شکاف پنهان در روابط ترامپ و نتانیاهو؛ چرا آقای رئیس جمهور سفر به اسرائیل را لغو کرد؟
پولیتیکو در گزارشی اختصاصی فاش کرده است که در پس اظهارات پرشور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مبنی بر محکومیت قتل دو کارمند سفارت اسرائیل در واشنگتن و ادعای او مبنی بر اینکه «حامی‌ترین رئیس‌جمهور اسرائیل در تاریخ آمریکاست»، شکافی رو به گسترش میان او و نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در حال شکل‌گیری است.
بازتاب– به گفته پنج مقام فعلی و پیشین آمریکایی، این شکاف نتیجه اختلافات فزاینده میان دو طرف بر سر نحوه مدیریت بحران‌های متداخل خاورمیانه است؛ تنش‌هایی که حتی حادثه اخیر نیز بعید است موجب تغییر آنها شود. در حالی که واشنگتن و تل‌آویو هنوز از واژه «گسست» برای توصیف این روابط پرتنش پرهیز می‌کنند، اما در درون دولت ترامپ، نشانه‌هایی از نارضایتی فزاینده نسبت به رویکرد اسرائیل در منطقه و انتظارات بی‌پایان آن از آمریکا دیده می‌شود.
یکی از مقامات پیشین دولت ترامپ با لحنی معنادار به پولیتیکو گفته: «در دولت افرادی هستند که نگاه‌شان به اسرائیل صرفاً به‌عنوان یک شریک است، نه شریکی که باید به آن امتیازهای ویژه داد.»
رویکرد نتانیاهو، که ظاهراً فاقد احترام نمادین و تشریفاتی است که ترامپ و اطرافیانش در تعامل با شرکای منطقه‌ای به آن علاقه دارند، نیز به این سردی روابط دامن زده است. یکی از نزدیکان به کاخ سفید در این باره گفته: «برای بسیاری از افراد دولت، بی‌بی سخت‌ترین شخصیت در تعاملات خاورمیانه‌ای است.»
حادثه تیراندازی روز چهارشنبه در برابر سفارت اسرائیل در واشنگتن — که توسط یک فعال فلسطینی صورت گرفت — اگرچه باعث واکنش شدید ترامپ شد، اما ظاهراً راهی برای کاهش این تنش‌ها نمی‌گشاید. یکی از مقامات آمریکایی تأکید کرده که «ترامپ نگاه مستقلی به مسئله اسرائیل و یهودستیزی دارد و این دو را به‌طور کامل از هم تفکیک می‌کند.»
در مقابل، اسرائیل این حمله را بخشی از جبهه‌ای تازه در جنگی منطقه‌ای با محوریت ایران، حماس و نیروهای نیابتی می‌داند. یحیی‌ئیل لایتر، سفیر اسرائیل در واشنگتن، در اظهارنظری صریح این حمله را بخشی از «تلاشی سازمان‌یافته برای حذف موجودیت اسرائیل» توصیف کرده است.
دفتر نتانیاهو اعلام کرد که نخست‌وزیر اسرائیل روز پنجشنبه با ترامپ تماس تلفنی داشته و رئیس‌جمهور آمریکا از وقوع این حمله ابراز تأسف کرده و درباره موضوعاتی از جمله ایران و جنگ غزه نیز گفت‌وگو شده است.
با این حال، منابع نزدیک به دولت آمریکا می‌گویند احساس غالب در کاخ سفید این است که اسرائیل بیش از حد از آمریکا انتظار دارد، در حالی‌که این رابطه دستاورد ملموس دیپلماتیکی برای ترامپ به همراه نداشته است. یکی از مقامات سابق گفته: «نتانیاهو آدمی است که همیشه فشار می‌آورد، و این موضوع می‌تواند ترامپ را خسته کند.»
در همین راستا، ترامپ در هفته‌های اخیر مسیر فاصله‌گیری محتاطانه‌ای با دولت اسرائیل در پیش گرفته است: از تلاش برای آتش‌بس با حوثی‌ها در یمن بدون دخالت اسرائیل گرفته تا پیشبرد مذاکرات هسته‌ای با ایران با وجود مخالفت تل‌آویو. حتی در سفر اخیر خود به خاورمیانه نیز عمداً از ورود به اسرائیل خودداری کرد، اقدامی که در تل‌آویو به‌مثابه بی‌اعتنایی آشکار تلقی شد.
