سرنوشت بزرگ‌ترین حلقه زنجیره باغ‌های جهانی ایران چه می‌شود؟
حرف و حدیث‌های زیادی از تخلف‌های ریز و درشت دستگاه‌ها و نهادهای شهری و نظامی در محدوده و حتی عرصه و حریم باغ جهانی عباس‌آباد بهشهر در استان مازندران در طول چند سال گذشته مطرح شده‌اند؛ به حدی که متولیان میراثی بزرگ‌ترین حلقه‌ی پرونده‌ی زنجیره‌ای جهانی باغ‌های ایرانی هر لحظه در انتظار خبر از اخطار یا توبیخی از یونسکو بوده‌اند.
حتی پرویز سعادتی – مدیر پایگاه میراث جهانی باغ ایرانی سازمان میراث فرهنگی – در این زمینه به ایسنا گفته بود: متاسفانه هیچ اراده‌ای در استان مازندران برای رفع مشکلات باغ جهانی «عباس‌آباد بهشهر» وجود ندارد، وقتی منابع طبیعی شهرستان بهشهر یا استان مازندران، یک منطقه بزرگ سه هزار متری در عرصه‌ی منطقه‌ی جهانی بهشهر را در اختیار نهادی مانند نیروی انتظامی قرار می‌دهد، یا وقتی شرکت آب منطقه‌ای بدون توجه به هشدارهای میراث‌فرهنگی درباره‌ی ترک سد در منطقه، در زمان پایین بودن سطح آب اجازه‌ی مرمت نمی‌دهد، چه کاری باید انجام دهیم؟
این فقط نمونه‌ی کوچکی از حرف‌های سعادتی بود که امیدش از توجه دستگاه‌های نظارتی استان مازندران برای حفاظت از تنها محوطه‌ی تاریخی طبیعی استان مازندران ناامید شده بود.
قبل‌تر از آن نیز سیف‌الله فرزانه، مدیر کل میراث فرهنگی استان مازندران، بود که در گفت‌وگو با یک رسانه‌ی دولتی از دریافتِ کارت زرد در مجموعه‌ی عباس‌آباد بهشهر مازندران توسط یونسکو خبر داده بود.
هر چند دریافت کارت زرد یا قرمز در دستورالعمل‌ها و قوانین یونسکو وجود ندارد اما قطعا دادن هر نوع اخطار توسط یونسکو به وضعیت محوطه‌های جهانی در کشور، خود به اندازه‌ی عملکرد دستگاه‌های مدیریتی مشابه همان کارت زرد یا قرمزی است که هر بازیکن با انجام یک خطا از داور دریافت می‌کند.
اگر فعالیت‌های غیرمجاز ادامه‌دار باشد…
فرهاد عزیزی – مدیرکل پایگاه‌های جهانی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری – درگفت‌وگو با ایسنا روند اخطار یونسکو به محوطه‌ها وبناهای ثبت جهانی شده در کشورهای مختلف را این‌طور توضیح می‌دهد: در طول سال‌های گذشته چند بار به دستگاه‌های فعال در این محوطه‌ی جهانی تذکر دادیم و حتی اعلام کردیم که اگر فعالیت‌های غیرمجاز آن‌ها ادامه‌دار باشد احتمال قرار گرفتن این باغ جهانی در فهرست میراث درخطر وجود دارد.
او احتمال اخطار دادن یونسکو را به مدیران میراث‌فرهنگی در صورت انجام اقدامات غیرقانونی در بناهای تاریخی، به این شرایط وابسته می‌داند که میراث فرهنگی یک‌سری تعهدات خود را عملی نکند، از سوی دیگر معمولا میراث فرهنگی موظف به ارائه‌ی گزارش‌های دوره‌ای براساس تعهدات خود است.
وی با یاداوری این‌که مجموعه تاریخی- فرهنگی عباس‌آباد بهشهر یکی از نفایس معماری و باغ‌سازی ایران که به همراه هشت باغ تاریخی دیگر در پرونده‌ای با نام «باغ ایرانی» در فهرست میراث جهانی یونسکو در ۱۳۹۰ و همراه با ضوابط و مقررات حفاظتی به ثبت رسید، اظهار می‌کند: به دنبال مداخلات غیر قانونی نهادها و گروه‌های مختلف در محدوده عرصه اثر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، همکاری دستگاه‌ها و نهادهای ذیربط برای جلوگیری از هرگونه اقدام مداخله جویانه و حذف سازه‌های احداث شده اقدامات قانونی خود را با بهره گیری از حداکثر ظرفیت‌ها به انجام رسانده است.
او انجام مکاتبات متعدد و پیگیری حقوقی و اداری از طریق فرمانداری و دادستانی شهرستان و در نهایت استانداری دادستانی مرکز استان را نخستین کارهایی بیان می‌کند که برای برطرف کردن تعرضات انجام شده، به این مجموعه جهانی انجام شده و ادامه می‌دهد: از سوی دیگر این مساله در کمیته حفاظتِ ذیل شورای امنیت ملی با عضویت و حضور نمایندگان قوه قضاییه، وزارت اطلاعات، سپاه، وزارت اقتصاد و دارایی و سازمان اوقاف و امور خیریه مطرح و مکاتبات متعدد با اداره کل منابع طبیعی استان و سایر نهادهای مربوط و غیره صورت گرفت.
