رایزنی های ظریف در سوچی/ بازی ترامپ با «روح برجام»

رایزنی های وزیر امور خارجه در سوچی، ارسال نخستین محموله کمک های انسان دوستانه برای مسلمانان روهینگیایی، لفاظی های ترامپ با روح برجام و برگزاری نشست آستانه 6 مهم ترین رویدادهای دیپلماسی در هفته گذشته بود.

تحولات عرصه بین الملل این روزها شتاب بیشتری گرفته است، شبه جزیره کره با موشک پرانی های گاه و بی گاه پیونگ یانگ و سئول عرصه استیصال ترامپ شده است. ترامپ هنوز از لفاظی های ضد پیونگ یانگ فراتر نرفته است و به نظر می رسد کاری از دستش بر نمی آید. هر چند شورای امنیت سازمان ملل متحد پیونگ یانگ را به اتفاق آرا تحریم کرد با این حال هنوز اثری از نرمش و یا کرنش کیم جونگ اون به چشم نمی خورد.
در حالی که برخی از سیاستمداران استفاده از الگوی برجام را برای حل و فصل مناشه شبه جزیره کره پیشنهاد می کنند. با این حال رویکرد خصمانه ترامپ و بدعهدی های مکرر دولت آمریکا در قبال توافق هسته ای با ایران موفقیت چنین الگویی در مناسبات بین المللی را در هاله ای از ابهام فروبرده است. در چنین شرایطی کشتار و نسل کشی مسلمانان روهینگیایی در سایه ناکارآمدی نهادهایی همچون سازمان همکاری اسلامی ادامه دارد و مسعود بارزانی به دنبال برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق است اقدامی که با مخالفت قاطع دولت های منطقه ای و بین المللی مواجه شده است.
در چنین شرایطی محمد جواد ظریف هفته گذشته به سوچی اقامتگاه تابستانی پوتین رفت تا در خصوص تحولات منطقه، توافق هسته ای و روابط دوجانبه با مقامات روسیه تبادل نظر کند.

** رایزنی های ظریف در سوچی
هفته گذشته وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، راهی فدراسیون روسیه شد تا در سوچی با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری این کشور دیدار و گفت و گو کند. دو طرف دستورکارهای گسترده ای پیش رو دارند؛ تهران و مسکو برای حل و فصل بحران سوریه راه طولانی را طی کرده اند و امروز می توان ادعا کرد با پیروزی های ارتش سوریه در دیرالزور، همکاری هایی که در قالب نشست های آستانه بین ایران، ترکیه و روسیه سامان داده شده بود در حال ثمر دادن است. از طرف دیگر مسکو یکی از شرکای اصلی و راهبردی توافق هسته ای ایران و 1+5 محسوب می شود، توافقی که این روزها ترامپ با بهانه های واهی به دنبال تخریب آن است.
رئیس جمهوری آمریکا که با رویکرد خصمانه از زمان تبلیغات انتخاباتی پاره کردن توافق هسته ای را یکی از وعده های خود ذکر کرده بود، هفته گذشته تعلیق تحریم های هسته ای ایران را برای 120 روز دیگر تمدید کرد. آمریکا در عین حال همانند روال پیشین هفت ایرانی را به لیست تحریم های خود اضافه کرد. در چنین شرایطی در مذاکرات وزیر امور خارجه ایران با رئیس جمهوری روسیه تاکید شد که برجام غیرقابل مذاکره و یک توافق همه جانبه بین‌المللی است و همه باید متعهد به آن باشند.

