ماجرای سفر هیأت ویژه ایران به چین / چه‌کسی اول گفت ترکمانچای؟
بعد از سفر رئیس‌جمهور چین به تهران در بهمن سال ۹۴، یک هیأت بلندپایه در اسفند سال ۹۷از ایران به چین رفت که این هیأت را علی لاریجانی، رئیس وقت مجلس هدایت می‌کرد.
رفت‌وآمدها به پکن و تهران
۲ شب قبل محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در برنامه‌ای تلویزیونی درباره برخی مطالب و اظهارات مطرح شده نسبت به موضوع قرارداد راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین در برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی اظهار کرد: در سفری که رئیس‌جمهوری چین در سال ۹۴ به تهران داشت در مذاکراتی که با آقای روحانی داشتند موضوع اینکه ۲ کشور الان از نظر حجم روابط اقتصادی، فعالیت‌های فرهنگی، مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی به جایی رسیدند که می‌توانند به‌عنوان ۲ شریک آینده روی هم حساب باز کنند، مطرح شد و آنجا بود که ۲ رئیس‌جمهور در نشستی خبری اعلام کردند که توافق کردند تا به‌دنبال سندی برای آینده خود باشند که به روابط ۲ کشور در بخش‌های مختلف نگاهی راهبردی دارد.
واعظی با اشاره به سفر سال ۹۷هیأتی از ایران با حضور علی لاریجانی، رئیس مجلس وقت، وزیران خارجه و نفت و رئیس بانک مرکزی به چین گفت: در سفرها و دیدارهای مقامات ۲ کشور ازجمله سفرهای وزرای خارجه ۲ کشور به پایتخت‌های یکدیگر و همچنین سفر آقای لاریجانی به‌عنوان رئیس مجلس به چین درباره این سند بحث شد. این سند در دولت مورد بررسی قرار گرفت و سال گذشته ما یک پیش نویس اولیه به دولت چین دادیم؛ آنها نیز حدود ۵ماه روی آن کار کردند و نظراتی را ارائه دادند و ما نیز نظرات آنها را بررسی کردیم و الان در مرحله‌ای هستیم که چارچوب این سند روشن شده ولی هنوز به توافق نهایی نرسیده است.
به گزارش همشهری، اسفند سال ۹۷ یک هیأت بلندپایه به ریاست علی لاریجانی راهی چین شد. اردیبهشت همان سال دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از برجام خارج شده بود. علی لاریجانی را در آن سفر علاوه بر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، ۲وزیر دیگر یعنی بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت و فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی و همچنین عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی همراهی می‌کردند.
در آن زمان بهرام قاسمی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه درباره این سفر گفته بود: «تبادل این هیأت‌ها می‌تواند نارسایی‌ها و کمبودهایی را که در سطح روابط وجود دارد برطرف کند. سفر آقای لاریجانی به چین در رأس هیأت بلندپایه سیاسی اقتصادی و پارلمانی انجام می‌شود و امیدواریم این سفر بتواند به روان شدن هرچه بیشتر همکاری‌ها میان ۲ کشور بینجامد. این سفر شروع تازه‌ای در روابط ۲ کشور است و نگاه راهبردی تهران به چین را نشان می‌دهد.»
شایعات از تخفیف نفتی تا واگذاری کیش و قشم
یکی دیگر از شایعات مطرح شده تخفیف ۳۰درصدی ایران به چین در خرید نفت بود. رئیس دفتر رئیس‌جمهوری درباره این شایعه هم بیان کرد: به هیچ وجه اینگونه نیست؛ قیمت نفت همواره براساس قیمت بازار است؛ ضمن اینکه روابط نفتی در ایران مکانیسم خاص خودش را دارد؛ لذا در سند ۲۵ساله هیچ‌گاه وارد مصادیق جزئی نمی‌شوند. وی تأکید کرد: این سند را که هنوز محتوای کامل آن منتشر نشده در خارج از کشور به سرعت زیر سؤال برده‌اند و درباره آن به طرح موارد نادرست می‌پردازند و همین نشان می‌دهد که آنان از این توافقنامه نگرانند.
واعظی هم در این‌باره تصریح کرد: در این سند همکاری، ما نقشه راه همکاری را مشخص کرده‌ایم و به هیچ مصداقی که تعهدآور باشد ورود نکرده‌ایم؛ یعنی اینکه نه وارد موضوع کیش و قشم شده‌ایم و نه قرار است نیروهای نظامی وارد کشور شوند؛ اصلا در این سند اشاره‌ای هم به این مباحث نشده و کسانی که این موضوعات را مطرح کردند، کاری با سند نداشتند بلکه حساسیت‌هایی را که نظام و مردم ما دارند پیدا کردند و می‌خواهند روابط ایران و چین را بر هم بزنند.
