سینمای ایران در حال پوست اندازی
تصویر معمول و مرسومی که از تهیه‌کننده‌های سینما داریم، افرادی ریشه‌دار و پیشکسوت و پخته هستند که مسئولیت تهیه و تولید فیلم‌های سینمایی را به عهده دارند.
این مساله بویژه در سینمای ایران محسوس است و بسیاری از تهیه‌کننده‌هایی که آنها را می‌شناسیم، از موسپیدها و قدیمی‌های سینما هستند و با پشتوانه و اعتباری چشمگیر، پشت پروژه‌های مختلف قرار دارند، اما بویژه در این پنج سال اخیر موجی از تهیه‌کنندگان جوان و متولدان اواخر دهه 50 و 60 در سینما دست به تهیه فیلم‌هایی می‌زنند که تقریبا کم‌سابقه است. نیروهای جوانی که همپای نسل جوان بازیگری و کارگردانی، روحیه تازه‌ای را وارد فضای سینمای ایران کرده‌اند.
جام‌جم در گزارش پیش رو، نگاهی به تعدادی از این تهیه‌کننده‌های جوان انداخته است که مهم‌ترین مسئولیت عرصه سینما را به عهده دارند. همچنین در گفت‌وگو با دو نماینده این نسل از تهیه‌کننده‌ها، به این موضوع پرداخته‌ایم که این موج جوان واجد چه ویژگی‌هایی برای سینمای ایران هستند.
ضرورت حضور تهیه‌کننده‌های جوان و باتجربه
سحر صباغ سرشت، یکی از تهیه‌کننده‌های جوان سینما که این روزها به عنوان تهیه‌کننده، فیلم فصل نرگس را بر پرده سینماها دارد، درباره ورود موج جدید تهیه‌کننده‌های جوان در سینما به جام‌جم گفت: حضور نسل جوان تهیه‌کننده‌ها کمک می‌کند که شریان و جریان بقای تولید در سینما به شکل نوین‌تر و خلاقانه‌تری ادامه پیدا کند. این موضوع در میان فیلمسازان هم وجود دارد و در این سال‌های اخیر شاهد بودیم کارگردان‌های جوان ما گل کاشتند و خیلی از آنها موفق بودند. این مهم می‌تواند در تهیه‌کنندگی هم باشد، با این تفاوت که چون تهیه‌کننده مسئولیت اقتصادی و هنری فیلم و به عبارتی کل مسئولیت جریان تولید را به عهده دارد، باید مسیری را طی کرده باشد تا بتواند به عنوان تهیه‌کننده، مشغول کار شود.
این تهیه‌کننده افزود: از منظر من، تهیه‌کنندگی ربطی به سن و سال ندارد و لازمه آن تجربه است، ضمن این که ورود افراد جوان منحصر به حرفه تهیه‌کنندگی نیست و در همه مشاغل وجود دارد. مگر رئیس یک کارخانه که الان 70 سال دارد، از اول همین سن را داشت؟ او هم از اول یک جوان بوده و بعد سن و سال و مسیری را طی کرده و حالا به نقطه‌ای رسیده که توانسته حرفه و تخصص خود را گسترش دهد. به نظرم حضور و بروز تهیه‌کنندگان جوان در سینما لازم و ضروری است، البته اگر صاحب تجربه‌ای موثر باشند، مسیر را درست طی کرده باشند، دغدغه‌مند باشند و این حرفه صرفا برای آنها جنبه اقتصادی و پول‌سازی نداشته باشد.
صباغ سرشت ادامه داد: نمی‌شود من یکشبه تهیه‌کننده شوم یا نمی‌توانم که فقط با تحصیلات عالیه تهیه‌کننده شوم. خود من هم تحصیلات عالیه داشتم و همزمان از سال 73 در این زمینه، کار حرفه‌ای می‌کنم. بجز تحصیل و این پشتوانه کاری، از بزرگانی هم که در این عرصه بودند، کسب تجربه کردم. حالا به خودم اجازه دادم که وارد عرصه تهیه‌کنندگی شوم. حتی همین الان هم که تهیه‌کننده شده‌ام، فکر می‌کنم، هر پروژه با فیلم دیگر فرق می‌کند و یک تجربه جدید است، پس باید خلاقانه‌تر عمل کنم. خودم اولین منتقد خودم پس از جریان فیلم هستم و به نقدهای اصولی دیگران هم فکر می‌کنم و آن را دستور کار پروژه‌های دیگر قرار می‌دهم، چون دلم می‌خواهد آدم و تهیه‌کننده باخاصیتی باشم و فیلم‌های باخاصیتی هم تولید کنم.
یک پوست‌اندازی سینمایی
محمدحسین قاسمی، یکی از تهیه‌کننده‌های جوان سینما که او را به عنوان تهیه‌کننده فیلم‌هایی چون نفس و شیار143 می‌شناسیم، درباره موج نسل جوان تهیه‌کنندگی در سینمای ایران به جام‌جم گفت: این روند مثل حضور کارگردان‌های جوان در سینماست. بویژه در سینمای داستانی و در این چهار پنج سال اخیر موجی در فیلمسازی ایجاد شده و جوان‌ها در کارگردانی خیلی خوش می‌درخشند. قطعا این راه را بزرگان و پیشکسوتان این عرصه باز کرده‌اند، اما جوان‌ها هم توانستند از آنها بیاموزند و اتفاقات خوبی را در سینما رقم بزنند.