** برجام و ساز ناکوک ترامپ
در میان همه بی اعتمادی ها و بدبینی های حاکم برعرصه مناسبات بین المللل برجام اتفاق استثنایی است که تاکنون توانسته به اهداف خود برسد. جامعه جهانی و شرکای عمده برجام همچون روسیه، چین، آلمان، فرانسه و انگلستان برمفید و موثر بودن این توافق تاکید کرده و باز کردن دوباره این پرونده را اقدامی بی ثمر و مخرب تلقی می کنند، با این حال ترامپ کماکان با این توافق سر عناد دارد. هفته گذشته بیش از 80 نفر از کارشناسان کنترل تسلیحات هسته ای ضمن ابراز حمایت مجدد از توافق هسته ای گروه 1+5 با ایران (برجام) دربیانیه ای از رئیس جمهوری آمریکا خواستند به این توافق که کارساز بوده احترام بگذارد.
با این حال دونالد ترامپ با تکرار این ادعا که ایران «روح» توافق هسته ای را نقض کرده است، گفت که در ماه اکتبر تصمیم خود را درباره این توافق اعلام خواهد کرد.
ترامپ روز پنج شنبه به خبرنگارانی که در جریان سفر به ایالت فلوریدا در هواپیمای ریاست جمهوری با او بودند، گفت: به زودی در اکتبر (ماه آینده میلادی) خواهید دید که چه کار خواهم کرد اما این را بگویم که توافق هسته ای با ایران یکی از بدترین توافق هایی است که تاکنون دیده ام.

**آستانه 6 گامی دیگر برای حل بحران در سوریه
هفته گذشته نشست آستانه6 با حضور نمایندگان ایران،ترکیه و روسیه به عنوان قدرت های ضامن آتش بس در سوریه در آستانه قزاقستان برگزار شد و هیات های ایران، روسیه و ترکیه بانیان این روند مذاکرات، توافق خود را برای ایجاد منطقه امن چهارم در ادلب سوریه اعلام کردند.
هیات های ایران، روسیه و ترکیه روز جمعه با صدور بیانیه ای در نشست عمومی مذاکرات آستانه خاطرنشان کردند که مناطق چهارگانه امن در سوریه مطابق تفاهم نامه چهارم ماه می 2017 (14 اردیبهشت 96) ایجاد می شود و سه کشور حامی این روند، نظام آتش بس را تضمین و بر ادامه مبارزه با تروریسم بین المللی تاکید دارند.
غیرت عبدالرحمانف وزیر امور خارجه قزاقستان که بیانیه سه کشور بانی مذاکرات آستانه رادر این نشست خواند، به نقل از سند خاطرنشان کرد: ایجاد مناطق امن و کمربند امنیتی در سوریه موقتی و 6 ماهه است و در صورت توافق سه کشور خودکار تمدید خواهد شد.
مذاکرات آستانه که راهبرد آن پاییز سال گذشته در نشست مشترک وزیران امور خارجه ایران، روسیه و ترکیه در مسکو اعلام شد، تصمیم همگرایی سه کشور را برای کاهش دامنه درگیری ها، توافق جمعی مبارزه با تروریسم و همچنین برقراری آتش بس فراگیر در سوریه (از 10 دی ماه 95) در پی داشت که در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نیز تائید شده است.
ایران، روسیه و ترکیه 14 اردیبهشت در چهارمین دور مذاکرات آستانه، تفاهم نامه ایجاد مناطق امن را در سوریه امضا کردند که در برگیرنده مناطقی در استان های ادلب، بخش هایی از حمص، غوطه شرقی، درعا و قنیطره با هدف کاهش خشونت ها است.
توقف همه اقدام های جنگی بین طرف های مناقشه شامل نیروهای دولتی و معارضان پیوسته به آتش بس، تسهیل دسترسی ساکنان به کمک های انسانی، بازسازی زیرساخت ها، تامین شرایط ارائه کمک های پزشکی و بازگشت آوارگان نیز در این تفاهم نامه مورد تاکید قرار گرفته است.

