راز سبقت نفتی عراق از ایران
چشم‌انداز تولید نفت ایران در سال ۱۴۰۰ تولید حداقل ۷/ ۴ میلیون بشکه نفت در روز است. به‌نظر می‌رسد برای دست یافتن به این هدف، عراق الگوی مناسبی برای بررسی باشد.
همسایه غربی ایران طی حدود ۹ سال و با وجود تنش‌های سیاسی و امنیتی، توانست تولید روزانه‌اش را ۳/ ۲ میلیون بشکه افزایش دهد. تلاش برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی الگویی است که عراق با پیروی از آن توانست تولیداتش را به سطح ۶/ ۴ میلیون بشکه در روز برساند و جایگاه دومین تولیدکننده بزرگ اوپک را که پیش از آن در اختیار ایران بود، تصاحب کند.
حدود هزار و پانصد کیلومتر مرز خاکی و هشت میدان نفتی مشترک در طول این مسیر، عراق را به لحاظ سیاسی و اقتصادی تبدیل به یکی از مهم‌ترین همسایگان ایران کرده است. این اهمیت به ویژه در صنعت نفت قابل توجه است. عراق با وجود اینکه به لحاظ تاریخی (تا پیش از سال ۲۰۱۲) هیچ‌گاه در تولید روزانه نفت به ایران نزدیک نبوده، با بهره‌‌گیری از الگوی جذب سرمایه‌گذاران خارجی طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ موفق شد ایران را به لحاظ تولید روزانه نفت پشت سر بگذارد. مروری بر اقدامات دولت عراق در این زمینه نشان می‌دهد همسایه غربی ایران با وجود تنش‌های سیاسی و ضعف‌های اقتصادی، با باز کردن درهای سرمایه‌گذاری به روی شرکت‌های بین‌المللی، موفق به ثبت جهش تولید بیش از دو برابری طی سال‌های اخیر شده است. به گزارش دنیای اقتصاددر حال حاضر چیزی حدود ۴۳ شرکت خارجی از نقاط مختلف دنیا در پروژههای نفتی، گازی و زیربنایی عراق مشغول به کار هستند. الگوی جذب سرمایه‌گذار خارجی توانست عراق را وارد دوره طلایی تولید و صادرات نفت کند و حالا شرکت‌های داخلی عراقی ماموریت توسعه بخشی از پروژههای داخلی را بر عهده دارند. جهش همسایه غربی ایران در افزایش تولید در حالی است که ایران حتی در دوران برجام، زیر سایه مانع‌تراشی‌های داخلی آنطور که باید موفق به انعقاد قرارداد با سرمایه‌گذاران خارجی نشد.
اما ایران از مجموع ۲۶ میدان نفتی وگازی مشترک، بیشترین تعداد را با عراق به اشتراک دارد که وجود تمام آنها در بخش خشکی (به دلیل کم‌هزینه بودن توسعه آنها نسبت به میادین مشترک دریایی)، اهمیت فزاینده‌ای به موقعیت آنها داده است. در میان این میادین مشترک، نام میدان نفتی آزادگان که با ۲/ ۳۳ میلیارد بشکه ذخایر درجا پس از سه میدان نفتی بزرگ ایران (اهواز، گچساران، مارون) بیشترین ذخایر درجا را به خود اختصاص داده؛ دیده می‌شود. این میدان در دشت آزادگان قرار دارد و از شمال با میدان نفتی مجنون در عراق مشترک است. دهلران، پایدارغرب، نفت شهر، یادآوران، اروند، آذر و سهراب اسامی سایر میدان‌های نفتی مشترک ایران با عراق است.
