عبور کامل روحانی از دولت ترامپ؟

هر اندازه به انتخابات میاندوره ای کنگره در آبان ماه بعد نزدیک تر می شویم، فضای سیاسی آمریکا بیشتر ملتهب می شود.

به گزارش نامه نیوز نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به مکان و محلی چالش برانگیز برای دولت ایالات متحده آمریکا و کاخ سفید تبدیل شد. ترامپ که به همراه نیکی هیلی، مایک پمپئو و جان بولتون جنگ روانی و تبلیغاتی گسترده ای را در خصوص تقاضای دولت ایران برای گفت و گو با کاخ سفید آغاز کرده بود، در عمل نتوانست “احساس نیاز ایران به آمریکا” را به عنوان یک گزاره در ذهن مخاطبان خود تثبیت کند، تا جایی که حتی بسیاری از رسانه های آمریکایی نیز نسبت به ادعای وی در خصوص تقاضای ایران برای مذاکره با آمریکا به دیده تردید نگریستند.

موضوع مهم دیگری که لازم است مدنظر قرار گیرد، رویکرد حسن روحانی رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در قبال دولت ترامپ می باشد. به نظر می رسد دولت دوازدهم به این نتیجه رسیده است که مذاکره مستقیم با آمریکا را باید حداقل تا پایان دوران حضور ترامپ در کاخ سفید فراموش کرد. حسن روحانی در سخنان خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد صراحتا از بی اعتنایی دولت فعلی آمریکا نسبت به قواعد جاری در نظام بین الملل انتقاد کرد و رفتار ترامپ و همراهانش را به چالش کشید.
در این میان سوالات زیادی به ذهن متبادر می شود، از جمله اینکه مصدر و خاستگاه “عدم تمایل روحانی”نسبت به “مذاکره با دولت ترامپ”، استراتژیک است یا تاکتیکی؟ به عبارت بهتر، آیا این تمایل ریشه در تثبیت گزاره ای به نام وجود دوگانه “دموکرات –جمهوریخواه” در ذهن رئیس جمهور دارد یا معلول نگاه بازدارنده رئیس جمهور نسبت به کلیت حاکمیت آمریکاست؟در این خصوص نکاتی وجود دارد که لازم است نسبت به آنها توجه داشته باشیم :گرچه دوگانه «دموکرات- جمهوری‌خواه» بیشتر در حوزه «رفتارسنجی» سیاست داخلی و خارجی آمریکا و نه در حوزه «راهبردپردازی» نمود دارد اما ۲ حزب اصلی آمریکا، علاقه زیادی نسبت به خلق دوگانه‌های عمیق در ذهن مخاطبان داخلی و بین‌المللی خود دارند.آنها گردش قدرت میان خود را معلول «خلق دوگانه‌های پررنگ و افراطی» در ذهن «مخاطبان عام و خاص» می‌دانند. خلق دوگانه‌هایی مانند «جنگ/ صلح»، «اقتدار/ انعطاف» و… از جمله مواردی است که کبوترها و بازهای آمریکایی با استناد به آنها بر فکر و رفتار شهروندان آمریکایی و غیرآمریکایی تسلط پیدا می‌کنند.

