قدرت صد ساله یک دلار؛ از کفش چرمی تا تِرک موسیقی

ارزش یک واحد پولی در طول زمان به واسطه تورم و خلق پول‌های جدید تغییر می‌کند. اگر چه رشد اقتصادی به این معناست که مقدار بیشتری از واحد پولی مورد نظر را در اختیار داشته باشیم، اما نکته مهم این است که بدانیم روند تغییر ارزش پول در شرایط مناسب و غیرمناسب اقتصادی با سرعت بسیار بیشتری تغییر می‌کند. در این مطلب به بررسی رویدادهای بزرگ اقتصادی که در تغییر میزان عرضه دلار در آمریکا و قدرت خرید آن در دهه‌های مختلف موثر بوده‌ است، پرداخته‌ایم.

الهام میرمحمدی: ارزش یک واحد پولی در طول زمان ثابت نیست. در کوتاه‎مدت ممکن است ارزش آن در برابر سایر ارزها فرازوفرود داشته باشد. در بلندمدت نیز، به واسطه تورم و خلق پول‌های جدید، قدرت خرید آن کاهش می‌یابد.

به گزارش بازتاب، تورم دلالت بر وضعیتی دارد که در آن تقاضای پولی برای محصول، نسبت به تولید افزایش می‌یابد و اغلب تحت تاثیر سیاست‌های دولتی، بانک مرکزی و سایر عوامل است.

زمانی که اقتصاددانان درباره تورم صحبت می‌کنند، به رشد سطح عمومی قیمت‌ها اشاره دارند. تورم یعنی باید برای خرید کالاها و خدمات، پول بیشتری پرداخت شود.

در این مطلب به بررسی رویدادهای بزرگ اقتصادی که در تغییر میزان عرضه دلار در آمریکا و قدرت خرید آن در دهه‌های مختلف موثر بوده‌ است، پرداخته‌ایم.
تاریخچه دلار آمریکا

در ششم جولای ۱۷۸۵، کنگره آمریکا دلار را به عنوان واحد پول این کشور قرار داد. پیش از استقلال ایالات متحده -۴ جولای ۱۷۷۶- لیره انگلستان در بخش‌های مهاجرنشین انگلیسی این کشور رایج بود.

دهه ۱۹۹۰:

به دنبال بحران مالی ۱۹۰۷، کمیسیون ملی پول با هدف پیشنهاد و وضع قوانین بانکی در آمریکا تشکیل شد.

بحران مالی ۱۹۰۷ که تحت عنوان بحران بانکداران شناخته می‌شود، زمانی در ایالات متحده آمریکا اتفاق افتاد که بازار سهام نیویورک با سقوط ۵۰ درصدی از بیشترین مقدار نسبت به سال گذشته مواجه شد.

این دوره مقارن با دوره رکود اقتصادی و خالی شدن حساب‌های بانک‌ها و شرکت‌ها بود و سرانجام با ورشکستگی بسیاری از بانک‌های ایالتی و محلی و کسب‌وکارها در سراسر آمریکا گسترش یافت.

کاهش نقدینگی بازار، از دست رفتن اطمینان میان سپرده‌گذاران و فقدان یک بانک مرکزی قانونی از دلایل عمده وقوع این بحران بزرگ و سراسری بود.

میزان عرضه پول آمریکا: ۷ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک جفت کفش چرمی

دهه ۱۹۱۰

لایحه فدرال‌رزرو در سال ۱۹۱۳ از سوی رئیس‌جمهور وودرو ویلسون امضا شد.

لایحه فدرال‌رزرو از لوایح کنگره است که نظام بانک مرکزی آمریکا را تاسیس کرد و به آن اقتدار قانونی برای چاپ اسکناس را اعطا کرد.

میزان عرضه پول آمریکا: ۱۳ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک لباس خانگی زنانه

دهه ۱۹۲۰

در این دوره اندازه دلار آمریکا ۲۵ درصد کاهش یافت و از نظر طراحی نیز استانداردسازی شد.

فدرال‌رزرو از عملیات بازار باز به عنوان ابزاری در سیاست پولی استفاده کرد.