با توجه به تمرکز ایران و عراق روی توسعه میادین مشترک نفتی، کارشناسان همکاری دوجانبه میان دو کشور در زمینه برداشت یا افزایش تولید از میادین نفتی را توصیه می‌کنند. گرچه طرح این توصیه تازگی ندارد و در سال‌های گذشته مذاکراتی در سطح وزرای نفت پیرامون همکاری دوجانبه ایران و عراق برای توسعه میادین نفتی مشترک وجود داشته، اما تا کنون گامی عملیاتی در این راستا برداشته نشده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان پیش از این از آمادگی ایران برای انتقال تجربه‌های نفتی به عراق خبر داده بود و در سال ۹۵ نیز تفاهم‌نامه‌ای برای سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از دو میدان مشترک به امضا رسیده بود.
با این حال به نظر می‌رسد اجرایی شدن تفاهم‌نامه‌هایی از این دست، نیازمند اراده سیاسی جدی‌تر میان دو کشور است. در همین راستا سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به عراق برای دیدار با همتای عراقی خود، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های نفتی میان دو کشور باشد. همکاری دو جانبه میان کشورهای صاحب منابع نفتی و گازی مشترک، می‌تواند منجر به برداشت صیانتی از میادین مشترک شده و با تعدیل رقابت برای افزایش برداشت هر طرف، مانع آسیب دیدن این مخازن و افزایش طول عمر آنها شود. روحانی از امروز سفری سه روزه را به عراق آغاز و در این سفر هیاتی سیاسی و اقتصادی رئیس‌جمهوری را همراهی می‌کند. پیش از این بیژن زنگنه در دی ماه امسال به عراق سفر کرده بود تا با ثامر غضبان، وزیر نفت عراق دیدار کند. در این دیدار سرمایه‌گذاری در میادین مشترک هر دو کشور یکی از محورهای مذاکرات دو وزیر بود و حالا با سفر رئیس‌جمهوری ایران به عراق باید دید آیا همکاری‌های نفتی دوکشور توسعه خواهد یافت یا خیر؟
همکاری ایران و عراق در صنعت نفت در حالی محدود بوده و سوآپ روزانه ۶۰ هزار بشکه‌ای نفت کرکوک نیز اخیرا متوقف شد که در زمینه گاز همکاری دو کشور قابل توجه است. عراق پس از ترکیه دومین مشتری گاز ایران است و در حال حاضر از دو مسیر نفت‌شهر – بغداد و شلمچه – بصره گاز به عراق صادر می‌شود. طبق قرارداد، میزان صادرات روزانه گاز ایران به عراق ۲۵ میلیون متر‌مکعب است که در روزهای گرم سال (به علت کاهش مصرف در ایران و افزایش تقاضا در عراق) تا ۳۵ میلیون متر مکعب در روز افزایش می‌یابد.
موقعیت دو همسایه نفتی در اوپک
علاوه بر اهمیت استراتژیک میادین نفتی مشترک و توسعه دوجانبه آن، حضور همسایه غربی ایران در اوپک عاملی است که توجه به فعالیت‌های این کشور در زمینه تولید نفت را مهم جلوه می‌دهد. عراق در سال ۲۰۱۲، با عبور از مرز تولید سه میلیون بشکه نفت در روز، جایگاه دومین تولیدکننده بزرگ اوپک را به خود اختصاص داد. این جایگاه تا پیش از سه ماهه سوم ۲۰۱۲ به ایران تعلق داشت. در این مقطع زمانی نه تنها تولید روزانه نفت خام ایران به علت تشدید تحریم‌های غرب با کاهش مواجه شده بود بلکه تولید روزانه نفت عراق طبق برنامهریزیهای قبلی برای نخستین بار در تاریخ صنعت نفت این کشور از مرز سه میلیون بشکه در روز عبور کرد. عراق از سال ۲۰۰۹ به این‌سو با برگزاری مناقصه‌های منظم، برنامه افزایش تولید نفت با همکاری شرکت‌های بین‌المللی را به شکل مداوم ادامه داده تا طی این سال‌ها تولید این کشور از حدود ۳/ ۲ میلیون بشکه در روز به حدود ۶/ ۴ میلیون بشکه در روز برسد. این میزان به معنای رشدی دو برابری و خیز این کشور به سوی تولید روزانه بیشتر است.
