ستاره انحصار مربع ؛روایتی از کدهای دستوری پرحاشیه
سرویس‌های ارزش‌افزوده از همان ابتدای فعالیتشان بر روی تلفن‌های همراه مشترکان ایرانی همواره با نارضایتی مشترکان پیوند خورده است. تقریبا برای اغلب افراد پیش آمده که به طور ناخودآگاه عضو سرویسی شده باشند و بدون آنکه مطلع باشند از حساب آنها مبالغی کسر شده باشد. نارضایتی شدید مردم از این رفتارهای سودجویانه شرکت‌های فعال در حوزه ارزش‌افزوده منجر به این شد که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در واکنش به این وضعیت دستور راه‌اندازی سرویسی #۸۰۰* را داد که از آن طریق مشترکان بتوانند این سرویس‌ها را مدیریت و یا قطع کنند.
با این حال در حال حاضر تبلیغات ارزش‌افزوده در بطن اکثر برنامه‌های پربیننده تلویزیون جای خود را باز کرده و مجریان رسانه ملی در نقش تبلیغ‌کنندگان این سرویس‌ها ظاهر می‌شوند. اگر تا دیروز مخاطبان تلویزیون از حجم و مدت زمان زیاد آگهی‌های تجاری در بین برنامه‌های محبوب خود گله می‌کردند حال باید مجریانی را تحمل کنند که با اصرار از آنها درخواست می‌کنند به عضویت سامانه‌ای در آیند که روزانه مبلغی را از حساب آنها کم می‌کند و آنها را در قرعه‌کشی شرکت می‌دهند.
به گزارش راه پرداخت، تقریبا تمام برنامه‌های پربیننده صداوسیما به وسیله کدهای دستوری تسخیر شده‌اند و بینندگان برای دقایق زیادی از هر برنامه مجبور به تماشای تبلیغات پرتعداد شده‌اند. این روزها دامنه فعالیت این کدهای دستوری بسیار متنوع شده است و برنامه‌های ورزشی، اجتماعی، خانوادگی و انواع برنامه‌های سرگرمی را پوشش می‌دهد.
تسخیر تلویزیون به وسیله این سرویس‌های ارزش‌افزوده انتقادات زیادی را در ماه‌های اخیر به همراه داشته است و همچنین حواشی زیادی نیز حول این موضوع به وجود آمده است. معروف‌ترین آنها را می‌توانیم دعوای اخیر وزیر ارتباطات بر سر اعلام بهترین برنامه از نگاه مردم بنامیم.
کار تا جایی پیش رفت که آذری جهرمی در صفحه خود در توییتر، اعلام کرد که در قرعه‌کشی جشنواره جام‌جم در رای‌گیری مردمی دست برده شده است. در توییت دیگری او نوشت: «بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد، دستکاری در نظر مردم برای انتخاب محبوب‌ترین برنامه سال صداوسیما صرفا برای یک روز نبوده و در سه روز متوالی صورت پذیرفته است.»
۳#* کد دستوری توسکاست و برنامه‌های پرتعدادی را به خود اختصاص داده است؛ مانند مسابقات و رای‌گیری‌های پرشمار دیگر، رای‌گیری جشنواره جام‌جم نیز به وسیله همین کد دستوری انجام می‌شود.
بعد از اینکه در تلویزیون اعلام شد کدهای دستوری از وزارت ارتباطات مجوز دارند، صبح روز بعد، آذری جهرمی در واکنش به این موضوع در توییتر نوشت: «شرکت‌های ارزش‌افزوده و USSD مجوزی از وزارت ICT ندارند و فعالیت آنها مطابق قانون تجارت است، اگر آن‌گونه که در بخش‌های خبری دیشب سیما مطرح شد، فعالیت آنها باید با اخذ مجوز از وزارت ICT باشد، مطابق مصوبه ۱۹۲ کمیسیون تنظیم مقررات، تبلیغ یا فعالیت آنها سریعا در صداوسیما متوقف گردد.»
آغاز انحصار
در شرایطی که وزیر جوان و صداوسیما تقریبا سرشاخ شده‌اند و مستقیم به هم حمله می‌کنند، بد نیست ببینیم که ستاره مربع‌ها کار خود را از کجا آغاز کردند و با چه شرکتی کار می‌کنند. انحصاری که شرکت توسکا در صداوسیما به وجود آورده، تقریبا یک سال پیش شروع شده است. طبق قرارداد تلویزیون دولتی ایران و شرکت توسکا، تمام شرکت‌هایی که در حوزه ارزش‌افزوده و کدهای دستوری فعالیت می‌کنند و در رسانه ملی تبلیغات داشته باشند ملزم به عبور از مسیر توسکا هستند.
