سرانجامِ تنش ها میان ایران و طالبان چه خواهد شد؟

ایران باید به تنش زایی های طالبان واکنش قاطع نشان دهد. ما سال هاست در کنار تحریم ها و فشارهای اقتصادی گسترده ای که علیه کشورمان برقرار بوده، سرمایه گذاری های قابل ملاحظه ای را در حوزه های نظامی و امنیتی انجام داده ایم و درست به همین دلیل، هم مردم ما انتظار دارند که در بزنگاه های مهم، نمودهای عینی قدرت نظامی کشورمان را ببینند و هم کلیت منطقه و دشمنان ایران نیز باید قاطعیت نظامی و امنیتی ایران را به چشم ببینند.

بازتاب– در روزهای اخیر، روابط ایران با طالبان به عنوان گروه حاکمِ فعلی در افغانستان، مملو از تنش بوده است. در این راستا، پس از موضع گیری اخیر رئیس جمهور کشورمان در مورد ضرورت پایبندی طالبان به توافق میان ایران و افغانستان در زمینه تامین حقابه ایران از رودخانه هیرمند و اعلام هشدار وی در این رابطه، شماری از رهبران شبه نظامی این گروه مواضع تندی را علیه کشورمان گرفتند و ایجاد تنش علیه ایران را در دستورکار خود قرار دادند. در ادامه، به تازگی شاهد حمله عناصر گروه طالبان به پست های مرزی کشورمان و به شهادت رسیدن و مجروح شدن شماری از نیروهای مرزبان کشورمان بوده ایم.

البته که مرزبانان کشورمان نیز به اقدامات شبه نظامیان طالبان واکنش نشان داده و تلفات و خسارت‌هایی را به آن ها تحمیل کرده اند. با این همه، با توجه به تحرکات و اقدامات منفی چند ماهه اخیر طالبان علیه کشورمان و تشدید آن ها در روزهای اخیر، این سوال مطرح می شود که سرانجام و عاقبت روابط پرتنش کنونی میان ایران و طالبان چه خواهد بود؟

 بازتاب در گفتگو با “امیر دبیری مهر“، استاد علوم سیاسی و کارشناس حوزه سیاست خارجی به واکاوی ابعاد مختلف این مساله پرداخته است.

“امیر دبیری مهر” در ابتدا در پاسخ به این سوال که سرانجام و عاقبت تنش های جاری میان ایران و گروه طالبان چه خواهد بود؟ و اینکه آیا شاهد درگیری گسترده نظامی میان دو طرف خواهیم بود؟ گفت: «پاسخ به این پرسش کاملا بستگی به رفتارِ طرفین منازعه دارد. یک طرف این ماجرا طالبان است. گروهی که متحجر، واپسگرا، خشونت طلب، و برآمده از ساختارهای قومی و قبیله ای افغانستان است و اساسا برای اداره کشور افغانستان هیچ برنامه و ایده و ابزار و مهارت و بینشی ندارد».

وی گفت: «چنین دولت هایی همواره با بحران ها زندگی می کنند. یعنی بحران ها موتور و محرکِ انرژی بخش و حیات بخش به این رژیم های سیاسی هستند. از این رو، اینکه شاهدیم برخی عناصر طالبان اقدام به رجز‌خوانی علیه کشورمان می کنند و یا دست به تحرکات در مناطق مرزی علیه کشورمان می زنند، مساله ای کاملا قابل پیش بینی بود و ما می دانستیم که آن ها به سراغ ما خواهند آمد. دلیل اصلی این مساله نیز این است که اساسا طالبان کار دیگری در افغانستان برای انجام دادن ندارد و برای اینکه بتواند سرپوشی بر تمامی مشکلات مرتبط با کارآمدی و حکمرانی خود در افغانستان داشته باشند، بایستی دست به تنش زایی بزنند».

امیر دبیری مهر تصریح کرد: «البته که گزینه های آن ها جهت تنش زایی نیز چندان متنوع نیست. پاکستان که پدرخوانده و مادرخوانده آن ها است و نمی توانند علیه آن دست به اقدامی بزنند. با روس ها که توان سرشاخ شدن ندارند زیرا روسیه به آن ها رحم نمی کند و البته که پیشتر نیز یک سابقه درگیری خونین با آن ها دارند.

