غفلت از قافله توریسم «راه ابریشم» در ایران
طرح احیای جاده ابریشم در کشور در وضعیت مبهمی قرار دارد. درحالی اواخر خردادماه امسال از الزام قانونی تمام دستگاه‌های مربوط به این حوزه جهت توسعه گردشگری در این جاده سخن به میان آمد که معاون کنونی گردشگری کشور به‌عنوان مقام مسوول در این حوزه، با وجود سپری شدن دو ماه از دوران مسوولیتش، از وجود چنین طرحی اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.
طرح احیای جاده ابریشم به‌عنوان بستری با ظرفیت بالا برای توسعه گردشگری، سال‌هاست که مورد تاکید سازمان جهانی گردشگری بوده و در این خصوص سرمایه‌گذاری‌های کلانی از طرف کشورهای این مسیر، به‌ویژه چین در جهت ایجاد زیرساخت و برگزاری تورهای گردشگری صورت گرفته است. با این حال گویا این فرصت طلایی برای جذب گردشگر و شکوفایی مقاصد جدید گردشگری، چندان مورد توجه مسوولان و فعالان تورگردانی کشور نیست و معدود فعالیت‌های موجود به‌صورت انفرادی انجام می‌گیرد.
بی‌اطلاعی مسوولان
خرداد ماه امسال دستیار ویژه پیشین رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اعلام کرد که با تصویب طرح گردشگری جاده ابریشم و تشکیل دبیرخانه دائمی آن در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، طرح توسعه گردشگری جاده ابریشم الزام قانونی برای سایر دستگاه‌های مربوطه شده است. مصطفی دهقان با اشاره به اینکه طرح جاده ابریشم فرصت و بازاری جدید برای ایران است که نباید از کنار آن ساده گذشت به «ایسنا» گفته بود: «چین در زمان آغاز طرح احیای جاده ابریشم، صدور ویزای مشترک در میان کشورهای این مسیر را پیشنهاد کرد که براساس آن نیز اماکن و زیرساخت‌های گردشگری متناسب با استانداردهای مدون توسعه پیدا خواهد کرد.
از این رو سازمان میراث فرهنگی طرحی را به شورا ارائه کرد تا با هماهنگی سایر دستگاه‌ها، ایده و پیشنهادهایی از این دست را پیگیری و اجرایی کند.» با این حال معاون فعلی گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن ابراز بی‌اطلاعی از این طرح و جزئیات آن، اظهار کرد: «این طرح در خردادماه و در زمان معاونت پیشین گردشگری سازمان مطرح شده بود و از آن اطلاعی ندارم. با این حال سوابق این طرح باید مورد مطالعه قرار گیرد و تلاش می‌کنیم که طی دو هفته آتی در رابطه با آن برنامه‌ریزی صورت گیرد و جزئیات آن اعلام شود.»
اقدامات کمرنگ ایران
وضعیت نامعلوم طرح جاده ابریشم در داخل و اظهار بی‌اطلاعی محمد محب‌خدایی درحالی صورت می‌گیرد که سازمان جهانی گردشگری با تاکید بر اهمیت این طرح در توسعه گردشگری کشورهایی که در مسیر جاده ابریشم قرار دارند، شورایی به‌نام شورای اجرایی جاده ابریشم تشکیل داده است که به‌صورت سالانه تشکیل جلسه می‌دهد. با مطرح شدن این طرح، کشورهای بسیاری در صدد احیای این جاده هستند که کشور چین را می‌توان سرآمد تمام آنها دانست. اما به‌نظر می‌رسد با توجه به نابسامانی وضعیت کنونی گردشگری ایران، حضور فعالانه در این طرح بین‌المللی می‌تواند بسیاری از گرفتاری‌های صنعت گردشگری کشور را که ظرفیت‌های بسیار بالایی به‌لحاظ غنای فرهنگی، طبیعی و تاریخی و پتانسیل در جذب گردشگر دارد، حل کند؛ چراکه به باور کارشناسان، برگزاری تورهای مشترک با سایر کشورهایی که در مسیر این جاده قرار دارند، زمینه حضور تعداد بسیار زیادی گردشگر را در کشور فراهم می‌کنند که مشتاق سفر به این جاده تاریخی هستند.
به تبع حضور پرتعداد گردشگران خارجی، کاروانسراهای قدیمی این جاده احیا خواهد شد و فروش محصولات روستاییان و صنایع‌دستی کشور رونق خواهد گرفت. به‌این‌ترتیب ارزآوری و اشتغال‌زایی به‌واسطه توریسم با رشد قابل توجهی در کشور همراه خواهد شد. همچنین در کنار این نتایج مثبت اقتصادی، از این فرصت می‌توان در تنوع بخشیدن به مقاصد تورهای مسافرتی بهره جست. یک فعال گردشگری و برگزارکننده تورهای ورودی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن اشاره به تمایل زیاد گردشگران اروپایی به سفر در امتداد جاده ابریشم می‌گوید: «در تورهای ترکیبی که تاکنون و به‌طور مشترک با کشور ازبکستان در حوزه جاده ابریشم برگزار کرده‌ایم، مسافران بسیاری از کشورهایی همچون آلمان، نروژ و فرانسه شرکت کرده‌اند. این مسیر یادآور تعامل و تجارتی است که طی چند سده میان مشرق‌زمین و اروپا انجام می‌گرفت و از اهمیت تاریخی بالایی برخوردار است. چنین تورهایی امکان معرفی نقاط جدیدی از کشور را به‌عنوان مقاصد گردشگری به‌وجود آورده و موجب رونق بازار فروش محصولات صنایع‌دستی بسیاری از روستاهای کشور شده است.»
مصطفی شفیعی‌شکیب ضمن اشاره به حضور فعال چین در این طرح می‌افزاید: «هم‌اکنون چین برای تورهای بلندمدتی برنامه‌ریزی می‌کند که از پکن آغاز و به شهر رم ختم می‌شود. بدون شک همکاری در چنین طرح‌هایی برای برگزاری تورهای مشترک، نتایج مثبت اقتصادی برای کشور به‌همراه خواهد داشت. بنا داریم با شرکت‌های چینی همکاری‌هایی را در آینده ترتیب دهیم که پس از نهایی شدن قراردادها در حوالی ماه دسامبر، جزئیات آن اعلام خواهد شد.» با این حال به‌نظر می‌رسد که در پیگیری این طرح، تمرکز و انسجامی حاکم نیست و فعالیت‌های صورت گرفته به‌صورت محدود از سوی برخی بنگاه‌های تورگردانی بوده است. در عین حال ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان، ضمن اشاره به اینکه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری الزامی برای توجه به این طرح ایجاد نکرده، به خبرنگار ما می‌گوید: «تاکنون و به‌صورت انفرادی تعدادی فعالیت پراکنده در حوزه جاده ابریشم داشته‌ایم. با این وجود برنامه‌ریزی خاصی برای آن وجود نداشته است. برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های این طرح باید برنامه مشخصی را تدوین و اقدام به سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی کرد.»
تاکنون ایران نتوانسته از فرصت گرانبهای مسیر ابریشم برای توسعه گردشگری بهره بگیرد؛ فرصتی که حتی دستور مستقیم معاون رئیس جمهوری در شورای‌عالی میراث فرهنگی نیز مسوولان را به بهره‌گیری از آن مجاب نکرده است. باید دید آیا تا دو هفته آینده معاونت گردشگری سازمان میراث فرهنگی برنامه‌های خود را در این زمینه ارائه می‌دهد یا خیر.
