فروش نفت ایران در بازار خاکستری

پیش‌بینی‌ها پیش‌تر بر آن بود که فروش نفت ایران به محدوده ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه در پی تحریم‌های یک‌جانبه و ناعادلانه آمریکا خواهد رسید؛ پیش‌بینی‌ای که وقوع آن چندان دور از انتظار نبود.

به گزارش بازتاب به نقل از شرق : بااین‌حال، اخبار اخیر مبنی‌بر امتناع دو شرکت بزرگ چینی از خرید نفت ایران، باز هم شوک‌‌آور بود. بنا بر گزارشی که رویترز منتشر کرده، شرکت پتروشیمی چین (گروه ساینوپک) و شرکت ملی نفت چین (CNPC)، بزرگ‌ترین شرکت‌های چینی در زمینه پالایش نفت، از خرید نفت ایران خودداری می‌کنند. بر اساس این گزارش، خودداری این شرکت‌های دولتی چین پس از آن آغاز شده که واشنگتن معافیت هشت کشور عمده واردکننده نفت ایران از تحریم‌های ثانویه آمریکا را در ابتدای ماه می تمدید نکرد. چین یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت ایران بود و بر اساس اطلاعات گمرک چین، در سه‌ماهه ابتدای سال جاری میلادی، روزانه ۴۷۵ هزار بشکه نفت از ایران خرید.

ترس از تحریم‌های ثانویه

دو منبع آگاه به خبرگزاری رویترز اعلام کرده‌اند که شرکت پتروشیمی چین و شرکت ملی نفت چین از بیم تحریم‌های ثانویه آمریکا که فعالیت آنان را در نظام مالی جهانی مختل می‌کند، از خرید نفت ایران برای بارگیری در ماه می خودداری کرده‌اند. سومین منبع آگاه نیز به این خبرگزاری گفت شرکت پتروشیمی چین که بیشترین واردات نفت ایران در چین برعهده آن است، نمی‌خواهد قراردادهای طولانی‌مدت خود با ایران را لغو کند، اما تصمیم گرفته که به دلیل تحریم‌ها، از تحویل محموله‌های جدید نفتی صرف‌نظر کند. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی رفینیتیو و اما لی، تحلیلگر این مؤسسه، دو نفت‌کش از پنج‌ نفت‌کش بزرگ چینی که در ماه آوریل نفت خام ایران را بارگیری کرده بودند، بار خود را تخلیه کردند و دو نفت‌کش دیگر نیز در بندرهای نینگبو و زوشان در شرق چین متوقف شده‌اند. پنجمین نفت‌کش نیز در حال هدایت به سمت جنوب چین است. این دو شرکت دولتی چین در ماه اکتبر نیز رفتار مشابهی را از بیم تحریم‌های آمریکا در پیش گرفته بودند. آن زمان نیز پیش‌بینی شده بود امکان دارد معافیت‌های نفتی در قبال ایران انجام نشود.

‌ کشف یک بازار خاکستری برای فروش نفت ایران

چندروز پیش، بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت ایران، گفته بود که وزارت نفت حدود یک سالی می‌شود که آرایش جنگی به خود گرفته است. این اقدام وزارت نفت البته پاسخ روشنی به تحریم‌های آمریکایی علیه ایران به حساب می‌‌آمد. بر همین اساس هم اخیرا امیرحسین زمانی‎نیا، معاون وزیر نفت در نشستی به فروش نفت ایران در بازار خاکستری اشاره و آن را به‌عنوان حربه‌ای برای مقابله با تحریم توصیف کرد. او البته اسم این کار را قاچاق نمی‌داند و آن را راهکاری برای مقابله با تحریم‌های ناعادلانه آمریکایی قلمداد کرده و آن را مشروع و قانونی برمی‌شمرد. زمانی‌نیا گفته بود ایران اگر می‌توانست در زمان لغو تحریم‌ها، از فرصت برجام استفاده کند، احتمال تحریم ایران بسیار بعید بود. اشاره او به تولید 3.9 میلیون بشکه نفت در روز پس از اجرائی‌شدن برجام بود که می‌توانست روند افزایشی خود را ادامه دهد. او هشدار داده بود که باید در سطح نظام صرفه‌جویی‌هایی انجام شود و برای مدیریت مالی و اقتصادی تصمیمات جدی گرفته شود.

