رمزگشایی از یک معادله پیچیده در چهارچوب “جنگ اوکراین”
همزمان با تداوم جنگ اوکراین، یک معمای امنیتی قابل توجه در قالب این جنگ آشکار شده است: از یک طرف، اوکراین اراده جدی خود جهت تداوم جنگ تا بازپس گیری کاملا سرزمین هایش از روسیه را مطرح کرده و در طرف دیگر، روسیه که به دلیل جنگ اکراین با چالش های عدیده داخلی و خارجی رو به رو شده، تهدید می کند که اگر اوکراین از مواضع خود کوتاه نیاید، گزاره حمله اتمی علیه اوکراین را بررسی می کند. این معادله، پرسش های فراوانی را در اذهان ناظران و تحلیلگران مختلف در مورد سرنوشت نهایی جنگ اوکراین ایجاد کرده است.
بازتاب– جنگ اوکراین در حالی وارد هشتمین ماهِ خود شده که در طول ماه های اخیر، تحولات سینوسی و پُرنوسانی را تجربه کرده است. در این راستا، در ابتدا، بسیاری از ناظران و تحلیلگران غربی و به طور خاص خودِ دولت روسیه، این تحلیل را داشتند که روسیه قادر است ظرف یک یا نهایتا دو هفته، کل اوکراین را در تصرف خود بگیرد و بر کیِف حاکم شود. این تحلیل حتی ارزیابی بسیاری از مقام های ارشد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و همچنین اداره اطلاعات ملی این کشور نیز بوده است (و آن ها در برهه های زمانی مختلف آن را مورد اشاره قرار داده‌اند).
با این همه، با گذشتِ اندک زمانی، مشخص شد که این تحلیل ها چندان واقع بینانه نبوده اند. اوکراینی ها به طور خاص با ایجاد یک روحیه ملی گرایانه و برخورداری از سیلِ کمک های کشورهای غربی، توانستند تا حد زیادی روند تحولات در چهارچوب معادله جنگ با روسیه را به تدریج به دست بگیرند و از موقعیت بهتری برخوردار شوند. در این شرایط، با فرسایشی شدن جنگ، روس ها با یک تصمیم و چرخش راهبردی، نیروهای خود را از مناطق مجاورِ کیِف خارج کرده و عمده تمرکزشان را بر مناطق شرقی اوکراین و به طور خاص مناطق بندری این کشور معطوف کردند.
با این همه، در مدت اخیر، پاتک سنگین ارتش اوکراین به نیروهای ارتش روسیه و آزاد شدنِ چیزی در حدود سه هزار کیلومتر مربع از خاک اوکراین و متعاقبا صدور فرمان فراخوان نیروهای ذخیره ارتش روسیه که با جنجال‌های قابل توجهی در داخل این کشور همراه شد و در عین حال، اقدام کرملین در برگزاری رفراندوم اعلام استقلال چهار جمهوری شرق اوکراین و رای اعلامی مثبت ساکنان این منطقه به این رفراندوم، معادله جنگ اوکراین نیز عملا وارد مرحله تازه ای شده است.
در وضعیت کنونی، به زعم بسیاری از ناظران و تحلیلگران، “ولادیمیر پوتین” رئیس جمهور روسیه، عملا در گوشه رینگ قرار دارد و جدای از اینکه در بعد داخلی با چالش ها و مشکلات عدیده ای چه از جانب مردم، و چه نخبگان سیاسی و اقتصادی روسیه رو به رو است، در بعد خارجی نیز با فشار فزاینده کشورهای غربی و به طور خاص اراده جدی دولت اوکراین و رئیس جمهور این کشور ولادیمیر زیلنسکی در تداوم نبرد با روسیه نیز رو به رو است.
در این فضا، یک معادله جالب توجه در قالب جنگ اوکراین خود را نمایان کرده است. از یک طرف، زیلنسکی با توجه به تغییر فضا و جو عمومی جنگ اوکراین به نفع کشورش، از هر گونه مذاکره صلح با دولت روسیه طفره می‌رود و تاکید دارد که جنگ با روس ها تا زمانی که کلیه مناطق در تصرف آن ها آزاد شود، باید ادامه شود. از سوی دیگر، دولت روسیه و به طور خاص شخص ولادیمیر پوتین نیز به دلیل جایگاه ابرقدرتی که برای خود قائلند و نمی توانند بدون دستاورد صحنه جنگ اوکراین را ترک کنند و البته با چالش قدرت گیری دولت اوکراین و عدم تمایل آن برای مذاکره با کرملین رو به رو هستند، گزاره تهدید حمله اتمی را مطرح ساخته اند. از این منظر، روسیه تاکید دارد که اگر اوکراین بخواهد همچنان جنگ را ادامه دهد، باید خسارت های گسترده جنگ اتمی مسکو علیه خود را بپذیرد.
در این شرایط، یک سوال اساسی مطرح می شود و آن این است: کدامیک از دو سناریوی ذکر شده، از قابلیتِ عملیاتی بیشتری برخوردارند؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت که به نظر می رسد، سناریوی دوم یعنی تهدید روسیه به انجام جنگ اتمی، چندان از بنیان های قوی برخوردار نیست. زیرا هرگونه کنشگری روس ها در این زمینه، فضای به شدت ملتهبی را در معادلات بین المللی علیه این کشور ایجاد خواهد کرد و هم برای روسیه و هم به طور خاص شخصِ پوتین، یک خودکشیِ تمام عیار سیاسی را رقم خواهد زد.
در نقطه مقابل، گزینه اول که همان تداوم نبرد ارتش اوکراین علیه روسیه است، از شانس بیشتری جهت تحقق برخوردار است زیرا این گزاره به طور خاص، از حمایت های جدی غرب نیز برخوردار است و غربی ها از این طریق هم منافع مادی را به واسطه فروش سلاح به اوکراین به جیب می زنند و هم می توانند روسیه را به عنوان یک رقیب جدی خود در خاک اوکراین همچنان درگیر ساخته و تضعیف کنند.
شاید محتمل ترین سناریوی که شانس تحقق داشته باشد این است که با وارد آمدن چند ضربه دیگر به روس ها در خاک اوکراین و ادامه جنگ برای چند ماه دیگر، شاهد آن باشیم که روس ها به واسطه آشکار شدنِ بیش از پیش تاثیر تحریم های غرب بر اقتصاد خود، ابتکارهای خاصی را بعضا به واسطه طرف های میانجی به اوکراین ارائه کنند و راه را جهت دستیابی به یک مصالحه در قالب معادله جنگ اوکراین به نحوی که ابرو و اعتبار بین المللی شان حفظ شود، هموار سازند. طبیعی است که در قالب این معادله، امتیازهای ارائه شده به اوکراین نیز بایستی قابل توجه باشند و الا کیِف از پذیرش آن ها سر باز می زند و همچنان علیه روس ها به جنگ ادامه خواهد داد.
