رویکرد چماق و هویج در برجام
ترامپ باید به ایران نشان دهد که در ازای امتیازاتی که ایران داده، چه چیزی عایدش شده است.
در ژانویه گذشته دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، پس از مدت‌ها انتقاد از برجام، برای «اصلاح» آن برای اروپایی‌ها ضرب الاجلی تعیین کرد که در ۱۲ ماه می آینده به پایان می‌رسد. ناظران درباره شکست اولتیماتوم ترامپ، هشدار می‌دهند. در همین رابطه، اندیشکده استرالیایی لوی انستیتو، طی یادداشتی با اشاره به ضرب الاجل برجامی ترامپ، تحقق خواسته‌های او را غیرممکن توصیف کرد و نوشت: «به نظر می‌رسد که آمریکا در یک اقدام غیرضروری و غیرسازنده از توافق (هسته‌ای) خارج خواهد شد.»
ترامپ ضمن تلاش برای تضعیف برجام، آن را «بدترین» توافق خواند. در اکتبر ۲۰۱۷ علیرغم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران، از تایید پایبندی ایران به توافق خودداری کرد.
به گزارش فرارو، بر اساس برجام، کاخ سفید باید هر ۱۲۰ روز تحریم‌ها علیه ایران را تعلیق کند. این اقدام برای دور زدن کنگره طراحی شده بود. زیرا بعید بود کنگره قانونی تصویب کند که به موجب آن تحریم‌های ایران رفع شوند. در اوایل سال جاری ترامپ با نارضایتی تعلیق تحریم‌های آمریکا علیه ایران را تمدید کرد.
این تمدید برای ترامپ مشکل‌آفرین بود. ترامپ از بررسی مجدد پایبندی ایران به توافق بیزار است، زیرا این امر یک وعده انتخاباتی انجام نشده را (لغو برجام) به یاد او می‌آورد. در نتیجه، ترامپ پس از ماه‌ها تهدید به خروج از برجام، در ژانویه گذشته ضرب الاجل مناقشه‌برانگیز ۱۲ می را برای «اصلاح برجام یا خروج از آن» تعیین کرد.
دولت ترامپ از کشور‌های اروپایی می‌خواهد که برای مذاکره بر سر یک توافق بهتر با ایران کمک کنند. منظور ترامپ از توافق بهتر این است که ایران به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی فوری به تاسیسات هسته‌ای بدهد و برنامه موشک‌های بالستیک را متوقف کند.
اروپا چند بار تایید کرده که ایران به توافق هسته‌ای پایبند بوده و آژانس بین المللی انرژی اتمی، ۹ بار پایبندی ایران را تایید کرده است. آژانس معتقد است که برجام همان کاری که قرار بود انجام دهد را انجام می‌دهد و خروج هر طرف از آن «خسران بزرگی برای راستی‌آزمایی هسته‌ای و چندچانبه‌گرایی» است.
لوی نوشت: «برای آمریکا، خروج از برجام غیرسازنده است. سوای تبعات فاجعه‌بار برای اعتبار آمریکا به عنوان یک متحد و مذاکره‌کننده، آمریکا از خروج از برجام نفعی نخواهد برد.»
ترامپ حتی بدون خروج از برجام، یک فضای بلاتکلیفی برای ایران ایجاد کرده است. در حقیقت، این بلاتکلیفی برخلاف تاثیر رفع تحریم‌ها عمل می‌کند. از زمان رفع تحریم‌ها در ژانویه ۲۰۱۶، ورود بازرگانان به داخل ایران، بسیار آهسته بود. با این حال، استمرار این بلاتکلیفی ورود این سرمایه به ایران را آهسته‌تر می‌کند. موسسات مالی و سرمایه‌داران، توافقات را نهایی نخواهند کرد یا اینکه از تامین مالی خودداری کنند. زیرا معلوم نیست که توافق هسته‌ای زنده بماند.
این اندیشکده ادامه داد: «خروج آمریکا از توافق، واقعا توانایی سایر اعضای پنج به علاوه یک برای استمرار در امتیازگیری از ایران را تضعیف می‌کند.»
به گفته لوی، برخی در اروپا بویژه در فرانسه، برای اعمال فشار بر برنامه موشکی ایران تلاش‌هایی کرده‌اند. در این حوزه ایرانیان تمایلی برای گقت‌وگو بر سر یک توافق «بیشتر در ازای بیشتر» نشان داده‌اند توافقی که ممکن است بوسیله آن ایرانیان با اعمال محدودیت‌هایی در ازای دریافت هویج – یا منافع – بیشتر موافقت کنند.
اما هنگامی که آمریکا نشان داد در گفت‌وگو‌های چندجانبه قابل اعتماد نیست و از رفع موقت تحریم‌ها علیه ایران استفاده خواهد کرد، این فرصت از بین رفت. امروزه حتی کسانی که در تهران به دنبال ادامه گفت‌وگو بودند، دچار تردید هستند.
بنا به ادعای این اندیشکده استرالیایی، طول عمر و کارآمدی برجام، به هویج‌ها –یا همان منافعی که ایران بدست می‌آورد – به اندازه چماق‌ها وابسته است. اگر ایران اثرات مثبت اقتصادی توافق هسته‌ای را نتواند احساس کند، پس برای استمرار برجام چه انگیزه‌ای خواهد داشت.
لوی نوشت: «در حالی که اروپایی‌ها برای تخفیف (اثرات) خروج احتمالی آمریکا از برجام تلاش می‌کنند، اگر ترامپ از آن خارج شود، اطمینان یافتن از اینکه ایران از توافق نفع خواهد برد، دشوار خواهد بود. اگر توافق فروبپاشد، پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟»
این اندیشکده در پایان نوشت: «سیاست ترامپ فقط در صورت وجود یک جایگزین برای توافق هسته‌ای کارآمد خواهد بود. ایران با گفت‌وگو‌های بیشتر یا با یک توافق دیگر پس از احترام نگذاشتن به توافق اول، موافقت نخواهد کرد. اگر ترامپ امتیازات بیشتری از ایران می‌خواهد، بهترین کار این است که به توافق (هسته‌ای) پایبند بماند و به ایران نشان دهد که از دادن امتیازات بیشتر چه چیزی عایدش می‌شود.»