**رنج های مسلمانان روهینگیایی و انفعال قدرت های اسلامی
در بحبوحه اختلافات کشورهای اسلامی و ناتوانی نهادهایی همچون سازمان همکاری اسلامی مسلمانان روهینگیایی در معرض یک نسل کشی از سوی بوداییان و ارتش میانمار قرار گرفته اند. به طوری که هزاران کشته و فرار بیش از 300 هزار مسلمان روهینگایی به بنگلادش از آخرین پیامدهای نسل کشی در ماه های اخیر بوده است.
جمهوری اسلامی ایران در هفته های اخیر برای حل مشکلات مسلمانان روهینگیایی دور تازه ای دیپلماسی را آغاز کرد. سفیر جمهوری اسلامی ایران در تایلند که سفیر آکرودیته ایران در میانمار است هفته گذشته به این کشور رفت تا ضمن بیان اعلام آمادگی ایران برای کمک به حل فصل بحران ، خطرات و پیامدهای رفتارهای خشونت آمیز با مسلمانان را به دولتمردان این کشور گوشزد کرده و در خصوص راه های کمک رسانی به مسملمانان با این کشور گفت و گو کند علاوه بر این روز جمعه نخستین محموله از کمک های انسان دوستانه جمهوری اسلامی ایران به بنگلادش- کانون تجمع آوارگان روهینگایی- ارسال شد.
چند ماه قبل و به منظور رسیدگی به مشکلات مسلمانان روهینگیایی نشست فوق العاده سازمان همکاری اسلامی در مالزی برگزار شد. با این حال تاکنون دستاورد ملموسی از این نشست حاصل نشده است و این امر نشان دهنده ناکارآمدی نهادهایی همچون این سازمان است و به نظر می رسد کشورهای اسلامی برای ایفای نقش موثرتر در دفاع از حقوق مسلمانان نیازمند نهادهای کارآمدتری هستند.

**اقلیم کردستان عراق و بازیگران غیرمسئول
به گزارش ایرنا، در حالی که دولت و ملت عراق بعد از یک دوره طولانی مبارزه علیه تروریسم و افراطی گری و آزادسازی مناطق تحت اشغال داعش خود را برای برگزاری انتخابات آتی پارلمان آماده می کند مسعود بارزانی رئیس فعلی اقلیم و رهبر حزب دموکرات کردستان عراق با بهره گیری از شرایط نابسامان سیاسی ،اقتصادی و نظامی حاکم بر عراق به دنبال پیشبرد برنامه های خود در عراق است. وی که در دوران اخیر مناطق مورد اختلاف با دولت مرکزی را به تصرف خود درآورده در تلاش است به زعم خود و با برگزاری همه پرسی -حتی در مناطق مورد اختلاف با دولت مرکزی- گامی تاریخی برای احقاق حقوق ملت کرد بردارد.
کرکوک عمده ترین محل مناقشه کردها با دولت مرکزی است؛در هفته های گذشته پارلمان کرکوک در سایه آبستراکسیون نمایندگان غیرکرد رای به برگزاری همه پرسی در این استان داد، در پاسخ به چنین تلاش هایی دولت مرکزی استاندار کرکوک را عزل کرد.
بارزانی در ادامه رفتارهای تحریک آمیز خود به کرکوک رفت و برگزاری همه پرسی در اقلیم را اقدامی قابل غیرجایگزین عنوان کرد. هر چند وی هفته گذشته خواستار میانجی گری تهران بین اربیل و بغداد شده بود.
واقع امر این است که عراق به نمایندگی از جامعه جهانی با تروریسم و افراطی گری داعش مبارزه می کند و هنوز این بلیه از سر ملت عراق رفع نشده است، هیچ بعید نیست در سایه اقدامات «بازیگران غیرمسئول» بار دیگر تروریست ها و افراط گرایان فرصت و محمل تازه ای برای نابودی زیرساخت های انسانی، مادی و معنوی عراق بردارند. معلوم نیست در صورت تکرار چنین اتفاقی این بازیگران غیرمسئول دست به دامن چه کسی خواهند شد. جامعه جهانی و قدرت های بین الملل با درک شرایط پیچیده عراق، بارزانی را از برگزاری همه پرسی نهی کرده و پیشنهادهای جایگزینی به وی ارائه کرده اند. غیر از رژیم صهیونیستی تقریبا هیچ کشوری از اقدامات بارزانی حمایت نمی کند. اگر بارزانی به دنبال شبیه سازی دولت- ملت سازی به شیوه صهیونیست ها در اقلیم کردستان عراق باشد، این امر نشان دهنده عدم درک درست وی از واقعیات مناسبات بین المللی است.
در هر صورت باید چند روز منتظر ماند و دید رهبران اقلیم کردستان عراق مسئولیت تاریخی خود را چگونه ایفا می کنند تا هم حقوق اکراد تامین شود وهم ثبات و آرامش در منطقه دچار خلل نشود.