در این شرایط، آن ها فقط و فقط دست به تنش زایی علیه ایران می زنند و برای کشورمان ایجاد مشکل می کنند. اگر ایران دست به مماشات در برابر طالبان بزند و البته که طالبان نیز این تلقی را دارند که ایران بنا به دلایلی، به اقدامات تحریک آمیز طالبان واکنش نشان نخواهد داد، طبیعی است که باید شاهد افزایش اقدامات منفی طالبان در جوار مرزهای مشترک با ایران باشیم. طالبان از طریق این اقدامات به نوعی سعی در ایجاد نوعی حیثیت و اعتبار و مشروعیت برای خود در افغانستان دارد».

وی ادامه داد: «با این حال، اگر ایران با مجموعه ای از اقدامات تنبیهی به تحرکات منفی طالبان واکنش نشان دهد(نظیر تهدید به اخراج افغانستانی های ساکن در ایران، بستن مرز و ارائه اولتیماتوم عملی به طالبان که در صورت تعدی به مرزهای کشورمان با پاسخی سخت رو به رو خواهد شد)، تردیدی نیست که طالبان نیز دست به عقب نشینی می زند. اساسا طالبان عدد و رقمی نیست که بخواهد علیه تمامیت ارضی ایران دست به اقدامات منفی بزند».

دبیری مهر در پاسخ به این سوال که نقش طرف های ثالث و پشت پرده در استفاده از طالبان جهت تنش زایی علیه ایران را چگونه می بیند؟ گفت: «به نظر من تحریک طرف های ثالث و استفاده آن ها از طالبان به عنوان یک مهره جهت تنش آفرینی علیه کشورمان موضوع عجیبی نیست. ایران کشوری است که با قدرت های بزرگ دنیا رابطه خوبی ندارد. از این رو، زمانی که ما با این طیف از کشورها در دنیا سرِ سازگاری نداریم و با آن ها مناسبات تنظیم شده و تهدیدزدا نداریم، این بدان معناست که هر اتفاقی در جهان می تواند علیه ما باشد. این یک قاعده در نظام بین الملل است».

وی گفت: «هر موضوعی از این ظرفیت برخوردار است که قدرت های بزرگ از آن علیه ما استفاده کنند. در این معادله، قاعدتا طالبان نیز یک استثنا نیست. از حیث تحلیل نیز می توان فهمید که سرویس های اطلاعاتی آمریکا، انگلستان و غیره از اینکه طالبان دست به تنش‌زایی در جوار مرزهای ایران بزند، هیچ تردید و ابایی ندارند و حتی آن را تشویق می کنند. به نظر من تا زمانی که ما ارتباط خود را با کشورهای بزرگ و قدرتمند در دنیا تنظیم نکنیم، همواره باید از سوی هر جریان و گروهی آماده ضربه خوردن و انجام اقدامات ایذایی علیه خود باشیم».

امیر دبیری مهر در پایان در پاسخ به این سوال که واکنش منطقی ایران به تنش زایی های اخیر طالبان علیه کشورمان چه می تواند باشد؟ گفت: «پاسخ من به این سوال کاملا روشن است. ایران باید به تنش زایی های طالبان واکنش قاطع نشان دهد. ما سال هاست که در کنار تحریم ها و فشارهای اقتصادی گسترده ای که علیه کشورمان برقرار بوده، سرمایه گذاری های قابل ملاحظه ای را در حوزه های نظامی و امنیتی انجام داده ایم و درست به همین دلیل، هم مردم ما انتظار دارند که در بزنگاه های مهم، نمودهای عینی قدرت نظامی کشورمان را ببینند و هم کلیت منطقه و دشمنان ایران نیز باید قاطعیت نظامی و امنیتی ایران را به چشم ببینند».

وی تصریح کرد: «مرز و خط قرمز ما نیز تمامیت ارضی کشورمان است و فرقی نمی کند که کشوری نظیر آمریکا آن را تهدید کند یا گروه بی ارزشی نظیر طالبان. انتظار مردم و افکار عمومی کشورمان این است که پاسخ قاطعی به اقدامات منفی طالبان داده شود و از تمامیت ارضی ایران به نحوی همه جانبه و قاطع دفاع شود.خط قرمز اصلی کشور، منافع ملی ایران است. طبیعتا این رویکرد هزینه هایی هم دارد با این حال، فواید این موضوع بیشتر از مماشات با گروه واپسگرای طالبان است و دوباره تکرار می کنم که مماشات با طالبان، تنش زایی های آن ها علیه ایران را پایان نخواهد بخشید بلکه به مشکلات ما می افزاید».