این تهیه‌کننده ادامه داد: ما یک کشور جوان هستیم و این تکثر جوان‌ها باعث می‌شود که در سینما هم شاهد حضور و درخشش این نسل باشیم. از طرفی، هنر سینما نیاز به این دارد که همگام با مسائل و موضوعات جامعه حرکت کند و توجهی جدی به آن داشته باشد. بنابراین با احترام به پیشکسوت‌ها و تاکید بر یادگیری همیشگی از آنها، جوانان بیشتر می‌توانند خلق و خو و روحیات جامعه ـ که جوانان بخش عمده‌ای از آن را تشکیل
می‌دهند ـ را در آثار بازتاب دهند و به اصطلاح به روز باشند.
قاسمی به ریسک حرفه تهیه‌کنندگی اشاره کرد و افزود: وقتی یک کارگردان می‌خواهد فیلمی بسازد، قطعا برای یک کار خلاقانه باید ریسک کند، اما ریسک او فقط اعتباری است. منِ تهیه‌کننده در کنار این ریسک اعتباری، ریسک مالی و مادی هم دارم. پس باید به عنوان یک تهیه‌کننده جوان از تجربه پیشکسوتان این عرصه بهره بگیرم.
تهیه‌کننده فیلم‌های ناسور و آبجی گفت: ورود نسل پرقدرت و جوان به عرصه تهیه‌کنندگی سینما را باید یک امتیاز محسوب کرد و باید همه سیستم‌های حمایتی ما دست به دست هم دهند و به یاری این نسل بیایند و تا جایی که امکان دارد، فضا برای رشد و نمو این جوان‌ها فراهم شود. شاید همیشه این طور نباشد، اما معمولا سیستم جوانی، با خودش خلاقیت و نگاه نو می‌آورد و یک پوست‌اندازی است. ضمن این که مخاطبان سینما هم مخاطبان جوانی هستند و این جوان بودن‌ها باعث می‌شود درک متقابلی میان خالق و مخاطب اثر به وجود بیاید. اگر این وضعیت بدرستی هدایت شود، منجر به موفقیتی بالا در سینما خواهد شد.
نقش مهم و حیاتی تهیه‌کننده
همان گونه که در موسیقی عموم مردم تنها خواننده را می‌شناسند و از آهنگساز یا نوازندگان غفلت می‌کنند، در سینما هم عموم تماشاگران بیشتر بازیگران و در پاره‌ای مواقع استثنایی کارگردان‌ها را می‌شناسند و کمتر با دیگر عوامل مهم و تعیین‌کننده جریان تولید یک فیلم آشنا هستند، اما کلیدی‌ترین و مهم‌ترین عنصر پروسه فیلمسازی، تهیه‌کننده است و اوست که موجبات ساخت یک اثر را فراهم می‌کند و در همه مراحل فیلمسازی از نقطه صفر تا نقطه پایانی یک فیلم نظارت دارد.
تهیه‌کننده، ضمن انتخاب یک فیلمنامه برای ساخت و تعیین کارگردان و دیگر عوامل، سرمایه لازم را برای تولید اثر تامین می‌کند و به مدیریت مناسب پروژه می‌پردازد.
جوانان و پیشکسوت‌ها
همان طور که اشاره شد، بیشتر تهیه‌کننده‌های سینمای ایران از چهره‌های قدیمی هستند و کارنامه بلندبالا و قابل اعتنایی دارند که می‌توانید فهرست آنها را در سایت جامعه صنفی تهیه‌کنندگان سینمای ایران مشاهده کنید، اما اینجا به عنوان نمونه به برخی تهیه‌کننده‌های نام آشنای سینما اشاره می‌کنیم: سیدضیاء هاشمی، سیدغلامرضا موسوی، هارون یشایایی، عبدالله علیخانی، محمدحسین فرحبخش، سعید سعدی، علی سرتیپی، جواد نوروزبیگی، حبیب اسماعیلی، سیدجمال ساداتیان، محمد خزاعی، مرتضی شایسته و یدالله شهیدی.
در کنار این چهره‌های پیشکسوت و همکاران هم نسل آنها، جوانانی هم در سال‌های اخیر وارد عرصه تهیه‌کنندگی شده‌اند که بعضی از آنها به موفقیت‌هایی نیز در عرصه اکران و جشنواره‌ها دست پیدا کرده‌اند و نوید آینده‌ای خوب در سینما را می‌دهند. سیدمحمود رضوی (ماجرای نیمروز، سیانور و دهلیز)، سعید ملکان (ابد و یک روز، ویلایی‌ها و برادرم خسرو)، محمدحسین قاسمی (نفس، شیار143 و ناسور)، سحر صباغ سرشت (فصل نرگس)، محمد شایسته (خانه دختر و پنجاه کیلو آلبالو)، محمدرضا شفیعی (سربه مهر، ماهی سیاه کوچولو و هیهات)، روح‌الله شمقدری (پایان‌نامه)، محمدرضا شفاه (بیست و یک روز بعد)، حامد عنقا (پیکسل و هرگز رهایم‌نکن)، سیدمحمد امامی (شهرزاد)، محسن افشانی (سه خط موازی، جواد و فرشته و ماشین قشنگم) برخی تهیه کننده‌های جوان این سال‌های سینما و تلویزیون ایران هستند.
