شیراز و اردیبهشت؛ درهم تنیدگی دو مفهوم دلنشین

شهر شیراز و زیبایی های آن همیشه زبانزد خاص و عام بوده است. این شهر تاریخی که آرامگاه شاعران و عارفان مهمی است در ماه اردیبهشت بسیار دیدنی می شود تا جایی که روز میانی بهار (15 اردیبهشت) را روز شیراز نامیده اند.

بازتاب- پیشینه‌ تاریخی و فرهنگی و ادبی شهر شیراز به همراه مردمانی خوش خو و البته آب و هوای دلپذیر در بهار موجب شده است تا نیمه اردیبهشت ماه را روز شیراز بنامند.  

تاریخچه شیراز

شواهد تاریخی و بررسی هایی که بر روی آثار تاریخی به جای مانده در شیراز صورت گرفته نشان می دهد که این شهر دارای قدمت 6500 ساله است. لوح های تخت جمشید نشان می دهد که شهر شیراز در طول تاریخ چندین بار پایتخت سلسله های موجود در استان فارس بوده است.

کاوش ها و بررسی های زیاد بر روی آثار تاریخی به جای مانده در شیراز نشان دهنده عظمت و شکوه این شهر در دوران باستان و در دوره های پیش از اسلام می باشد. شیراز در کتاب ها و اسناد تاریخی، با نام های مختلفی نظیر:«تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده است. لوح های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد. تیراسیس یا سیراسیس، این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم، گرفته شده است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده است.

این شهر مدرن توسط امویان در سال 693 تأسیس یا بازسازی شد و تحت سلسله های پی در پی ایرانیان صفاریان و آل بویه به ترتیب در قرن 9 و 10 تا 11 رشد کرد. این شهر در زمان سلسله زند از سال 1750 تا 1800 پایتخت ایران بود.
شهر شیراز آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است و به همین سبب به یکی از قدیمی ترین شهرها تبدیل شده است و همه روزه میزبان گردشگران زیادی از اقصی نقاط جهان است.

پیشینه فرهنگی

شیراز دارای پیشینه فرهنگی و تاریخی غنی است و به شهر شاعر، ادب، گل و باغ ایران شهرت دارد. این شهر خاستگاه نخستین نمونه های باغ ایرانی نمونه بی نظیر مهمان نوازی و خونگرمی مردمانش است.

بسیاری از شاعران و فیلسوفان مشهور ایرانی در شیراز متولد شده‌اند که در شهرت شیراز نقش بسزایی داشته‌اند، از جمله سعدی، حافظ و ملاصدرا.

بیشتر بخوانید:

ماجرای تخریب ۲۰۰ خانه تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم شاهچراغ چیست؟

صنایع دستی چوبی مانند خاتم که شاید از همه صنایع دستی شیراز مشهورتر باشد، منبت کاری، خیاطی، سفال و سرامیک مانند سفال سازی، سفالگری، کوئردا سکا، کارهای فلزی مانند نقره کاری و تعقیب، دستبافت ها مانند گلیم. و گبه، حصیربافی به همراه دمیدن شیشه سنتی با قدمت، نمد، گچ بری، گیوه بافی و نقاشی مینیاتور، شیراز را به همراه سه شهر و روستای دیگر ایران به شهر جهانی صنایع دستی در سال 2020 تبدیل کرد.

شیراز، برج اولیا

می‌گویند در زمان عضدالدوله دیلمی کتابخانه بسیار مهمی در این شهر ساخته بودند که همچون کتابخانه‌های فعلی کشورهای بزرگ جهان از قفسه‌های متعددی برخوردار بود که هر یک از آنها دربرگیرنده کتاب‌هایی درباره یکی علوم روز بوده است و از همین رو است که این شهر را قرن‌ها دارالعلم و برج اولیا خوانده‌اند و معتقد بوده‌اند این شهر هرگز از از اولیا خالی نبوده است.

