌های عربستان تشکر کرد.
در پاسخ به این سفر، سلطان بن عبدالعزیز وزیر دفاع وقت عربستان برای بازدید از توانمندی‌های نظامی پاکستان به این کشور سفر کرد و از آزمایشگاه هسته‌ای پاکستان در منطقه کاهوتا بازدید کرد. میزبان او در این سفر عبدالغدیرخان مسئولیت ارشد برنامه هسته‌ای پاکستان بود.
عبدالغدیرخان در دهه ۸۰ با استفاده از ارتباطات خود در شرکت اورنکو توانست فناوری‌های حساسی برای توسعه برنامه غنی سازی پاکستان و ساخت سانتریفیوژهای با توانمندی چرخش در دور بالا را فراهم کند.
از همین روی، در دهه ۹۰ میلادی این تلقی در بین دیپلمات‌های غربی و سازمان‌های اطلاعاتی وجود داشت که عربستان به فناوری تسلیحاتی عربستان دسترسی خواهند داشت. به نظر می‌رسد، عربستان انجام چنین طرحی را نیز با عراق دنبال می‌کرد.
بر اساس اسنادی که محمد الخلوی، دبیر دوم نمایندگی عربستان در سازمان ملل پس از پناهندگی به آمریکا منتشر کرد، عربستان قصد داشت تا با کمک ۵ میلیارد دلاری به عراق در دهه ۸۰ میلادی به توانمندی‌های هسته‌ای نظامی عراق دست پیدا کند.
این اسناد احتمالاً به دلیل هم‌پیمانی غرب با عربستان در عملیات توفان صحرا علیه عراق به کلی نادیده گرفته شد. با این حال، گزارش‌های مختلفی در منابع غربی درباره همکاری اتمی عربستان و پاکستان منتشر شده است.
سال پیش محمد بن سلمان، ولعیهد عربستان سعودی آغاز برنامه هسته‌ای این کشور را تصویب کرد و گفت: عربستان سعودی به دنبال بمب هسته‌ای نیست اما بی‌تردید اگر ایران بمب هسته‌ای بسازد، عربستان هم در اسرع وقت به همان نحو عمل خواهد کرد.
