دیپلماسی عمومی در رویارویی با برجام ستیزان خارجی

گسترش دیپلماسی عمومی و شفاف سازی منافع اجرای برجام برای جهان از استراتژی هایی است که در کنار تلاش برای ممانعت از تشکیل اتحاد علیه ایران، می تواند افکار عمومی جهان را با ایران همسو و تحریم های کنگره آمریکا در این زمینه را بی اثر سازد.

پنج شنبه چهارم مهرماه (26 اکتبر) مجلس نمایندگان آمریکا قطعنامه ای را با عنوان«قانون اجرایی برنامه موشکی بالستیک ایران و تحریم‌های بین‌المللی» به تصویب رساند طرحی که هدف آن متوقف ساختن برنامه موشکی بالستیک ایران است.
تصویب قطعنامه در کنگره آمریکا پس از آن صورت گرفت که «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا از تایید برجام خودداری و هر گونه تصمیم گیری درباره آن را به کنگره واگذار کرد. پیش از این ترامپ و دیگر مقامات کاخ سفید نیز اعلام کرده بودند که توافق با ایران افزون بر موضوع هسته ای باید همه موارد اختلاف و به ویژه برنامه موشکی ایران را شامل شود. در واقع طرح تصویب شده در کنگره ناظر به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل است که به موجب آن از ایران خواسته شده بود، به آزمایش روی موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای اقدام نکند. طرح تصویب شده در کنگره، رییس جمهوری امریکا را ملزم می‌کند شرکت‌های ایرانی و غیرایرانی درگیر در تامین نیازهای برنامه موشک‌های بالستیک ایران را شناسایی و تحریم کند و درباره هر آزمایش موشکی ایران گزارش بدهد.
ادعاهای مقامات کاخ سفید و طرح های مصوب کنگره آمریکا درباره ایران در حالی صورت می گیرد که پیش از این آژانس بین المللی انرژی اتمی و اتحادیه اروپا پایبندی ایران به برجام را تایید کرده اند، اما رییس جمهوری آمریکا پس از 2 بار تایید برجام، 20 مهر(12 اکتبر) و با ادعای نقض روح توافق از سوی ایران از تایید آن سرباز زد. پیش از آن نیز آمریکایی ها به رسیدگی به همه اختلافات و از جمله برنامه موشکی را شرط هرگونه توافق با ایران اعلام کرده بودند.
در همین زمینه پژوهشگر ایرنا با «حسن بهشتی پور» پژوهشگر وتحلیلگر مسائل بین الملل به گفت و گو پرداخت.
وی می گوید : گسترش دیپلماسی عمومی و تلاش برای شفاف سازی در خصوص منافع اجرای برجام مناسبترین راهبردی است که ایران می تواند در شرایط کنونی به کار گیرد از طرفی ایران باید حتی الامکان از متحد شدن اتحادیه اروپا و کشورهای چین، روسیه، ژاپن و … با آمریکا در رویارویی با برجام و ایران ممانعت کند.

**ضرورت تلاش برای ممانعت از اتحاد ضد ایرانی
استراتژی جمهوری اسلامی باید این باشد که تلاش کند حتی الاامکان دشمنانش را با هم متحد نکند. چون در گذشته پرونده سازی هایی مانند 12 قطعنامه شورای حکام و آژانس و 6 قطعنامه شورای امنیت و از همه بدتر گزارشی که آقای آمانو در نوامبر 2011 منتشر کرد، باعث شده بود که جبهه ای علیه ایران شکل گیرد حتی کشورهای چین و روسیه، هند، ژاپن وکره جنوبی نیز به اروپا و آمریکا پیوسته بودند و این وضعیت خیلی بدی را برای ایران به وجود آورده بود. پس نخستین کار مهم این است که ایران به نوعی رفتار کند که اتحاد علیه ایران شکل نگیرد دوم اینکه حتی الامکان از تضاد موجود بین آمریکا و اتحادیه اروپا بهره ببرد.

**منتقدان درباره دیپلماسی ایران در مناسبات با اروپایی ها فضا سازی نکنند
اکنون یک عده به گونه ای راجع به روابط ایران با اتحادیه اروپا اظهار نظر می کنند کأنه ایران به اتحادیه اروپا دل سپرده در حالی که واقعیت این است مبادلات ایران از نظر اقتصادی با اعضای اتحایه اروپا، چین، هند، ژاپن و روسیه و… است و بیش از 90 درصد مناسبات اقتصادی ما با این کشورها است. بنابراین اگر ما به دنبال این هستیم که مسیر اتحادیه اروپا از آمریکا جدا باشد و آنها علیه ایران متحد نباشند، به این معنا نیست که ما به اتحادیه اروپا دل سپرده ایم. ما می خواهیم مبادلات خود را داشته باشیم و اقتصاد کشور را از طریق این روابط و مناسبات اقتصادی پیش ببریم و نباید از این استراتژی این گونه برداشت شود که با این کار می خواهیم روی اصول و منافع ملی پا بگذاریم، مثلا بگوییم که روی مسائل دفاعی خود حاضر به مذاکره و معامله هستیم.
متاسفانه منتقدان طوری فضاسازی می کنند که برقراری ارتباط با اتحادیه اروپا جرم تلقی شود در حالی که ایران در مناسبات اقتصادی خود، شرکای تجاری دارد که اتحادیه اروپا و کشورهایی مثل آلمان، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و … بخشی از آن را تشکیل می دهد.