به واسطه همین علم‌ و هنردوستی، سعدی جهانگرد و شاعر و شیخ شیرازی، بیش از ۷ قرن پیش گفته است: «چه شام و چه مصر و چه بر و چه بحر / همه روستایند و شیراز شهر».

در روزگارانی نیز صرف شیرازی‌بودن اعتباری برای هنرمند به همراه داشته است؛ شاهد این گفته اعتراف همام، شاعر تبریزی است: «همام را سخن دلنشین و شیرین است / ولی چه سود که بیچاره نیست شیرازی».

نامگذاری روز شیراز

شورای شهر شیراز در آغاز دهه ۸۰ شمسی پیشنهاد نام‌گذاری روزی به نام شیراز را ارائه کرد که این امر با موافقت مجلس شورای اسلامی مواجه شد و به این ترتیب ۱۵ اردیبهشت‌ماه به نام روز شیراز در تقویم ملی ایران به ثبت رسید. به همین مناسبت، هر ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد. این شهر تاریخی قرن‌ها فرهنگ را با خود یدک می‌کشد، همواره در زمینه علم و ادب و شعر سرآمد بوده و شخصیت‌های بزرگی را در دامان خود پرورش داده است. همه این ویژگی‌ها مزیدی بر علت شده‌اند تا نیمه اردیبهشت‌ به نام شیراز شناخته شود.

برنامه‌های روز شیراز

برنامه‌های روز شیراز مبتنی بر گرامی‌داشت وجهه فرهنگی و هنری شیراز است؛ به شکلی که با ایجاد نشاط برای مردم همراه باشد. روز شیراز برای چند سال به دست فراموشی سپرده شده بود، تا اینکه در سال ۱۳۹۵ با برگزاری برنامه‌ها متنوع و ویژه برنامه روز شیراز در خندوانه، مجددا بر سر زبان‌ها افتاد و باعث آشنایی بیشتر مردم سراسر ایران با آن شد. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به بازدید رایگان از کلیه مکان‌های گردشگری و فرهنگی شیراز، حمل‌ونقل رایگان، تخفیف مراکز اقامتی، برگزاری کنسرت‌ها، طبخ غذاهای شیرازی و سنتی، کارگاه‌های خنده درمانی و مشاوره‌های گروهی اشاره کرد. همچنین برنامه‌های دیگری نظیر برپایی نمایشگاه‌های عکس از شیراز و شیراز قدیم، مسابقه‌های عکاسی و نمایشگاه‌های خوشنویسی نیز در دستور کار مسئولان قرار داشت.

شیراز شهر شعر و ادب محسوب می‌شود؛ شهری که بزرگانی همچون حافظ و سعدی را در خود جای داده و از همین روی یکی از برنامه‌های خاص این روز، برگزاری گردهمایی‌ها و برنامه‌هایی با محوریت شعر بوده است. برنامه‌های متنوعی همچون نمایشگاهی از کتابت و خوشنویسی اشعار حافظ، نمایشگاه مینیاتور، اجرای شب شعر و برنامه خوشنویسی روح القدس در حافظیه برپا شد.

جاهای دیدنی شیراز نیز از این جشن بی‌نصیب نماندند و به‌عنوان مثال نمایشگاهی از عکس‌های شیراز قدیم و نمایشگاه فرآیند تولید فرش دستباف در ارگ کریمخان زند به نمایش درآمد که باعث جلب توجه گردشگران ‌شد.

برگزاری جنگ‌های شبانه در محوطه باز باغ‌ها و ارگ‌ها، به‌خصوص در شب‌های خنک اردیبهشت‌ماه، برای هر بازدیدکننده‌ای جذابیت داشت. علاوه بر این، جشن‌ها و مسابقه‌های تفریحی برای کودکان و نوجوانان در پارک‌ها نظیر مسابقه بادبادک‌بازی نیز شوروحال وصف‌ناپذیری برای خانواده‌ها به ارمغان آورده بود. یکی از جذاب‌ترین برنامه‌هایی که تا به امروز در روز شیراز انجام شده، پرواز هم‌زمان بالون‌های رنگارنگ بوده است که از کشورهای اروپایی به ایران آورده شده بودند.