واکنش دولت ترامپ به حمله مقابل موزه یهودی نیز به احتمال زیاد محدود به حوزه داخلی خواهد بود. کارولاین لویت، سخنگوی کاخ سفید، در واکنش به این رویداد گفت: «شر یهودستیزی باید از جامعه ما ریشه‌کن شود.» ترامپ در راستای همین سیاست، مبارزه با یهودستیزی در دانشگاه‌ها را در اولویت قرار داده است — موضوعی که اگرچه در میان برخی گروه‌های یهودی محبوب است، اما از سوی برخی نهادهای آکادمیک «سنگین‌دستانه» توصیف می‌شود.
مقامات دولت می‌گویند این سیاست‌ها پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل و بالا گرفتن احساسات ضدیهودی در فضای دانشگاهی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است؛ و حمله اخیر نیز احتمالاً بهانه‌ای تازه برای ادامه این روند فراهم خواهد کرد.
در این میان، تأکید کاخ سفید بر مسئله یهودستیزی، این امکان را به ترامپ می‌دهد که بدون ورود به موضوعات پرهزینه‌تر دیپلماتیک، واکنشی پررنگ و سیاسی به حادثه اخیر داشته باشد.
ترامپ که در ابتدای ورود به کاخ سفید، به اسرائیل به چشم سکوی موفقیت‌های سریع منطقه‌ای نگاه می‌کرد — از عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی تا مذاکرات آتش‌بس بین اسرائیل و حماس — حالا با بن‌بستی روبروست. توافق اولیه با حماس فروپاشیده، ریاض موضع سخت‌گیرانه‌تری گرفته و هرگونه عادی‌سازی را منوط به پیشرفت اساسی در روند صلح و تشکیل کشور فلسطینی کرده است — شروطی که نتانیاهو علاقه‌ای به تحقق آنها ندارد.
از سوی دیگر، با کاهش نفوذ حماس و تغییر تاکتیک ایران، شماری از مقامات دولت ترامپ فرصت را برای پایان دادن به جنگ غزه و رسیدن به توافقی تازه با تهران مناسب می‌بینند. اما نتانیاهو مسیر دیگری را دنبال می‌کند.
ترامپ اکنون برای تصمیم‌گیری درباره آینده روابط با اسرائیل، به مشاوره با حلقه‌ای متنوع از مشاوران روی آورده است: مارکو روبیو، استیفن میلر و جان رتکلیف همگی نگاهی همدلانه با اسرائیل دارند، اما تولسی گبرد، مدیر اطلاعات ملی، خواستار رویکردی متعادل‌تر است.
نتیجه این اختلافات، کاهش چشمگیر اظهارنظرهای ترامپ درباره اسرائیل در هفته‌های اخیر بوده است.
یکی از منابع نزدیک به تیم امنیت ملی ترامپ به پولیتیکو گفته: «در حال حاضر، اولویت ترامپ بیشتر با سعودی‌ها و اماراتی‌هاست تا اسرائیل — موضوعی که شاید شگفت‌انگیز باشد، اما واقعی است.» به گفته او، این کشورها هم با بازی ترامپ همراه هستند، هم پول هنگفت خرج می‌کنند و هم از دیپلماسی هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنند.
ترامپ در ابتدا از حمله نظامی اسرائیل به غزه حمایت می‌کرد، اما اکنون به گفته منابع آگاه، این جنگ را مانعی بر سر راه بازسازی غزه و توسعه توافق‌نامه‌های صلح ابراهیم می‌بیند. توافقاتی که بدون پایان درگیری‌ها، امیدی به پیوستن سعودی‌ها به آنها وجود ندارد.
در نهایت، به‌گفته یکی از مشاوران امنیتی: «ترامپ همیشه ممکن است دوباره با بی‌بی کنار بیاید، اما مسیر جدیدی که او در خاورمیانه در پیش گرفته، مدت‌هاست آغاز شده است.»
