علت ناخن جویدن کودکان چیست؟
ناخن‌جویدن دغدغه‌ای است که بسیاری از والدین به‌ویژه مادرها اغلب با آن روبه‌رو هستند؛ از این‌رو بررسی علت بروز این پدیده و راه‌های درمان آن برای والدین الزامی به‌نظر می‌رسد.
«کافی است چند دقیقه از او غافل شوم، آنچنان به جان ناخن انگشتانش می‌افتد که با شدت آن‌ها را می‌جود که خون از گوشه ناخن‌هایش راه می‌افتد. هرچقدر با او حرف می‌زنم که نباید این کار را انجام دهد یا حتی تنبیهش می‌کنم و گاهی دادوبیداد راه می‌اندازم، فایده ندارد. گوشش بدهکار نیست! از هر فرصتی استفاده می‌کند و تند و تند ناخن‌هایش را می‌جود. این حرکتش در جمع باعث می‌شود دیگران فرزندم را به مضطرب و عصبی‌بودن متهم کنند و حتی شیوه‌های تربیتی ما را زیر سؤال ببرند.» جدای از بدفرم‌شدن ناخن‌های فرزندشان و تغییر شکل ظاهری آن‌ها، تصوری که این عادت در دیگران و اطرافیان ایجاد می‌کند، می‌تواند موجب ناراحتی والدین شود.
علت جویدن ناخن چیست؟
غالبا کودکان تا قبل از دوسالگی، به مکیدن انگشت روی می‌آورند که امری طبیعی است؛ اما از دوسالگی کم‌کم ناخن‌جویدن شروع و تبدیل به عادتی می‌شود که گاهی تا سن جوانی و حتی میانسالی فرد با او می‌ماند.
مصطفی نجفی متخصص روانپزشکی کودکان در این خصوص، می‌گوید: شیوع عادت به ناخن‌جویدن در سنین پیش از دبستان و بین پنج تا هفت‌سالگی بیش از هر زمان دیگری است؛ مشکلی که هم پسرها و هم دخترها ممکن است به آن دچار شوند.
این استاد دانشگاه در مورد دلایل ابتلای کودکان به جویدن ناخن، بیان می‌کند: یکی از مهم‌ترین دلایل می تواند اضطراب باشد. اگرچه علت اضطرابی ناخن‌جویدن اثبات‌شده نیست، اما در بسیاری مواقع به‌عنوان عامل مهمی درنظر گرفته می‌شود.
در برخی کودکان زمینه‌های وسواسی، ترس، بیش‌فعالی و… به‌عنوان علت برای آن برشمرده می‌شود و گاهی‌اوقات ناخن‌جویدن به‌دلایل محیطی است؛ یعنی ابتدا ناخن‌جویدن یک عمل بی‌معنا است که بی‌دلیل و هرازگاهی رخ می‌دهد، اما محیط کودک(خانواده، والدین، اطرافیان، مدرسه و…) به‌نحوی با آن برخورد می‌کنند که باعث تثبیت این عمل شده و آن را به حد یک اختلال می‌کشاند. حتی در برخی موارد نقش ژنتیک را هم مهم دانسته‌اند، ولی اثبات‌شده نیست.
دکتر نجفی می‌افزاید: با این وجود هنوز هم نمی‌توان علت دقیق و مشخصی برای این پدیده پیدا کرد.
والدین آرامش خود را حفظ کنند!
به‌طورکلی بسته به میزان شدتی که کودک عادت ناخن‌جویدن را دنبال می‌کند، می‌توان با واکنش مناسب رفتارش را تصحیح کرد. گاهی‌اوقات کودک ناخن را به دندان گرفته و حالت جویدن را نشان می‌دهد، گاهی این مشکل به‌صورت جویدن حقیقی ناخن‌ها درآمده و کودک با دندان دقیقا ناخن‌ها را می‌جود و آن‌ها را می‌کند؛ اما گاهی مشکل شدیدتر است و علاوه‌بر جویدن ناخن‌ها، پوست اطراف ناخن‌ها را هم می‌جود و هم باعث قرمزی، التهاب، عفونت‌های قارچی، خونریزی، درد و بدشکل‌شدن ناخن‌ها می‌شود. در موارد شدیدتر کودک به جویدن ناخن‌های پایش نیز متمایل می‌شود. درهرصورت مهم‌ترین و اولین توصیه به والدین این است که بپذیرند این مشکل قابل‌حل است و نباید سبب نگرانی آن‌ها شود.