آنطور که پیش از این از سوی مقامات نفتی عراق اعلام شده است، این کشور برای سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۳ تولید روزانه ۵/ ۷ میلیون بشکه نفت خام در روز و صادرات ۶ میلیون بشکه‌ای را هدف قرار داده است. وزارت نفت عراق قصد دارد تا پایان سال جاری میلادی، به تولید پنج میلیون بشکه نفت خام در روز دست یابد تا بخشی از یک برنامه بلندمدت را اجرا کرده باشد. در حال حاضر عراق فاصله‌ای بیش از ۳۰۰ هزار بشکه‌ای تا دست یافتن به هدف پنج میلیون بشکه‌ای در سال جاری میلادی دارد. این فاصله در حالی وجود دارد که سرعت رشد تولید نفت عراق در سال‌های اخیر نسبت به نخستین سال‌های اجرای برنامههای رشد تولید، کندتر شده و به‌طور میانگین سالانه حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز بوده است. این رقم از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ به‌طور متوسط بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز بوده و از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ رکورد رشد سالانه حدود ۷۰۰ هزار بشکه‌ای نیز در عراق به ثبت رسیده است.
خروج شرکت‌های بزرگ از پروژههای نفتی عراق، به خصوص پس از ریزش چشمگیر قیمت‌ها بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل کند شدن سرعت رشد تولید روزانه نفت در این کشور باشد. فساد و بوروکراسی گسترده و همچنین ریسکهای امنیتی و سیاسی موجود در عراق نیز مزید بر علت شده است. در کنار این عوامل، توجه به این نکته ضروری است که میادین نفتی جذاب در چهار دوره مناقصه‌ای که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ برگزار شد، به شرکت‌های بین‌المللی واگذار شدند و میادین باقیمانده عمدتا از تولید و ذخایر بالایی برخوردار نیستند. به همین علت شرکت‌های بین‌المللی نفتی تمایل چندانی برای ورود به این میادین از خود نشان ندادند به خصوص که برای آنها فرصت‌های جذاب‌تری در سایر مناطق نفتی جهان به‌ویژه شیل آمریکا وجود داشته و دارد. از همین رو وزارت نفت عراق وظیفه توسعه این میادین را به شرکت‌های داخلی این کشور واگذار کرده است. کارشناسان با در نظر گرفتن مجموع این شرایط، دست یافتن عراق به تولید پنج میلیون بشکه‌ای در روز را در چشم‌انداز ۲۰۱۹ جست‌وجو نمی‌کنند و رسیدن به این هدف را در سال ۲۰۲۰ یا حتی سال‌های بعد از آن ممکن می‌دانند.
با اشاره به این مقدمه، در ادامه تازه‌ترین تحولات نفتی عراق به همراه چشم‌انداز تولید این کشور بررسی شده تا تصویر روشن‌تری از فعالیت‌های همسایه غربی ایران در حوزه نفت در دست باشد. در این بررسی تلاش شده شرایط سرمایه‌گذاری و تولید در مناطق نفتی مختلف عراق با استفاده از گزارش Fitch Solutions مرور شود.
فرصت همکاری ایران و عراق در توسعه میادین مشترک
عراق به‌عنوان کشوری که اقتصادش وابستگی حدودا ۹۰ درصدی به درآمدهای نفتی دارد، با جدیت برنامههای افزایش تولید را پیگیری می‌کند و شرکت‌های بین‌المللی متنوعی را نیز برای توسعه تولید جذب پروژههای نفتی و گازی کرده است. همسایه غربی ایران که کشورمان طولانی‌ترین مرز زمینی را با آن داراست، در خیز دومی که برای افزایش تولید برداشت، در نوامبر ۲۰۱۷ اعلام کرد مناقصه‌هایی را برای اکتشاف و توسعه ۱۱ بلوک نفتی جدید برگزار خواهد کرد که پنج بلوک آن در مرز ایران قرار داشت. با توجه به عدم استقبال چشمگیر از این مناقصه‌های عراق (با وجود اصلاح قراردادهای نفتی در این کشور) و همچنین با توجه به اینکه وزارت نفت عراق (همانند ایران) در دور جدید توسعه میادین نفتی تمرکزش را بر میدان‌های مشترک گذاشته، به نظر می‌رسد فرصتی مناسب برای همکاری دو کشور در توسعه میادین نفتی مشترک ایجاد شده باشد.