** سطح فعالیت ایران در حوزه دیپلماسی عمومی، قانع کننده نیست
به نظر می رسد ایران در بخش شفاف سازی رسانه ای باید بیشتر تلاش کند. ما باید پیام خود را به افکار عمومی مردم آمریکا، اروپا و آسیا برسانیم و محورهای مورد تاکید ایران را مبنی بر اینکه «برجام باید به عنوان یک قرارداد بین المللی شناخته شود و کشورها نمی توانند متناسب با درک و منافع خود نادیده بگیرند» در عرصه رسانه بیشتر توضیح دهیم. ما نباید از کنار این موضوع بگذریم و نباید از هر تلاشی را برای آگاهی مردم دنیا از حقانیت ایران در موضوع برجام فروگذاری کنیم .
باید در ارتباط با برجام از سوی ایران، فعالیت عظیم اثرگذار رسانه ای صورت گیرد. در واقع ما باید در بخش دیپلماسی عمومی فعالیت بیشتری داشته باشیم. به نظر من سطح فعالیت شفاف سازی ایران در حوزه دیپلماسی عمومی، اقناع کننده نیست. ایران باید تلاش های بیشتری را در این حوزه به انجام برساند و نقطه نظرات خود را مبنی بر اینکه «اجرای برجام به نفع همگان است»، به جهان نشان دهد.

**رفتار آمریکایی های خلاف عرف و قوانین بین الملل است
آمریکا آنچه را در مذاکرات نتوانست به آن دست یابد هم اکنون برجسته ساخته و تلاش می کند خارج از مذاکرات و با فشار سیاسی و اعمال تحریم های جدید به آن برسد؛ این عمل آنها خلاف عرف و قوانین بین المللی است. درواقع آنچه آمریکایی ها در مذاکرات به آن رسیدند، حداقلی است که تمام طرف های برجام برای رسیدن به توافق به آن رضایت داشتند. اگر قرار بود همه به آنچه که می خواستنند برسند، توافقی حاصل نمی شد. آمریکا تلاش می کند با وضع قوانین جدید در این مسیر سنگ اندازی کند. قبلا نیز آقای اوباما این خواسته ها را دنبال می کرد اما نتوانست به نتیجه برسد و چیزی را به ایران تحمیل کند . ایران 12 سال برای حفظ منافع خود پافشاری و مقاومت کرد تا اینکه همه طرف ها به امتیازات حداقلی رضایت دادند تا توافق هسته ای به دست آمد.
ما باید اهمیت برجام وچرایی ضرورت اجرای آن را برای افکار عمومی جهان شفاف کنیم. اینکه رفتار آمریکایی ها خلاف عرف و قوانین بین الملل است باید برای جهانیان توضیح داده شود.

**فشارهای آمریکا برای همسویی اتحادیه اروپا درباره برجام اثربخش نبود
آمریکا آنچه را که به نفع آن نیست به راحتی کنار می زند، مثل توافق «پاریس»، «نفتا»(قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی با عضویت آمریکا، کانادا، مکزیک) را زیرپاگذاشته و می خواهد که بین آمریکا و مکزیک دیوار بکشد این نشان می دهد که هر جا که منافع آمریکا اقتضا کند، توافق های بین المللی را نادیده می گیرد. این امر به هیچ وجه مورد پذیرش کشورهای دیگر نیست. اظهارات ترامپ با شبکه «ان بی سی» با این مضمون که «امیدی به اروپا ندارد و اگر اتحادیه اروپا می خواهد مبادلات خود را با ایران ادامه دهد، مانعی بر سرراه آن ایجاد نمی کند» بیانگر این است که فشارهای دولت او در این زمینه نتیجه ای نداشته و اثربخش نبوده است و اروپا محکم بر پایبندی بر توافق هسته ای تاکید می کند.
اظهارات ترامپ در خصوص عدم ممانعت او بر مبادلات تجاری اروپا با ایران از استیصال او اثربخش نبودن فشارهای او در رابطه با برجام ناشی می شود زیرا برجام توافقی محکم و دارای چارچوب است. ترامپ به راحتی می توانست برجام را زیر پا بگذارد، اما الان از یک طرف تصمیم گیری درباره آن را به کنگره سپرده است و اذعان دارد که اگر اروپا بخواهد مناسبات تجاری با ایران داشته باشد، مانع نمی شود. در واقع او نمی تواند کار دیگری انجام دهد.

** احتمال خروج آمریکا از برجام ضعیف است
آمریکا با سنگ اندازی ها درباره برجام و همچنین تصویب طرح تحریم های بین المللی موشک های بالستیک به دنبال اعمال فشار های بیشتر به جمهوری اسلامی ایران است درواقع آن ها به این وسیله می خواهند برجام را برای ایران بی خاصیت کند که در این صورت اگر اتحادیه اروپا و کشورهایی همچون چین، هند، روسیه، کره جنوبی و ژاپن به عنوان طرف های تجاری ایران با آنها همراه شوند، ممکن است به نتیجه برسند که در این صورت ایران نیز برجام را کنار می گذارد.

** جذب سرمایه گذاران خارجی وضرورت ثبات در سیاست گذاری داخلی
تحریم های آمریکا درباره ایران بی خاصیت است زیرا ایران مبادلات تجاری چندانی با آمریکایی ها ندارد و تنها ضرری که دارد این است که فضای همکاری با کشورمان را منفی می کند که ایران نیز باید در این قضیه تمهیدات خاصی بیاندیشد و امکانات خود را به خوبی معرفی کند و سیاست های داخلی را به سمتی ببرد که سرمایه گذران خارجی نگران بروز بی ثباتی در داخل کشور نباشند. منظور بی ثباتی در سیاستگذرای ها است که امروز یک سیاست را اتخاذ کنند و فردا روز برنامه دیگری را در پیش بگیرند. این مسائل بسیار کمک کننده خواهد بود که ما دوره مقابله با کنگره را پشت سر بگذاریم.