نجفی در این مورد می‌گوید: قبل از هرچیز بدانید این مشکل پیچیده و لاینحلی نیست که بگوییم هیچ راهی باقی‌نمانده است. قبل از اینکه بخواهیم مشکل کودک را حل کنیم، باید اضطراب والدین را حل کرده و به آن‌ها آرامش بدهیم؛ چراکه اضطراب والدین به فرزندان منتقل می‌شود و به‌خودی‌خود می‌تواند اوضاع را سخت‌تر و پیچیده‌تر کند؛ نه اینکه بگوییم ناخن‌جویدن طبیعی است و مشکل محسوب نمی‌شود، اما تا این حد نگرانی هم برای آن غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد. والدین سعی کنند موضوع را بزرگتر از آنچه هست، نکنند. به‌هرحال کودکان ممکن است طی روند رشد خود دچار مسائل و مشکلاتی شوند و این قضیه با تفکر، آرامش و مشورت با متخصص قابل‌حل است.
رفتار صحیح با کودک مبتلا
یکی از بدترین رفتارها و واکنش‌هایی که والدین ممکن است در مقابل ناخن‌جویدن فرزندشان نشان دهند، تهدید یا تنبیه آن‌ها است. این روانپزشک کودک می‌افزاید: والدینی که به تنبیه، لجبازی و تهدید روی می‌آورند، بدانند که قطعا شکست‌خورده میدان خواهند بود و در آینده هم با مشکلات بیشتری روبه‌رو می‌شوند.
نجفی ادامه می‌دهد: تشویق و تنبیه مناسب در کودکان معجزه می‌کند؛ تنبیه و تشویقی که میزان مناسب داشته باشد و در زمان مناسب ارائه شود. اگر به کودک بگوییم همیشه ناخن‌جویدن را کنار بگذار تا بستنی به تو بدهم، قطعا بعد از خوردن بستنی، ناخن‌هایش را می‌جود؛ چون به‌یکباره نمی‌تواند آن را کنار بگذارد؛ اما اگر بگوییم تا ظهر ناخن‌هایت را نجوی، بستنی به تو می‌دهم، تأثیرگذار و عملی خواهد بود. به‌علاوه تنبیه باید به این صورت باشد که چیزهایی که برای کودک خوشایند هستند، حذف شوند؛ مثلا به او بگوییم اگر تا عصر ناخن‌هایت را بجوی، اجازه نداری کارتون ببینی. قاطعیت در این روش‌ها بسیار مهم است؛ اگر قول تنبیهی یا تشویقی می‌دهید، حتما باید آن را عمل کنید. به‌علاوه تشویق شکل باج‌دادن نگیرد و یک تشویق بزرگ نباشد؛ مثلا نگوییم اگر یک روز ناخن نجوی، برایت رایانه می‌خرم؛ یک پارک رفتن برای این تشویق کافی است.
رفتارهای ممنوعه!
هرگز کودک را در برابر دیگران تحقیر نکنید و دائم به او تذکر ندهید. نگذارید بحث همیشگی خانه‌تان ناخن‌جویدن فرزندتان باشد. دکتر نجفی با بیان این مطالب می‌گوید: یکی از اشتباهات بزرگ والدین این است که با اطرافیان، دوست و فامیل و آشنا از این مشکل صحبت می‌کنند و به آن دامن می‌زنند. کودک این حرف‌ها را می‌شنود و متوجه اهمیت موضوع می‌شود و در بسیاری موارد همین قضیه به روشی برای جلب‌توجه تبدیل می‌شود؛ یعنی همین که دائم برای ناخن‌جویدن به فرزندتان تذکر می‌دهید، درباره او حرف می‌زنید و بر او متمرکز می‌شوید، کار او را تشدید می‌کند. کودک با خود این‌طور فکر می‌کند که هربار من ناخن می‌جوم، همه درباره من حرف می‌زنند و انگار تا ناخن‌هایم را نجوم، کسی به من نگاه نمی‌کند؛ پس به کار خود ادامه می‌دهد. درنتیجه در برخی موارد تاحدی بی‌اعتنایی‌کردن می‌تواند این رفتار را از بین ببرد.
درمان تحت نظر متخصص
به والدین توصیه می‌شود برای رفع عادت بد فرزندشان، به‌جای گوش‌دادن به نسخه‌های اطرافیان، از راهنمایی‌های مشاور یا روان‌شناس بهره بگیرند. افراد خبره می‌توانند ضمن شناخت علت اصلی این عادت، راهکار و برخورد مناسب و تأثیرگذار را نیز به شما بیاموزند. دکتر نجفی می‌افزاید: گاهی زدن یک ماده تلخ یا تند مثل لاک‌های مخصوص ناخن‌جویدن یا حتی استفاده از چسب یا دستکش و… که مانع ناخن‌جویدن کودک می‌شود، با ایجاد احساس ناخوشایند خفیف و بیزاری از انجام کار، می‌تواند به‌تدریج باعث ترک عادت شود.
وی ادامه می‌دهد: در برخی موارد روانپزشک از دارو درمانی برای این عادت استفاده می‌کند.