میزان عرضه پول آمریکا: ۳۵ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: ۵ پوند شکر

سیستم برتون‌وودز اولین نمونه از یک نظام پولی کاملا مشورتی بود که با هدف کنترل کردن روابط پولی میان ملت-دولت‌های مستقل تاسیس شد.

دهه ۱۹۳۰

رکود بزرگ در اواخر سال ۱۹۲۹ در ایالات متحده آغاز شد. تولید واقعی و قیمت‌ها طی سال‌های رکود -تا اوایل سال ۱۹۳۳- به شدت کاهش یافت؛ به گونه‌ای که تولیدات صنعتی ایالات متحده ۴۷ درصد، تولید ناخالص داخلی ۳۰ درصد و شاخص قیمت عمده‌فروشی ۳۳ درصد کاهش یافت.

در سال ۱۹۳۳، فرمان اجرایی ۶۱۰۲ توسط رئیس‌جمهور فرانکلین روزولت امضا شد و بر اساس این فرمان، احتکار سکه طلا، شمش طلا و حواله طلا در این کشور ممنوع شد.

دلیل امضای فرمان ۶۱۰۲ این بود که احتکار طلا، اوقات سختی را موجب شده بود و رشد اقتصادی را کند و رکود را بدتر کرده بود.

میزان عرضه پول آمریکا: ۴۶ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: ۱۶ عدد کنسرو سوپ

دهه ۱۹۴۰:

با پایان جنگ جهانی دوم، کسری بودجه در این دوره با خلق پول جدید از سوی فدرال‌رزرو آمریکا تامین شد. و به درخواست وزارت خزانه‌داری آمریکا، نرخ بهره پایین نگه داشته شد.

نمایندگان آمریکا از ۱ تا ۲۲ جولای ۱۹۴۴ به شور نشستند و در آخرین روز موافقتنامه برتون‌وودز را امضا کردند. این موافتنامه با تاسیس قوانین، نهادها و پروسه‌‌هایی به منظور تنظیم سیستم پولی بین‌المللی، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی ترمیم و توسعه را بنیاد نهاد که امروز بخشی از گروه بانک جهانی هستند.

سیستم برتون‌وودز اولین نمونه از یک نظام پولی کاملا مشورتی بود که با هدف کنترل کردن روابط پولی میان ملت-دولت‌های مستقل تاسیس شده بود.

در سیستم برتون‌وودز هر کشور می‌بایست سیاست‌ پولی‌اش را چنان اتخاذ می‌کرد که نرخ مبادله ارز خود را به طلا گره زده و این نرخ را ثابت نگه دارد. صندوق بین‌المللی پول نیز نقشش برطرف کردن ناترازی‌های موقتی در پرداخت‌ها بود.

میزان عرضه پول آمریکا: ۵۵ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: ۲۰ بطری کوکاکولا

دهه ۱۹۵۰

در سال ۱۹۵۰ جنگ آمریکا با کره آغاز می‌شود. در این دوره نرخ تورم سالیانه ۲۱ درصد است و فدرال‌رزرو دیگر قادر نیست نرخ پایین بهره را مدیریت کند و در پیامی به وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌نویسد: حفظ وضعیت موجود دیگر ممکن نیست.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۱۵۱ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک عروسک پلاستیکی

در سال ۱۹۷۱، لغو یک‌جانبه قابلیت تبدیل مستقیم دلار آمریکا به طلا به دستور نیکسون انجام شد.

دهه ۱۹۶۰:

بر اساس توافقی که میان وزارت خزانه‎داری و فدرال‌رزرو صورت می‌گیرد، بانک مرکزی مستقل می‌شود.

محول کردن سیاست پولی به یک بانک مرکزی مستقل، یک مکانیسم نهادی کلیدی و موثر در دستیابی به ثبات قیمت‌ها و سطوح پایین تورم محسوب می‌شود.

حجم دلارِ در جریان در سراسر جهان در این دوره از میزان طلای موجود در آمریکا سبقت می‌گیرد.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۲۱۱ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: ۲ بلیت سینما

دهه ۱۹۷۰:

در سال ۱۹۷۱، لغو یک‌جانبه قابلیت تبدیل مستقیم دلار آمریکا به طلا به دستور نیکسون انجام شد.