با این حال ایران و عراق هر دو با چالش صادرات نفت مواجهند که می‌تواند بر برنامههای افزایش تولید اثرات نامطلوب داشته باشد زیرا محدودیت فروش به معنای محدودیت تولید است. به عقیده کارشناسان هرچند ایران تجربه و توان فنی و مهندسی لازم برای همکاری در توسعه میادین مشترک نفتی با عراق را داراست، اما تحت فشار تحریم‌های تازه آمریکا قادر به فروش نفت در سطح واقعی توانش نیست. عراق نیز علاوه بر کمبودهایی که در زیرساختهای انتقال و صادرات دارد، به علت حضور در توافق کاهش تولید اوپک دست‌کم تا پایان نیمه نخست سال جاری میلادی قادر به افزایش تولید آزادانه نیست.
فرصت‌‌ها و تهدیدهای نفتی در عراق
عراق پس از کشورهای عربستان سعودی، ونزوئلا، کانادا و ایران، به‌عنوان پنجمین کشور دارای بزرگ‌ترین ذخایر اثبات شده نفت دنیا شناخته می‌شود. این کشور همچنین دهمین ذخایر اثبات شده بزرگ گاز دنیا را نیز دارا است. بر اساس این گزارش، افزایش تولید بیش از ۵ میلیون بشکه‌ای نفت خام در روز و حتی فراتر از آن، برنامه اصلی وزارت نفت عراق برای سال جاری میلادی است. وزارت نفت عراق در راستای دستیابی به این هدف، قصد دارد نقش عملیاتی خود در چهار شرکت نفتی منطقه‌ای را واگذار کند و آن را به شرکت ملی نفت عراق بسپارد. با انجام این کار نقش شرکت ملی نفت عراق در پروژههای بالادستی بیشتر می‌شود و وزارت نفت عراق نیز این فرصت را پیدا می‌کند تا بر عملیات‌های پایین‌دستی، برنامهریزیهای استراتژیک و خلق شرایطی که سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را افزایش دهد، متمرکز شود.
همسایه غربی ایران از جمله کشورهایی است که هزینه تولید نفت در آن بسیار ارزان تمام می‌شود. این موضوع یکی از نقاط قوت این کشور برای جذب سرمایه است زیرا تولید و توسعه را با هزینه‌ای ارزان نسبت به سایر نقاط نفت‌خیز دنیا ممکن می‌سازد. بر‌اساس اطلاعات موجود، عراق هفت میدان نفتی فوق بزرگ دارد که در مجموع بیش از ۱۰۰ میلیارد بشکه نفت را در خود ذخیره دارد و می‌تواند تولیدی وسیع و بلندمدت را تضمین کند. این کشور از ظرفیت صادرات قابل توجهی از طریق بندر بصره در جنوب و خط لوله کرکوک به جیهان در سمت شرق این کشور برخوردار است. در عین حال اقلیم کردستان عراق پروژه‌هایی را برای توسعه خطوط انتقال نفت به بندر جیهان ترکیه در دست دارد که به سرانجام رسیدن آنها می‌تواند ظرفیت انتقال روزانه نفت از این منطقه را به یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد. با این حال عراق برای دست یافتن به برنامههای بلندمدت افزایش تولید، به سرمایه‌گذاری بیشتری در زیرساختهای انتقال نفت نیاز دارد.