وی با اشاره به اعتراض سازمان میراث فرهنگی درباره‌ی دخل و تصرف، واگذاری و تفکیک یک قطعه زمین به مساحت ۲۴ هزار و ۳۸۰ مترمربع به سازمان زندان‌ها – اراضی موسوم به زندان – که در سال ۹۲ از طریق آگهی رسمی وزارت دادگستری به مزایده گذاشته شد و به تملک یک شخص حقیقی در آمد، اظهار می‌کند: خوشبختانه نتیجه پیگیری و مکاتبات و اقدامات انجام شده از طریق کمیته حفاظت که نمایندگان دستگاه‌های شهری در آن عضویت دارند این واگذاری به طور کامل لغو شد و زمین مورد نظر که در عرصه باغ جهانی باغ عباس آباد قرار دارد، با هدف حفاظت از یکپارچگی بستر محیطی و حفاظت از منابع طبیعی در اختیار ستاد فرمان اجرایی امام قرار گرفت.
او با بیان این‌که پیگیری‌های دادستان مرکز استان مازندران منجر به لغو کارگروه غیر قانونی موسوم به “کارگروه منطقه گردشگری پارک جنگلی عباس‌آباد” – بدون عضویت میراث فرهنگی – که در سال‌های قبل در سطح شهرستان ایجاد شده بود، شده است، ادامه می‌دهد: این کارگروه اقدام‌های خودسرانه‌ای در راستای صدور مجوز خدمات گردشگری و رفاهی مانند ایجاد بازارچه صنایع‌دستی و دکه‌های اغذیه فروشی داشتند.
مدیرکل پایگاه‌های میراث جهانی سازمان میراث فرهنگی، همچنین از انجام هماهنگی اولیه با اردوگاه نظامی شهید هاشمی‌نژاد که قبل از ثبت میراث جهانی در محدوده عرصه قرار گرفته بود، خبر می‌دهد و می‌افزاید: در هماهنگی‌ها بر توقف هر گونه توسعه فیزیکی- کالبدی و ممنوعیت هرگونه ساخت‌وساز و لزوم انجام هماهنگی لازم برای ساماندهی عرصه اثر در چهار چوب ضوابط و مقررات ملی و بین‌المللی تاکید شده است.
وی تاکید می‌کند: در ادامه‌ی اقدامات انجام شده، هماهنگی لازم با دادستانی شهرستان بهشهر انجام شده و مکاتبات متعدد با فرمانداری و نیروی انتظامی شهرستان بهشهر با هدف حذف ساخت‌وسازهای موقت انتظامی و نگهبانی و رعایت ضوابط و مقررات عرصه اثر و انجام همکاری لازم با این سازمان در خصوص رفع نیازهای اضطراری و خدمات انتظامی بر اساس ضوابط، مقررات و طرح ساماندهی و محوطه‌سازی محدوده عرصه اثر و مطابق با پلان مدیریت میراث جهانی باغ عباس‌آباد انجام شده است.
به گفته‌ی عزیزی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر اساس اخطارهای مرکز میراث جهانی یونسکو و براساس ضوابط و مقررات ملی و بین‌المللی در مراحل و مقاطع مختلف نسبت به دخل و تصرفات و ساخت‌وسازهای غیر قانونی در محدوده عرصه و حریم اثر مذکور با تلاشی ویژه پیگیری‌ها و اقدامات حقوقی و اداری خود را از طریق مراجع ذی‌صلاح انجام داده و نسبت به رعایت ضوابط و مقررات مصوب حاکم بر عرصه و حرائم تاکید دارد.
پیش از این سعادتی مدیر پایگاه میراث جهانی باغ ایرانی سازمان میراث فرهنگی به ایسنا گفته بود: در صورت حضور ارزیابان یونسکو در محوطه‌ی جهانی عباس‌آباد و ادامه‌دار بودن شرایط کنونی برای این محوطه‌ی، یونسکو می‌تواند باغ عباس‌آباد بهشهر را در فهرست میراث در خطر یونسکو قرار دهد، حتی مسئولان دفتر یونسکو در تهران می‌توانند شرایط این سایت جهانی را به سازمان یونسکو اطلاع دهند و در آن شرایط هر احتمالی برای این محوطه‌ی جهانی می‌تواند پیش آید.
او با اشاره به صحبت‌های مطرح شده درباره دادن کارت زرد یونسکو به محوطه‌ی جهانی «عباس‌آباد» بهشهر، اظهار کرد: در اصطلاحات یونسکو کارت زرد و قرمز وجود ندارد، در واقع گزارشگران سازمان یونسکو در بازدیدهای نوبه‌ای و فصلی خود از محوطه‌های جهانی و براساس پرونده‌ی ثبت جهانی، هر محوطه را بررسی کرده و گزارش‌های مورد نیاز را برای کمیته اصلی یونسکو تهیه می‌کنند و در صورتی که در مصوبات یونسکو اخلالی و جود داشته باشد، احتمال قرار گرفتن آن اثر در «فهرست میراث درخطر یونسکو» وجود دارد