در این دوره به دلیل شوک نیکسون، کسری بودجه دولت ۲ برابر شد. از دیگر وقایع مهم این دهه، وقوع تورم رکودی، افزایش چشمگیر قیمت نفت و جنگ ویتنام است.

در طول یک‌ دهه، دلار یک‌سوم ارزش خود را از دست داد.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۴۱۰ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک بسته غذای آماده یخ‌زده

در دهه ۱۹۹۰، آمریکا پایدارترین و طولانی‌ترین رشد اقتصادی خود را تجربه می‌کند.

دهه ۱۹۸۰:

بازار سهام در سال ۱۹۸۷ در دوشنبه سیاه سقوط کرد. فدرال‌رزرو که آلن گرینسپن ریاست آن را بر عهده داشت، بیانیه زیر را صادر کرد: فدرال‌رزرو با مسئولیت خود به عنوان بانک مرکزی کشور، آمادگی خود را به عنوان منبع تامین نقدینگی برای حمایت از سیستم اقتصادی و مالی کشور اعلام می‌کند.

تا سال ۱۹۸۹، شاخص داوجونز تقویت می‌شود و هیچ رکود طولانی‌مدت دیگری رخ نمی‌دهد.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۱۵۶۰ میلیارد

دلارقدرت خرید یک دلار: یک بطری سس کچاب

دهه ۱۹۹۰:

این دهه به عنوان دوره‌ای که در آن تورم کاهش می‌یابد و پایدارترین و طولانی‌ترین رشد اقتصادی را دارد، در آمریکا محسوب می‌شود. در این دوره با هدف جلوگیری از جعل اسکناس تقلبی، اصلاحات بسیاری در تولید اسکناس به وجود آمد.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۳۲۷۷ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک بطری شیر

دهه ۲۰۰۰:

به دنبال حباب «دات‌کام» نرخ بهره فدرال‌رزرو به پایین‌ترین میزان خود رسید.

یک حباب اقتصادی دیگر نیز در خلال سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ میلادی رخ داد که در ۱۰ مارس ۲۰۰۰ با رسیدن شاخص نزدک به ۵۱۳۲٫۵۲ به اوج خود رسید.

در این دوره بازارهای بورس سهام کشورهای صنعتی دنیا شاهد رشد سریع ارزش مالی‌شان بودند که از رشد بخش اینترنت و شاخه‌های مرتبط با آن ناشی می‌شد.

از مشخصه‌های این دوره تاسیس گروه جدیدی از شرکت‌های بر پایه اینترنت بود که به طور کلی به آنها شرکت دات-کام گفته می‌شد. شرکت‌ها دریافته بودند که اگر یک پیشوند e- به ابتدای نام خود یا پسوند دات کام به انتهای نام خود بیفزایند، بهای سهام آنها در بازار افزایش می‌یابد.

بحران مالی ۲۰۰۸ نیز در این دوره به وقوع می‌پیوندد. این بحران، تهدیدی برای فروپاشی موسسات مالی بزرگ بود که با نجات بانک‌ها از سوی دولت‌های ملی از آن جلوگیری شد. اما بازارهای سهام در سراسر جهان افت کرد.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۴۹۱۷ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار آمریکا: یک همبرگر Wendy

سال ۲۰۱۰:

بدهی فدرال‌رزرو در این دوره ۲٫۱ تریلیون دلار است.

مقدار عرضه پول آمریکا: ۱۳۲۹۱ میلیارد دلار

قدرت خرید یک دلار: یک ترک موزیک از iTunes

در اواخر قرن بیستم، مقدار عرضه پول آمریکا ۷ میلیارد دلار بود و در طول صد سال ۱۹۰۰ برابر شد.

اگر چه رشد اقتصادی به این معناست که امروز دلارهای بیشتری قابل خریداری است، اما اینکه در ابتدای قرن بیستم با یک دلار یک جفت کفش چرم قابل خریداری بود، غیرقابل باور است.

قدرت خرید یک دلار در یک قرن گذشته به طور قابل توجهی تغییر کرده است. اما مهم این است که بدانیم این روند ممکن ‌است در شرایط مناسب یا غیرمناسب اقتصادی با سرعت بیشتری تغییر کند.