از اقدام‌های فرهنگی رایج در این روز نیز می‌توان به برگزاری نمایشگاه‌های مشاهیر و تجلیل از شیرازشناسان، رونمایی از کتاب‌ها، مسابقه‌های اسکیس معماری از آثار معماری شیراز و پخش فیلم‌های کارگردانان شیرازی اشاره کرد. شهرهای زیادی در دنیا به‌عنوان خواهرخوانده شیراز به حساب می‌آیند، نظیر وایمار آلمان، کوالالامپور مالزی، آکادیر مراکش، دوشنبه تاجیکستان و نیکوزیا قبرس که به همین منظور سفرای این کشورها در این مراسم حضور داشته‌اند. گرچه می‌توان پا را فراتر از این گذاشت و با دعوت از گردشگران و رسانه‌های این کشورها، ضمن افزایش ارتباط فرهنگی، روز شیراز را به آن‌ها معرفی کرد. ضبط برنامه‌های تلویزیونی در مکان‌های گردشگری شیراز و پخش آن‌ها از صدا و سیما جزو برنامه‌های روز و هفته شیراز بوده است تا توجه مخاطبان ملی و بین‌المللی به این شهر جلب شود.

هدف از برگزاری روز شیراز

اکثر برنامه‌ها و جشنواره‌هایی که به مناسبت روز شیراز برگزار می‌شود،‌ علاوه بر معرفی جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی، به نمایش سنت‌ها و آداب‌ورسوم مردم شهر می‌پردازند و باعث نشاط و سرزندگی آن‌ها می‌شوند. این برنامه‌ها نه‌تنها شیرازی‌ها را به انس و الفت با شهرشان دعوت می‌کند و به‌دنبال مشارکت بیشتر شهروندان برای تصمیم‌گیری در خصوص توسعه فرهنگی و اجتماعی شیراز است، بلکه می‌تواند پای گردشگران بیشتری را به شهر باز کند.

برندسازی برای روز شیراز نیز می‌تواند در برنامه این روز گنجانده شود تا با ساخت و تولید نمادهایی، شهروندان بتوانند از طریق آن‌ها علاقه خود به شهرشان را نشان دهند. این نماد می‌تواند در قالب‌ لباسی با طرح‌ «من شیراز را دوست دارم» یا «روز شیراز» باشد که تاکنون محقق نشده است.

برگزاری روز شیراز به صورت مجازی

همه‌گیری کرونا تاثیر زیادی بر مراسمات روز شیراز گذاشت به طوریکه در سال 99 برنامه‌های روز شیراز برای مدت یک هفته در فضای مجازی برگزار شد و مراکز گردشگری و هنری و تاریخی تعطیل بودند. البته برگزاری مراسم به صورت مجازی این امکان را به همه علاقه‌مندان در سراسر ایران داد تا در مراسم و جشن‌ها شرکت کنند.

از سری برنامه‌هایی که در سال قبل به مناسب روز شیراز اجرا شد می‌توان به ارائه کلیپ‌های یک تا دو دقیقه‌ای معرفی شیراز و نقاط کمتر دیده شده شهر، اجرای جشنواره تئاتر خانگی، عروسک‌گردانی عروسک‌های تاریخی شیراز در خانه‌های تاریخی، برگزاری مسابقه‌های ورزش در خانه، ساخت استیکر اماکن گردشگری، برگزاری کنسرت‌های آنلاین با اجرای خوانندگان مطرح شیرازی و نمایش دو فیلم مستند کوتاه با موضوع شیراز به نام «شعر شهر» و «رنگ شیراز» اشاره کرد.