اما ستاره مربع‌ها از چه زمانی در تلویزیون شروع به کار کردند؟ توسکا از چه زمانی شبکه‌های تلویزیون دولتی ایران را تسخیر کرد؟ از آغاز فرمانروایی توسکا بر تبلیغات صداوسیما تقریبا یک سال می‌گذرد. به گزارش خبرآنلاین، سال ۹۶ صداوسیما از طریق یک مناقصه -که به گفته برخی از فعالان حوزه تبلیغات، درباره آن هیچ اطلاع‌رسانی اتفاق نیفتاده بود- تمامی تبلیغات سرویس‌های ارزش‌افزوده (VAS) و شرکت‌های حوزه صنعت پرداخت خود را با رقمی حدود هزار میلیارد تومان برای مدت چهارسال به شرکتی به نام توسکا داد.
پس از این اتفاق، شرکت‌های PSP که تا پیش از آن سهم مهمی در ساخت برنامه‌های مشارکتی در تلویزیون داشتند از سوی سازمان نامه‌ای دریافت می‌کنند که: «من‌بعد کلیه برنامه‌ها و طرح‌های مشارکتی در حوزه خدمات ارزش‌افزوده VAS و کلیه سرویس‌های پیرامون آن، می‌بایست به شرکت توسکا ارجاع و پس از دریافت مجوز همکاری و نامه تأییدیه آن شرکت نسبت به مشارکت فی‌مابین اقدام شود. بدیهی است کلیه قراردادها و مصوبات قبلی از تاریخ ۲۶ مهر ۹۷ کان لم یکن تلقی می‌شود.» معنای این جملات و این اتفاق این بود که صداوسیما تبلیغات شرکت‌های سرویس‌های ارزش‌افزوده را منحصرا به شرکت توسکا واگذار می‌کند.
ماهیت توسکا
توسکا یکی از شرکت‌های زیرمجموعه همراه اول است که در قسمت معرفی آن در سایتش آمده: «شرکت توسعه کسب‌وکار ایرانی با برند توسکا، فعال در زمینه برپایی کارزارهای تبلیغاتی بر بستر فناوری‌های دیجیتال است. توسکا پاسخی به تمام نیازهای شما در زمینه تبلیغات گسترده بر بستر تمامی رسانه‌های دیجیتال اعم از شبکه‌های رسمی رادیو و تلویزیون، اینترنت، تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی است.»
پس از انعقاد قرارداد میان توسکا و صداوسیما، این شرکت، اپلیکیشن روبیکا را با عنوان رسانه اول یا در حقیقت یک VOD معرفی کرد و همان‌طور که گفته شد از ایام نوروز ۹۷ مهم‌ترین باکس‌های تبلیغاتی فضای دیجیتال خود را به آن اختصاص داد. حدود دو تا سه ماه پس از اعلام صداوسیما برای واگذاری تبلیغات به شرکت توسکا، شرکت‌های PSP تلاش‌هایی داشتند برای این که متحد شوند و از صداوسیما برای این اتفاقات شکایت کنند، اما این اتفاق هیچ‌وقت رخ نداد و این شرکت‌ها کم‌کم با شرکت توسکا و شرایط عجیب آن کنار آمدند و با آن همکاری کردند؛ نکته‌ای که در برنامه‌های «ماه عسل»، «خندوانه» و «بیست هجده» رخ داد. اینکه دائم در این برنامه‌ها، هم‌زمان روبیکا و هفت‌هشتاد تبلیغ می‌شدند، نشان از همکاری این اپلیکیشن‌های پرداخت موبایلی با شرکت توسکا داشت.
در حالی که به یکمین سالگرد حکومت فراگیر توسکا و روبیکا بر تبلیغات صداوسیما نزدیک می‌شویم و در این مدت صدها میلیارد تومان پول از برنامه‌های پربیننده تلویزیون به جیب این شرکت ریخته شده است، وقت آن رسیده تا مسئولان صداوسیما و مدیران توسکا، تن به شفافیت بدهند و در این زمینه اطلاع‌رسانی کنند. خبرآنلاین مدعی است که در چند ماه گذشته، چندین بار با روابط عمومی و اداره‌کل بازرگانی صداوسیما تماس گرفته تا در این زمینه اطلاعاتی را کسب کند که همیشه با درهای بسته روبه‌رو شده و پاسخی جز سکوت دریافت نکرده است.
ادامه وضعیت
بسیاری معتقدند که هیچ شفافیتی در مورد قرارداد توسکا و کدهای دستوری وجود ندارد. در فضایی به سر می‌بریم که مردم نمی‌دانند بابت ارسال پیامک از طریق کدهای دستوری، از حساب آنها پول کسر می‌شود و تعداد تبلیغات این شرکت‌ها در ساعات پربیننده به صورت تصاعدی در حال افزایش است و از طرفی تمام شرکت‌های همین حوزه هم برای حضور در صداوسیما مجبور به تعامل با توسکا هستند.
به نظر می‌رسد صداوسیما در مورد این قضیه شفافیت لازم را به خرج نداده است و در این باره انتقادهای زیادی به این سازمان وارد شده است. باید منتظر ماند و دید که آیا تلویزیون دولتی ایران به این اتفاقات و ابهامات واکنش رسمی نشان می‌دهد یا خیر. زمان مشخص خواهد کرد که آیا مسئولان در تلویزیون ملی، می‌توانند نارضایتی‌ها را برطرف کنند و یا هیچ اهمیتی به این چالش نمی‌دهند.