‌ فروش مخفیانه نفت ایران

ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE می‌گوید: پیش‌بینی آن بود که شرکت‌های بزرگ و ملی نفت چین مانند ساینوپک و سی‌ان‌پی‌سی، هیچ‌کدام خریدار نفت ایران در زمان تحریم نباشند و چنین نیز شد. فقط پیش‌بینی‌ها این بود که ایران بتواند بین 200 تا 250 هزار بشکه نفت به خریداران کوچک و همین‌طور پالایشگرهای مستقل در چین بفروشد. آن هم در تجارت بین‌الملل به نوعی قاچاق محسوب می‌شود یا به قول آقای زمانی‌نیا، فروش در بازارهای خاکستری، زیرا تمام زنجیره‌های این بازاریابی فروش باید مخفیانه انجام شود یا اینکه نفت روی کشتی‌ها و نفت‌کش‌های ایرانی به فروش برسد و خریدار نیز ابایی از خرید نفت ایران در شرایط تحریم نداشته باشد و همین‌طور با آمریکا نیز مراوده مالی ویژه‌ای نداشته باشد که نگران ازدست‌رفتن آن باشد.

ناصری در ادامه با اشاره به کشف بازار خاکستری برای ایران در چین می‌گوید: پیش‌بینی می‌شود تا 200 هزار بشکه در این بازار خاکستری که درواقع هدف ایجاد آن در تحریم‌های قبلی، خرید نفت از ایران بوده، به فروش برسد. او پیش‌بینی می‌کند: چیزی بین صد تا 150 هزار بشکه نفت نیز در قبال توسعه میدان یادآوران به ساینوپک چین در قبال بازپرداخت سرمایه‌گذاری این شرکت در ایران خواهد رسید که محلی برای درآمد ایران محسوب نمی‌شود.

اشاره این کارشناس به تسویه بدهی چین به ایران از طریق خرید نفت بازمی‌گردد. شرکت چینی ساینوپک حدود دو میلیارد دلار در میدان یادآوران ایران سرمایه‌گذاری کرده که بنا بر قرارداد به‌جای پول نقد باید روزانه 105 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کند.

‌ انبار نفت ایران در چین

چندی‌پیش خبرگزاری رویترز با استناد به منابع صنعتی و ردیابی نفت‌کش‌ها گزارش داد که ایران در شش ماه گذشته یعنی از زمان اعلام معافیت‌ها 20 میلیون بشکه نفت خود را در تأسیسات ذخیره نفت «دالیان» در چین انبار کرده است. به‌گفته رویترز، ارزش این محموله حدود یک میلیارد دلار است. به همین دلیل به نظر می‌رسد چین پیش‌تر برای این روزها نیز فکر کرده بود. چنین عملکردی از چین در دوره قبلی تحریم‌های نفتی علیه ایران نیز به چشم می‌خورد.

‌ چشم ایران به دنبال خریداران کوچک

مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE همچنین در ادامه صحبت‌های خود به فروش نفت ایران به سایر مشتری‌ها نیز اشاره کرده و می‌گوید: بین 150 تا 200 هزار بشکه نفت خام نیز به سایر خریداران کوچک ناشناخته از طریق بازارهای خاکستری و قاچاق به فروش می‌رسد.

به گفته او، از این ماه به بعد شاهد فروش نفت ایران در حدود 300 تا 500 هزار بشکه در روز خواهیم بود.