بر اساس گزارش‌های موجود، قراردادهای منعقد شده خدماتی در عراق از سال ۲۰۰۹ میلادی تاکنون ۳/ ۲ میلیون بشکه بر تولید نفت عراق افزوده است. از این عدد ۳۰ درصد آن (برابر ۷۰۰هزار بشکه در روز) برای جبران کاهش تولید طبیعی میادین و ۷۰ درصد (برابر ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز) افزایش جدید ظرفیت تولید بوده است. با این حال آنطور که موسسه Fitch Solutions تحلیل می‌کند، ساختار قراردادهای نفتی در عراق با وجود اصلاحات انجام شده چندان جذاب نیست زیرا با حاشیه سود اندکی که دارد مانع رقابت سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. از دیگر نقاط ضعفی که برای عراق عنوان می‌شود، محیط پرچالش عملیاتی است. این به این معنا است که همزمان با توسعه تولید، ریسکهای عملیاتی بیشتر شده و هزینه‌های محافظت از کارکنان و زیرساخت‌ها افزایش پیدا می‌کند. در کنار این موضوعات، اگرچه زیرساختهای صادراتی نفت خام عراق با توجه به میزان تولید روزانه این کشور در مقطع کنونی متناسب ارزیابی می‌شود اما نمی‌توان از ضعف زیرساختهای حمل و نقل، ذخیره‌سازی و بارگیری نفت خام در این کشور عبور کرد. ظرفیت محدود پالایشگاهی در عراق برای تبدیل نفت خام به موادی با ارزش افزوده بالاتر نیز از دیگر ضعف‌های این کشور به شمار می‌رود.
ضعف‌های عراق در جذب سرمایه‌گذار در حالی است که نمی‌توان از فرصت‌های موجود در این کشور غافل ماند. این کشور در حال حاضر واردکننده گاز از ایران است اما ذخایر گاز قابل توجهی دارد که اگر به بهره‌برداری برسند امکان تولید برق را بیشتر کرده و در عین حال می‌تواند منجر به شکل‌گیری صنعت پتروشیمی بزرگ‌تر در این کشور شود. همچنین مهار گازهای همراه با نفت در عراق، می‌تواند به منابع درآمدی عراق تنوع بیشتری بدهد، زیرا امکان صادرات این گازها به شکل مایع شده به ترکیه وجود دارد. از دیگر سو عراق فرصت‌های بزرگی برای ساخت مجتمع‌های پالایشی و پتروشیمی جدید دارد. تمام موارد یاد شده فرصت‌هایی هستند که از دید سرمایه‌گذاران پنهان نمی‌ماند.
تاسیسات جدید فرآورش گاز و واردات این محصول از ایران، عرضه گاز در این کشور را بیشتر کرده و بخش تولید برق را تقویت می‌کند. در عین حال پیشرفت در این بخش، امکان صادرات نفت خام و سوخت را از این کشور بیشتر می‌کند. در سال ۲۰۱۶ عراق روزانه ۴۲۲/ ۴ میلیون بشکه در روز نفت خام، گاز طبیعی و دیگر مایعات سوختی تولید می‌کرده که این میزان در سال ۲۰۱۸ به ۵۷۷/ ۴ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کرده است. سهم تولید نفت خام از این عدد، متوسط روزانه ۴۶/ ۴ میلیون بشکه است که به پیش‌بینی ۶۵/ ۴ میلیون بشکه در روز که قبلا انجام شده بود بسیار نزدیک است. بر اساس پیش‌بینی Fitch Solutions این روند افزایشی حفظ شده و تا پایان سال ۲۰۲۲ (سه سال دیگر) می‌تواند به ۹۳۱/ ۴ میلیون بشکه در روز برسد که فاصله زیادی با چشم‌انداز تولید ۵ میلیون بشکه‌ای در روز ندارد. تحولات مورد اشاره در حالی مدنظر دولت فعلی عراق قرار دارد که با توجه به ساختار پیچیده نظام سیاسی در عراق، به نظر می‌رسد سیاست‌گذاری در این کشور بدون چالش نباشد. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که اعتراضات مردمی در این کشور به‌صورت یک رویداد منظم باقی بماند و این نکته‌ای است که از دید سرمایه‌گذاران خارجی از اهمیت زیادی برخوردار است.
