دیروز مخالف، امروز موافق؛ دلیل تغییر نگاه عربستان به مذاکرات هسته‌ای ایران
نیویورک تایمز در یک مقاله تحلیلی به بررسی تغییر موضع عربستان سعودی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران پرداخته است و نشان می‌دهد چگونه ریاض که زمانی از مخالفان سرسخت توافق هسته‌ای دوران اوباما بود، اکنون از مذاکرات جدید دولت ترامپ با ایران حمایت محتاطانه‌ای به عمل می‌آورد. آنچه در ادامه می‌خوانید، خلاصه‌ای از این گزارش تحلیلی است.
بازتاب– موضع عربستان سعودی در قبال توافق هسته ای ایران در دهه گذشته دستخوش تحول قابل توجهی شده است. عربستان که زمانی مخالف توافق هسته ای بود که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما مذاکره شد، اکنون حمایت محتاطانه خود را از دور جدید مذاکرات هسته ای دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا با تهران اعلام می کند.
زمانی که اوباما و دیگر رهبران جهان در سال ۲۰۱۵ برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران میانجیگری کردند، عربستان سعودی به شدت مخالفت کرد و این توافق را ضعیف و ناکارآمد در مهار نفوذ منطقه‌ای ایران توصیف کرد. مقامات سعودی زمانی جشن گرفتند که ترامپ چند سال بعد آمریکا را از توافق خارج کرد.
با این حال، از آنجایی که دولت ترامپ اکنون به دنبال مذاکره برای توافقی مشابه با ایران است، دیدگاه عربستان سعودی تغییر کرده است. اخیراً وزارت امور خارجه پادشاهی سعودی بیانیه ای را به نفع ادامه مذاکرات دیپلماتیک با میانجیگری کشور همسایه عمان برای پیشبرد صلح در منطقه صادر کرد. حتی محمد بن سلمان، ولیعهد، که پیش از این از رهبری ایران انتقاد کرده بود، تمایل خود را برای گفت و گو نشان داده است. او برادرش، شاهزاده خالد بن سلمان را برای گفتگو به تهران فرستاد و در آنجا نامه ای را به رهبر ایران، آیت الله علی خامنه ای تحویل داد – که کاملاً در تضاد با اظهارات قبلی او بود.
پویایی تغییر بین دو قدرت منطقه ای را می توان در تغییر چشم انداز سیاسی و اقتصادی در عربستان سعودی دنبال کرد. با اجرای طرح متنوع سازی جاه طلبانه، این پادشاهی قصد دارد وابستگی خود به نفت را کاهش دهد و به مرکزی برای تجارت، فناوری و گردشگری تبدیل شود. افزایش تنش ها در منطقه، به ویژه تهدید ناشی از حملات موشکی و پهپادی مورد حمایت ایران، چالشی مهم برای اهداف بلندمدت عربستان سعودی است.
به گفته کریستین اسمیت دیوان، محقق ارشد مؤسسه کشورهای عربی خلیج فارس در واشنگتن، اولویت های منطقه تکامل یافته است. دیوان توضیح داد: “در دوران اوباما، کشورهای خلیج فارس از نزدیک شدن ایران و آمریکا که آنها را منزوی کند می ترسیدند. در دوران ترامپ، آنها از تشدید تنش بین ایران و آمریکا که می تواند آنها را مستقیما هدف قرار دهد، می ترسند.”
این تغییر رویکرد در حالی صورت می‌گیرد که مذاکرات دیپلماتیک بین ایالات متحده و ایران ادامه دارد و دو طرف در تلاشند تا جزئیات توافقی را که می‌تواند از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای بدون نیاز به برچیدن کامل زیرساخت‌های هسته‌ای‌اش جلوگیری کند. این گفتگوها که از حمایت محتاطانه چندین کشور عربی برخوردار شده است، نشان از ترجیح دیپلماسی بر درگیری دارد.
با وجود خطرات، بسیاری از کارشناسان موافقند که دیپلماسی ثبات بلندمدت بیشتری را برای عربستان سعودی و همسایگان خلیج فارس ارائه می دهد. فراس مکساد از گروه اوراسیا خاطرنشان می کند که کشورهای خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، اکنون در درجه اول بر حفظ ثبات برای حمایت از دیدگاه های اقتصادی بلندپروازانه خود متمرکز شده اند. این رویکرد در تضاد با موضع تقابل‌آمیزتری است که در دولت‌های قبلی مشاهده شد.
روابط در حال تحول بین عربستان سعودی و ایران با مصالحه سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین بیشتر برجسته شده است. این پیشرفت، همراه با ارتباط مداوم ایران با همسایگان منطقه ای، نشان می دهد که هر دو کشور به دنبال اجتناب از تشدید بیشتر به نفع گفتگو و همکاری هستند.
در حالی که اوضاع همچنان در حال توسعه است، حمایت عربستان سعودی از تلاش های ترامپ برای تعامل دیپلماتیک با ایران منعکس کننده تغییر گسترده تری در اولویت های منطقه است – اولویتی که به نفع ثبات و همکاری پایدار در مقابل درگیری طولانی مدت است.