این در حالی است که در عالم واقع، بارها شاهد حضور «دموکرات‌های جنگ‌طلب» یا «جمهوری‌خواهان انعطاف‌پذیر» در قدرت بوده‌ایم. با این حال «حفظ دوگانه‌های مجازی» اصلی‌ترین دغدغه سران ۲ حزب اصلی آمریکا محسوب می‌شود. به نظر می رسد “عبور روحانی از مذاکره با ترامپ” را نباید به مثابه “عبور وی از آمریکا”، بلکه عبور وی از دولت فعلی این کشور مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.
از سوی دیگر، مشاهده انزوای ایالات متحده آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و سوء سابقه اعضای دولت ترامپ و خصوصا مشاوران سیاسی وی ،ریسک هر گونه مذاکره ای با این دولت را افزایش داده و در مقابل، شانس هر گونه موفقیتی را در این خصوص کاهش می دهد. اما موضوع “گذار از دولت ترامپ”،پدیده تازه ای در دولت دوازدهم محسوب نمی شود.
در خرداد ماه امسال و کمتر از یکماه پس از خروج رسمی دونالد ترامپ از توافق هسته ای با ایران، رئیس جمهور در سخنانی تامل‌برانگیز، آدرس «انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا» را به مخاطبان داخلی داده و تصریح کرد: «امروز تلاش ما بر این اصل استوار است که اگر توانستیم حقوق‌مان را با ماندن در برجام احصا کنیم، در این معاهده بمانیم.توجه داشته باشید که شرایطی که امروز در آمریکا وجود دارد نیز دائم نیست و معلوم نیست در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و دیگر انتخابات پیش ‌رو در آن کشور، چه اتفاقی بیفتد. در هر حال باید مسائل را با تدبیر پیگیری و حل و فصل کنیم».
آیا شیفت قدرت در آمریکا رخ می دهد ؟
همان گونه که مشاهده می شود،رئیس جمهور کشورمان “شیفت قدرت در کاخ سفید” را فاکتوری مهم و تعیین کننده در شکل دهی دوباره مذاکرات ایران و ایالات متحده آمریکا بر سر برجام می داند. از این رو دولت تصمیم گرفته است تا توان و انرژی خود را صرف مذاکره با دولت ترامپ و به عبارت بهتر، پاسخدهی به کاخ سفید برای مذاکره با ایران نکند.
از سوی دیگر، هر اندازه به انتخابات میاندوره ای کنگره در آبان ماه بعد نزدیک تر می شویم، فضای سیاسی آمریکا بیشتر ملتهب می شود. این روزها رسانه‌های وابسته به حزب دموکرات آمریکا مشغول خط و نشان کشیدن برای رئیس‌جمهور جنجالی این کشور هستند.حتی سناتورهای دموکرات تهدید کرده‌اند در صورت پیروزی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و کسب اکثریت مطلق مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا، پرزیدنت ترامپ را استیضاح خواهند کرد.با این حال «استیضاح ترامپ» خواسته همه سناتورها و نمایندگان دموکرات نیست. در حال حاضر میان رهبران دموکرات و برخی سناتورهای وابسته به این حزب، بر سر این موضوع اختلاف وجود دارد. موضوع بعدی اینکه به واسطه پیچدگی انتخابات مجلس سنا ( اینکه تنها ۳۴ کرسی به رای گذاشته می شود و از این تعداد کرسی نیز ۲۶ کرسی در حال حاضر متعلق به دموکراتهاست)، دموکراتها کار سختی را جهت پیروزی در سنا پیش رو دارند. حتی اگر دموکراتها بتوانند همه کرسی های رقابتی را به خود اختصاص دهند، قادر به کسب اکثریت لازم برای استیضاح ترامپ نخواهند بود. به عبارت بهتر، از سوی دیگر، دموکرات‌ها (حتی در صورت کسب اکثریت مطلق کنگره)، قدرت ممانعت از استفاده رئیس‌جمهور از اختیارات ویژه خود، طبق قانون اساسی آمریکا را ندارند.
در هر حال، با تجمیع سخنرانی رئیس جمهور در نیویورک و سایر مواضع و سخنان وی می توان عنوان کرد که از یک سو آقای روحانی از هر گونه مذاکره ای با دولت ترامپ ناامید شده و آن را نوعی اتلاف وقت تلقی می کند و از سوی دیگر، نیم نگاهی نسبت به تحولات داخلی ایالات متحده آمریکا ( خصوصا بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰) دارد. در صورتی که ترامپ نتواند در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ پیروز شود و یا قبل از آن، بنا به هر دلیلی( از جمله افشای برخی پرونده های امنیتی مربوط به انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶) از سمت خود برکنار شود ، دموکراتها ابایی از چینش دوباره میز مذاکره با ایران ندارند. موضوعی که به نظر می رسد آقای روحانی نیز از آن استقبال می کند.