روند تولید نفت در اقلیم کردستان و کرکوک
منطقه کردستان عراق اگرچه ذخایر فراوانی از نفت خام دارد اما بیشتر این ذخایر برای رسیدن به مرحله تولید نیاز به سرمایه‌گذاری دارند ضمن اینکه تجربه ثابت کرده است این مناطق همواره در معرض چالش‌های سیاسی قرار دارند. پس از مناقشاتی که اواخر سال ۲۰۱۷ میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان در پی برگزاری همه‌پرسی در این اقلیم ایجاد شد، کنترل منطقه کرکوک که یکی از مهم‌ترین مناطق نفتی عراق است به دست نیروهای نظامی دولت مرکزی افتاد. نتیجه این شرایط توقف صادرات ۳۰۰ هزار بشکه‌ای از این منطقه برای حدود یک سال بود.عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق که با کابینه و برنامه‌ای اصلاح‌طلبانه روی کار آمده است؛ در یکی از نخستین اقدامات موفق شد پس از گذشت یک سال از توقف صادرات، در رابطه با میادین نفتی کرکوک میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان به توافقاتی دست پیدا کند که می‌تواند در افزایش تولید و صادرات روزانه نفت این کشور اثرگذار باشد. در این راستا، اصلاح شرکت ملی نفت عراق می‌تواند چهار شرکت منطقه‌ای نفت عراق را به یک شرکت واحد تبدیل کند که امکان عملیات و سرمایه‌گذاری هماهنگ را برای آنها فراهم می‌کند.
صادرات نفت خام از اواخر سال میلادی گذشته از حوزه کرکوک با ظرفیت اولیه ۵۰ هزار بشکه در روز آغاز و به سمت بندر جیهان ترکیه سرازیر شد. این اتفاق در پی فشار آمریکا بر دولت عراق و به منظور افزایش صادرات این کشور برای پر کردن جای خالی نفت ایران در دوران تحریم افتاد. در عین حال گزارش‌ها حاکی از آن است که برداشت نفت از میادین اقلیم کردستان که در غرب ایران قرار دارند، روندی رو به رشد دارد. شرکت DNO نروژ، در جولای گذشته در میدان نفتی پش‌کبیر (Peshkabir) که در مرز جنوبی ترکیه قرار دارد، به تولید ۳۵ هزار بشکه‌ای در روز دست یافته که فراتر از اهداف اولیه تعیین‌شده بوده است. این شرکت همچنین در حال کار روی سازه نفتی Baeshiqa در نزدیکی موصل است و در سال جاری میلادی حفاری سومین چاه مستقل آن را در برنامه دارد. شرکت Genel Energy نیز که دفتر آن در لندن قرار دارد و به شکلی فراگیر در میادین نفتی اقلیم کردستان عراق فعالیت دارد؛ پیش از این اعلام کرده بود برای افزایش چشمگیر تولیداتش در اقلیم کردستان برنامههای ویژه‌ای در سال ۲۰۱۹ دارد. انتظار می‌رود تولیدات Genel Energy در میدان‌های «طق‌طق» و «تااوکه» باشد.
همچنین این شرکت اعلام کرده بود قصد دارد طرح توسعه میدان گازی بینا باوی (Bina Bawi) در اقلیم کردستان عراق را تا پایان سه ماه سوم ۲۰۱۸ و طرح توسعه میدان گازی میران (Miran) را نیز تا پایان ۲۰۱۸ ارائه دهد. احتمالا این طرح‌های توسعه تا سال ۲۰۲۲ اجرایی شود.همچنین طبق گزارش‌های منتشر شده، بی‌پی نیز با دولت عراق به توافق رسیده تا پتانسیل میدان نفتی کرکوک را مورد مطالعه قرار دهد. مجموع ذخایر این میدان نفتی ۹ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود. آخرین مطالعات انجام شده در این میدان به ۲۰ سال قبل مربوط می‌شود.