پس از انتشار خبری مبنی بر همکاری ایران و چین در قالب یک قرارداد جامع ۲۵ساله شایعاتی مبنی بر در اختیار قراردادن بنادر ایران و یا حضور نیروهای چینی در کشور منتشر شد که سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه این ادعاها را خنده‌دار خواند.
محمد کشاورززاده، سفیر ایران در پکن در صفحه توییترش نوشت: طرح ادعاهای مضحک و خنده داری مانند «واگذاری جزیره کیش به چینی‌ها یا استقرار نیروهای نظامی چین در ایران» در قالب برنامه ۲۵ساله جامع همکاری‌های ایران و چین، توهین به شعور جمعی ملت بزرگ ایران است. این برنامه براساس احترام و منافع متقابل تنظیم شده است.
توافق نهایی منتشر می‌شود
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری درباره برخی اظهارات نمایندگان مجلس مبنی بر لزوم انتشار متن این قرارداد هم اظهار کرد: اگر بین ۲کشور قراردادی باشد که محرمانگی نداشته‌باشد که منظور ما نه برای مجلس و شورای نگهبان که برای خارجیان است، پس به‌طور کامل مطرح می‌شود. باید صبر کنیم و ببینیم رفت‌وآمد این سند بین ما و چین به کجا می‌رسد و چه چیزی در نهایت طراحی می‌شود و آن وقت اگر حتی یک بند تعهد در آن باشد حتماً به مجلس می‌رود.
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در پاسخ به این پرسش که آیا متن این توافقنامه پیش از امضا منتشر می‌شود، اظهار کرد: نه. اگر به توافق برسیم حتماً منتشر می‌شود اما بستگی به این دارد که در مورد قرارداد و منتشر شدن آن با طرف مقابل به چه نتیجه‌ای برسیم که اگر محرمانگی داشته باشد آن وقت تصمیم دیگری می‌گیریم.
چه‌کسی اول گفت ترکمانچای؟
رئیس دفتر رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «در هیچ جایی مرسوم نیست که جزئیات و ابعاد سندی که هنوز بر آن توافق نشده، اعلام شود»، درباره علت اهمیت یافتن این سند در افکار عمومی داخلی و خارجی خاطرنشان کرد: برای نخستین بار بحث ترکمانچای خواندن این سند همکاری از کاخ سفید مطرح شد و بعد از آن بی‌بی سی و من و تو و یکسری از رسانه‌های خارجی به آن پرداختند؛ پس از آن نیز متأسفانه عده‌ای از روی نا آگاهی یا دلیلی دیگر به این موضوع پرداختند؛ فردی به این مسئله پرداخت که اتفاقا زمانی که خودش بر سر کار بود، روابط خوبی با چین داشت. مطالبی مطرح می‌شود که نه با قانون اساسی و نه با سیاست‌هایی که رهبری ترسیم کرده‌اند، همخوانی ندارد و دولت نیز اعتقادی ندارد که ما بخشی از سرزمین خود را واگذار کنیم.
پیش نویسی که به‌عنوان نقشه راه روابط ایران و چین در ۲۵سال آینده منتشر شده ۱۸صفحه است و مفاهیمی کلی درباره همکاری در حوزه‌های مختلف انرژی، حمل‌ونقل، دفاعی و علمی و فناوری در آن مشاهده می‌شود.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور سابق ازجمله نخستین کسانی بود که به قرارداد ایران و چین تاخت و دولت را متهم به مخفی‌کاری کرد؛ پس از آن بود که وزارت خارجه آمریکا هم این همکاری را نمونه مشابه قرارداد ترکمانچای و به ضرر مردم ایران توصیف کرد.
خون تازه در رگ روابط تهران و پکن
روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز در بخشی از گزارش تحلیلی روز یکشنبه‌خود درباره برنامه جامع ۲۵ساله همکاری‌های ایران و چین آورده است که این برنامه همکاری با سرمایه‌گذاری چینی‌ها می‌تواند ضمن جاری کردن خون تازه در رگ‌های اقتصاد ایران، موجب خشم آمریکا شود. براساس پیش نویس این برنامه همکاری، ایران و چین همکاری گسترده اقتصادی و امنیتی را ترسیم کرده‌اند که راه را برای میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری چین در بخش انرژی و سایر بخش‌ها باز می‌کند و می‌تواند تلاش‌های دولت ترامپ برای منزوی کردن دولت ایران را تحت‌تأثیر قرار دهد. این توافق شامل سرمایه‌گذاری پکن در امور بانکی، ارتباطات، بنادر، راه‌آهن و ده‌ها طرح دیگر است. در این برنامه همکاری، به آموزش و تمرین‌ها و تحقیقات مشترک، توسعه سلاح‌ها و اشتراک‌گذاری اطلاعات نیز اشاره شده که هدف آن مبارزه با تروریسم، موادمخدر و قاچاق انسان و جرایم مرزی یاد شده است.
