ديپلماسی شهری، بستری برای توسعه روابط بين المللی
توجه بـه موضـوع دیپلماسـی شـهری را بایـد معلـول جهانی شدن دانست چرا كه این امر مهم باعث تغییر و تحول درماهیت نظـام بـین‌الملـل و مفهـوم حاكمیـت شده است.
شهرها همگام با جهانی شدن و با رشد فناوری اطلاعات و توسعه شبکه‌های ارتباطی درفضایی متشکل ازجریان‌ها به بازیگران اصلی حوزه ارتباط و اقتصاد جهانی تبدیل شده‌اند. تمرکز و همگرایی حوزه‌های مختلف درشهرها نشان دهنده حرکت سریع جهان به سمت شهری شدن و توسعه هرچه بیشتر کلان شهرها و تبدیل آن‌ها به شهرهای جهانی و در نهایت جهان شهرهاست. دراین فضا، شهرها باارتقاء جایگاه اقتصادی، سیاسی، فن‌آوری، فرهنگی و زیر ساختی خود از توان، نفوذ و اعتبار کافی برای اجرای فعالیت‌های دیپلماتیک برخوردار می‌شوند و در راستای فعالیت های خود شکل نوینی از دیپلماسی را نمایان می‌سازند که از آن با عنوان دیپلماسی شهری یاد می‌شود.
بدین ترتیب در جامعه بـین‌المللـی دولـت بـه تدریج جای خود را به جامعه بشری ملتها می‌دهد و مفهوم و كاركرد حاكمیت تعدیل میشـود ودر پـی آن مفهوم تابعیت كـه نـاظر بـر تكـالیف افـراد در مقابـل دولت‌هاست، جای خود را به مفهوم شهروندی كه ناظر بر حقوق افراد نسبت بـه دولـتهاسـت، سـپرده است.
در چارچوب نظم بین‌المللـی جدیـد، كنش‌گران متعــدد و متنــوعی در كنــار دولــت‌هــا نقــش ایفــا مــی‌كننــد؛ نهادهــا و ســازمان‌های شهری، شــهرداری و شورای‌های شهر از جمله بازیگران جدیدی هستند كه بـه عنـوان نماینـده مسـتقیم افكـارعمومی می توانند در بسیاری از حوزه‌هـای اقتصـادی، فرهنگی، هنری، تحقیقـاتی و حتـی سیاسـی بـا دیگـر كشورها وارد مذاكرات همه جانبه شوند. بدون تردیـد ورود این بازیگران جدید در قالب دیپلماسـی شـهری در افزایش مناسبات دو جانبه كشـورهای مختلـف بـه ویژه كشورهایی كه روابط ملت و دولـت دارای تـنش دارند تاثیرگذار است.
بر این اساس، شـناخت نقـش‌هـا، كاركردها و بازیگران جدید عرصه دیپلماسـی شـهری در ارائه درکی دقیق و روشن تر از عرصه بـین المللـی به منظور تأمین منابع و تحقـق منـافع ملـی و اهـداف سیاست‌خارجی بسیار با اهمیت تلقی می‌شود که این شبكه‌ها فراسوی ساختارهای ملی حركـت مـی‌كننـد. بنابراین اعضاء یك گروه منطقه‌ای می‌توانند توانایی و تأثیر خود را در بازیگری‌ها و نقش آفرینـی‌هـای گونـان ارتقـــاء بخشـــند.
باكـــاهش محدودیت‌های جریانات فراملی در دوران جهانی شـدن، مقیاس روابط بین شـهری وشـبكه‌هـای شـهری نیز بـه صورت ویژه ارتقاءیافــت و سطح جهانی برخــی شهرها به عنوان حلقه واسط شبكه شهری ملی وجهانی به گونه‌ای بالا رفت که در عمـل به مــهـره‌های ملـی تبـدیل شـدنـد.
امروزه شهرها در سازمان‌های بـین‌المللـی چندجانبـه تمایل به افزایش نفوذ خود در سطح بین‌المللـی دارنـد و در این مسیر از ابزارهـای قـدرت نـرم كـه توانـایی شكل دادن خواسته‌ها از طریق جذابیت را دارد كمـك می‌گیرند.
بـدین ترتیـب ابـزار دیپلماسی شهری ورای دیپلماسی سنتی می‌تواند راه را برای نفوذ شهرها باز نماید.در چنین شـرایطی شـهرها ومنطقه‌ها باید بتوانند از طریق شبكه‌ها نقش ویژه خود را در اقتصاد مبتنی براطلاعات پیدا كنند.
اساســا كاركردشــبكه ســازی و یــا بعــد مشــاركتی دیپلماسی شهری ناشناخته تر است، زیرا مشاركت بـین‌المللـی به طور معمول هدف روابط خارجی نیسـت بلكـه بیشـتر ابـزاری بـرای دستیابی به اهداف عالی تری از قبیل امنیت ویـا سـود اقتصادی بیشتر است.
با این حـال درمـورد دیپلماسـی شهری، سازماندهی در سطوح جهانی، منطقه‌ای و قاره‌ای خود هدفی دیپلماتیك است. توسعه ساختارها، كـه از آن طریق مفاهیم محلی به سطح ملی راه می‌یابند در جهان پیشرفته امری كاملا متداول است، بر این اساس بسیاری از كشورها انجمن های شهری دارند كه منـافع شهرها را در سطح ملی نمایان می‌سازند و از آن به شدت حمایت می‌كنند.
به طــوركلی بنظــر می رسدكه هرچه بیشتر می‌گذرد شبكه‌های بین‌المللـی در مرحله دیپلماتیـك جـایگزین جامعـه بـین المللـی دولت‌ها می‌شوند،كه شهرها در شكل‌گیری این پدیده نقش اصلی را ایفا می‌كنند. در این میان می‌توان به سازمان بین‌المللی مجمع شهرداران آسیایی اشاره کرد که به منظور همگرایی و اتحاد بیشتر شهرهای آسیایی، ارائه برنامه‌های نوین مدیریت شهری و تقویت دیپلماسی شهری موثر اشاره داشت. دبیرخانه دائم این مجمع بین‌المللی در تهران مستقر است که به بیش از یکصد شهر عضو خود خدمات فنی، آموزشی، مهارتی و برنامه‌ریزی شهری ارائه می‌نماید.
دولت می‌تواند به حمایت هرچه بیشتر از چنین سازمان‌های غیر انتفاعی-غیر دولتی نسبت به حل مشکلات و موانع ارتباطی خود، زمینِ بازی‌های غیر ممکن را به ممکن تبدیل نماید.
امیرفؤاد محسنی/ دكترای علوم ارتباطات و كارشناس دیپلماسی عمومی