مرکز و غرب عراق
شهر بغداد در مرکز عراق قرار دارد و به سمت شرق این کشور متمایل است. در قسمت شرقی پایتخت عراق یک حوزه نفتی وسیع قرار دارد که مانند حوزه‌های نفتی جنوبی این کشور به اکتشاف رسیده و پروژه‌هایی برای توسعه آن تعریف شده است. شرکت لوک اویل روسیه فعالیت قابل توجهی در این منطقه دارد. این منطقه به لحاظ امنیتی از غرب عراق در موقعیت بهتری قرار دارد. عراق از سمت غرب با سوریه همسایه است و فعالیت‌های تروریستی گروه داعش در این مناطق ریسکهای فراوانی پیش روی شرکت‌های بین‌المللی نفتی قرار داده است. ذخایر غرب عراق بیشتر شامل گاز هستند و پیش‌بینی می‌شود توسعه این ذخایر کمک فراوانی به توسعه اقتصادی عراق کند. با این حال تا زمانی‌که امنیت کامل در این مناطق برقرار نشود، نمی‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاری چشمگیری در این منطقه انجام شود.
جنوب عراق
بیشترین حجم ذخایر نفت عراق در جنوب این کشور قرار دارد. همچنین بخش عمده‌ای از رشد تولید نفت عراق در میدان‌های نفتی جنوب این کشور هدف‌گذاری شده است. جنوب عراق نسبت به مناطق نفت‌خیز شرق و غرب این کشور از امنیت بیشتری برخوردار است. با این حال این منطقه از جولای ۲۰۱۸ با اعتراضات مردمی نسبت به سیاست‌های دولت مواجه است. میدان‌های نفتی و مختل کردن روند فعالیت آنها یکی از اهداف معترضان برای دست یافتن به مطالباتشان از دولت است. این در حالی است که شرکت‌های بین‌المللی از جمله شل که در میدان مجنون (مشترک با آزادگان در سمت ایران) سهامدار است، برنامه افزایش تولید دارند. برنامه شل در این میدان نفتی، افزایش تولید از ۲۳۵ هزار بشکه در روز فعلی به ۴۵۰ هزار بشکه در روز تا سال ۲۰۲۰ است. با این حال اعتراضات مردمی و آسیب‌هایی که می‌توانند به فعالیت‌های نفتی این منطقه وارد سازند، چالش جدیدی بر سر راه سرمایه‌گذاران است.فاز سوم توسعه میدان نفتی حلفیا در جنوب عراق نیز در دست شرکت نفتی پتروچاینا است. با اجرای این پروژه، ظرفیت تولید این میدان در سال جاری میلادی دو برابر شده و به ۴۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید. عراق همچنین به موافقت اولیه در زمینه همکاری مشترک اکسون‌موبیل و پتروچاینا به منظور یکپارچه کردن پروژههای جنوب دست یافته است.
به‌طور کلی ابرمیدان‌های رمیله، غرب قرنه (یک و دو)، مجنون، زبیر، حلفیا و نهر بن‌عمر در مرکز برنامههای رشد تولید عراق قرار دارند. بخش عمده‌ای از این رشد تولید در جنوب عراق قرار است طی چند مرحله از طریق پروژههای توسعه‌ای انجام شود. از جمله توسعه ۱۱ بلوک نفتی جدید که پنج بلوک آن در مرز ایران قرار دارد. بر اساس گزارش‌های موجود، کرسنت پترولیوم موفق شد شش بلوک از این بلوک‌ها را در مناقصات به نفع خود جذب کند. با وجود اعلام آمادگی ۱۳ شرکت بین‌المللی برای پنج بلوک باقیمانده هنوز مناقصه‌ای برگزار نشده است.وزیر نفت عراق در آگوست گذشته به «شرکت نفت دولتی ذی قار» و «شرکت حفاری عراق» دستور داد تا توسعه میدان نفتی «ناصریه» در جنوب عراق را در برنامه قرار دهند. این دستور پس از آن صادر شد که این پروژه موفق به جذب سرمایه‌گذاران خارجی نشد. وزارت نفت عراق برای توسعه این میدان نفتی به دنبال جذب سرمایه‌ای ۱۴۰ میلیون دلاری بود تا تولید این میدان را طی حدود یک سال از ۹۰ هزار بشکه در روز به ۲۰۰ هزار بشکه در روز برساند.