‌ عدم تبعیت شرکت‌ها از دولت‌ها

ناصری می‌گوید: همواره دولت‌ها برای همکاری با ایران در زمان تحریم‌ها اعلام تمایل کرده‌اند، اما شرکت‌های خصوصی نمی‌توانند چنین ریسکی را بپذیرند. او می‌افزاید: خرید نفت از سوی شرکت‌ها باید انجام شود. شرکت‌ها حتی اگر دولتی باشند، باید تراکنش‌‌های مالی با بانک‌ها داشته باشند و وقتی یک شرکت، چه دولتی و چه خصوصی، تجارتی انجام می‌دهد که مشمول تحریم‌های آمریکاست، آمریکا آن شرکت را در لیست تحریم‌ها قرار می‌دهد و از آن به بعد، آن شرکت‌ها دسترسی به منابع مالی و بانک‌های ریز و درشت دنیا را از دست می‌دهند. به همین دلیل این شرکت‌ها از دولت‌های خود تبعیت نمی‌کنند. او نتیجه‌گیری می‌‌کند: به همین سبب نیز نمی‌توان چندان امید داشت که شرکت‌های خریدار نفت ایران در چین یا هند که دو مشتری جدی نفت ایران به حساب می‌آیند، اقدام خاصی انجام دهند. در اینجا فقط واسطه‌گری است که کار خواهد کرد و فروش نفت ایران تنها از طریق شرکت‌های کوچک و محلی و ناشناخته امکان‌پذیر خواهد بود.

‌ یک هشدار

جواد یارجانی، مدیرکل سابق امور اوپک نیز می‌گوید نباید به خود این امید را بدهیم که حذف نفت ایران از بازار نفت، قیمت نفت را افزایش داده و بازار را به کل به هم می‌زند، بلکه باید واقع‌بینانه به این موضوع بنگریم تا بتوانیم راه‌حلی هم برای آن بیابیم. او با بیان اینکه این نگاه خطرناک است، ادامه می‌دهد: باید به دنبال راه‌حل‌هایی همچون نفت در برابر پروژه باشیم تا بتوانیم از این دوره سخت تحریم نیز عبور کنیم.

‌ عرضه نفت در بورس شانگهای

در این میان برخی کارشناسان باز هم بر راه‌حل‌هایی همچون فروش نفت ایران در بورس تأکید دارند. البته تأکید بیشتر آنها بر فروش نفت ایران در بورس‌های موجود همچون بورس شانگهای است.

به گزارش فارس، عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای و معامله آن به «یوآن» یکی از راه‌حل‌هایی است که در هفته‌های گذشته از سوی کارشناسان به آن اشاره ‌شده است. پس از خروج آمریکا از برجام، معاملات نفت خام در بورس شانگهای با رشدی چشمگیر همراه شد. بر اساس گزارشی که رویترز حدود یک هفته پس از خروج آمریکا از برجام منتشر کرد، حجم معاملات نفت خام در بورس شانگهای با ثبت رکورد، به ۲۵۰ هزار لات رسید که در مقایسه با معاملات روز قبل از آن رشدی دوبرابری را نشان می‌داد.

با تکیه بر همین نشانه‌ها، این خبرگزاری به احتمال عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای به‌عنوان روشی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا اشاره کرد. به عقیده کارشناسان اگرچه معامله نفت خام ایران در بورس شانگهای و بر اساس یوآن هم می‌تواند به سود این بورس تازه‌پاگرفته باشد و هم فروش نفت ایران، اما از سویی دومین اقتصاد بزرگ دنیا قصد ندارد به شکلی علنی به بی‌تأثیرکردن تحریم‌های آمریکا بپردازد. این موضوع در حالی مورد اشاره قرار می‌گیرد که وزارت خارجه چین مخالفت خود با خروج آمریکا از برجام را اعلام کرده و مقامات این کشور به توقف یا کاهش خرید نفت خام ایران از سوی ایران نیز اشاره‌ای نکرده‌اند. در عین حال به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین‌ خریدار نفت خام ایران جانب احتیاط را به‌خصوص در معاملات بورسی که سازوکاری شفاف دارد، رعایت کند. از طرفی قراردادهای آتی جدید برای معامله نفت خام در بورس بین‌المللی شانگهای با برخی محدودیت‌ها همراه است که به «دخالت دولت چین در روند معاملات آتی نفت خام به یوآن، به واسطه مقررات دولتی» بازمی‌گردد. با این حال، برخی کارشناسان کماکان معتقدند بورس شانگهای که به تازگی فعالیت خود را در زمینه معامله نفت آغاز کرده و هدفش تجارت و قیمت‌گذاری نفت خام با واحد پولی یوآن چین است، راه درازی تا رسیدن به موفقیت و اثرگذاری در معاملات جهانی دارد.