غم و شادی نفتی
شادی و غم درهمند، وقتی می‌خواهیم درباره یکی از بزرگ‌ترین کشفیات تاریخ صنعت نفت ایران بنویسیم.
رضا زندی در اعتماد نوشت: به این پرسش نمی‌پردازم که برخی می‌پرسند: «ذخایر بزرگ نفت و گاز داشته باشیم و وضع‌مان بهتر از این‌ها نباشد؟!» چه، پاسخ به این سوال زوایای مختلفی دارد که مجالش در این نوشته کوتاه نیست.
1- شادیم که با کشف مخزن نفتی «نام‌آوران»، 22 میلیارد بشکه به ذخایر اثبات شده نفتی ایران اضافه شده است تا ذخایر نفت ایران به نزدیک 178 میلیارد بشکه برسد. مخزن نفتی «نام‌آوران» در لایه زمین‌شناسی ایلام و زیر میدان‌های نفتی دارخوین، آب تیمور، سپهر و جفیر، سوسنگرد و منصوری قرار دارد. اگر ضریب بازیافت از این لایه نفتی 10 درصد باشد مجموعا می‌توانیم 2 میلیارد و 200 میلیون بشکه از این لایه، نفت برداشت کنیم. با نفت بشکه‌ای 60 دلار، این کشف 132 میلیارد دلار ثروت نصیب ایران کرده است.
2- غمگینیم که کشور در شرایطی قرار دارد که نمی‌تواند توسعه مخازن نفت و گازش را با هزینه معقول و در زمان استاندارد و مشخص پیش ببرد. پس فعلا نمی‌توانیم روی این ثروت بزرگ آن‌طورکه لازم و شایسته است، برنامه‌ریزی کنیم. وزیر نفت پس از مراسم اعلام جزییات کشف «نام‌آوران» گفت: «الان تنگنا برای توسعه زیاد داریم.» توسعه، سرمایه می‌خواهد. «توسعه خوب» تکنولوژی پیشرفته و مدیریت کارآمد لازم دارد. می‌دانید اگر ضریب بازیافت از مخزن «نام‌آوران» 11 درصد باشد. (یعنی فقط یک درصد بیش از رقم اعلام شده) آن‌وقت 220 میلیون بشکه بیشتر می‌توانیم از این مخزن نفت برداشت کنیم!
3- افزایش ذخایر نفت و گاز یک کشور به لحاظ ژئوپلیتیک اهمیت دارد. درست است که کسی نمی‌تواند ارزش ذخایر هیدروکربوری کشور را برای میان‌مدت و بلندمدت نادیده بگیرد اما، نفت زیر زمین سودی برای مردمان یک کشور نخواهد داشت. تا نفت تبدیل به ثروت نشود و ثروت با سیاست اقتصادی درست رفاه یک کشور را تامین نکند، سودش چیست؟!
4- چه وقت از تجربه‌ها درس می‌گیریم؟ چه وقت آنها را به کار می‌گیریم؟ میدان نفتی آزادگان با حدود 33 میلیارد بشکه نفت درجا، در سال 1376 کشف شد. اینپکس ژاپن سال 2001 برای توسعه‌اش قرارداد امضا کرد. بعد از تحریم‌ها رفت و توسعه میدان معطل ماند. 13 سال پس از اکتشاف، شرکت چینی برای توسعه این میدان در نیمه سال 89، قرارداد امضا کرد. چهار سال بعد خلع ید شد و رفت هر چند بعد از آن، میدان آزادگان جنوبی به دست ایرانی‌ها توسعه یافت اما واقعیت این است که تولید از این میدان با اهداف مقرر هنوز فاصله دارد.
5- با ظهور انرژی‌های نو، با وضعیت عجیب تعاملات جهانی، بازار نفت هر روز پیچیده‌تر می‌شود. اگر قرار است ثروت نفت خوشحال‌مان کند؛ «صرفا» با خبر اکتشاف شاد نمی‌شویم. شادی و غم درهم بر دل‌مان می‌نشیند.