در ژوئن ۲۰۱۸ نیز وزیر نفت عراق دو قرارداد برای توسعه «بلوک نفت‌خانه» امضا کرد. توسعه این بلوک که با میدان «نفت‌شهر» در ایران مشترک است، به شرکت چینی Geo-Jade Petroleum سپرده شد. وزارت نفت عراق همچنین با یک شرکت چینی دیگر (United Energy Group) قراردادی برای توسعه بلوک نفتی «الصیندباد» در بصره به امضا رساند. در این میان توسعه دو بلوک در شهر دیاله (هم‌مرز با ایران از سمت غرب) و یک بلوک با نام Khudr Al-Mai در بصره (هم‌مرز با ایران از سمت جنوب) به شرکت اماراتی کرسنت سپرده شده است.
این قراردادها در راستای توسعه میادین مرزی نفت و گاز بر مبنای شکل جدید قراردادهای نفتی عراق به امضا رسید‌ه‌اند تا میادینی که برای سال‌ها نادیده گرفته شده بودند توسعه پیدا کنند. قراردادهای جدید عراق در واقع همان نظام قراردادی قبلی است که در سرفصل‌های سود، کاهش هزینه و در نظر گرفتن منافع عالی عراق اصلاحاتی داشته است. مقامات عراقی پیش‌بینی می‌کنند که میانگین تولید از توسعه بلوک‌های یاد‌شده ۵۰۰ هزار بشکه در روز باشد. این مقامات همچنین اعلام کرده‌اند قصد دارند پنج بلوک نفتی دیگر را به شرکت‌های سرمایه‌گذاری واگذار کنند؛ اما از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کردند.
وزارت نفت عراق همچنین به شرکت‌های دولتی عراق دستور داده است برای توسعه «میدان گازی منصوریه» اقدام کنند؛ زیرا شرکت‌های بین‌المللی با وجود درخواست‌های مکرر دولت عراق، حاضر به از سرگیری کار در این میدان نشدند. وزارت نفت عراق امیدوار است با استفاده از گاز این میدان که در جنوب شرقی این کشور قرار دارد، بتواند تولید برق را افزایش دهد و بر اعتراضات مردم به کمبود برق غلبه کند. عراق از اواسط سال ۲۰۱۸ با اعتراض‌های گسترده مردمی به‌خصوص در جنوب این کشور مواجه شد. کمبود برق در تابستان در کنار مسائل دیگر از جمله بیکاری، شکل‌دهنده این اعتراضات بود. عراق امیدوار است با توسعه این میدان گازی در طول یک سال، ۸/ ۲ میلیون متر مکعب به تولیدات آن بیفزاید و آن را به ۲/ ۹ میلیون متر مکعب در روز برساند.همچنین شرکت Bashneft International که یک شرکت تابعه در روسنفت است، ماه مه سال گذشته اعلام کرد یک میدان نفتی به نام سلمان، در جنوب غربی عراق کشف کرده است. در ژوئن گذشته نیز شورون با شرکت نفت دولتی بصره و شرکت دولتی ذی‌قار، با ترک تشریفات مناقصه قراردادی برای مطالعه روی سایت‌ها و تاسیسات نفتی عراق امضا کرد که ممکن است به نخستین سرمایه‌گذاری این شرکت در دولت فدرال عراق منجر شود.
