خیز آرام ترکیه برای نفوذ اقتصادی و نظامی در آسیای مرکزی

ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی در تلاش برای گسترش همکاری‌های خود در زمینه‌های اقتصادی، نظامی و ترانزیتی بوده و علاقه مند به استفاده متقابل از پتانسیل‌های مختلف یکدیگر می‌باشند.

ترکیه اولین کشوری است که استقلال کشورهای آسیای مرکزی را به رسمیت شناخت.

پس از آن ، شروع به توسعه فعالانه روابط مختلف با این منطقه نمود و آن را خانه اجدادی خود دانست.

در ترکیه ، بسیاری آسیای مرکزی را به عنوان میهن تاریخی اقوام ترک می‌دانند بنابراین، این منطقه برای «آنکارا» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ترکیه قبل از هر چیز همکاری اقتصادی با کشورهای آسیای مرکزی برقرار کرد.

آنکارا به دنبال تضمین محیط تجاری مطلوب برای بازرگانان ترکیه در کشورهای آسیای مرکزی است.

شرکت‌های ترکیه‌ای در منطقه در حال اجرای پروژه‌هایی در زمینه ساخت و ساز ، ارتباط از راه دور و صنعت نساجی هستند. سرمایه گذاری ترکیه فقط در قزاقستان تقریبا 20 میلیارد دلار بوده است.

در جریان بازدید از ازبکستان در سال 2018 «رجب طیب اردوغان» گفت که همین میزان سرمایه گذاری به ویژه در بخش انرژی وارد اقتصاد ازبکستان خواهد شد.

اقتصاد تنها حوزه غالب در روابط بین ترکیه و آسیای مرکزی نیست.

یک ابزار مهم برای همکاری بین آنکارا و کشورهای منطقه، شورای ترک‌زبان است. این ساختار در حال افزایش قدرت و اقتدار خود در عرصه بین المللی است.

پاییز گذشته ،ازبکستان به عضویت این سازمان درآمد و در آینده نزدیک عضویت ترکمنستان در این سازمان نیز پیش بینی می‌شود.

شماری از کارشناسان بر این باورند که در ابتدا ترکیه با ایجاد اتحادیه ترک‌زبانا به کشورهای آسیای مرکزی وارد ارتباط شد. سپس آنکارا متوجه شد که برای توسعه اقدامات خود، از جمله با مشارکت کشورهای ترک زبان در آسیای مرکزی، کار نرم‌تر و کندتری لازم است در نتیجه ، آنکارا از اواسط دهه 1990 از ترکیبی پیچیده از تعامل دو جانبه ، نهادهای چند جانبه ، روابط اقتصادی و قدرت نرم با آسیای مرکزی وارد ارتباط شد.

در عین حال ، روشن شده که اتکا به هویت قومی هرگز از سیاست ترکیه در قبال آسیای مرکزی کاملاً ناپدید نشده است.

علاوه بر این ، باید فهمید که ترکیه در سیاست خود در آسیای مرکزی نمی‌تواند مواضع قدرت‌هایی که در اینجا منافع دیرینه دارند نادیده بگیرد.

همانطور که محقق مشهور انگلیسی «ویلیام دیل» خاطرنشان می‌کند با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، آنکارا امیدهای زیادی برای ایجاد یک اتحاد ترکی مشترک داشت.

این انتظارات عمدتاً مبتنی بر پیوندهای فرهنگی بود و این فرضیه مبنی بر احیای قدرت روسیه بعید به نظر می‌رسد.

با این حال ، در زمان پوتین ، روسیه دوباره به یک بازیگر جهانی تبدیل شد و تأثیر گسترده خود را در آسیای مرکزی زنده کرد.

دبلیو دیل مستقیماً خاطرنشان می‌کند که توسعه حضور ترکیه در آسیای مرکزی عمدتا توسط روسیه، نیروی غالب در منطقه ، “از نظر اقتصادی ، نظامی و سیاسی” با موانعی روبه‌رو شده است.

علاوه بر این، چین در حال تبدیل شدن به یک بازیکن تأثیرگذار در آسیای مرکزی است.

برخی از تحلیلگران بر این باورند که ترکیه در روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی باید مراقب باشد تا به روابط خود با مسکو آسیب نرساند.

پس از سوء تفاهم خاص در روابط با غرب، آنکارا می‌تواند همکاری با آسیای مرکزی در زمینه‌های مختلف و همچنین مشارکت با مسکو را عمیق تر کند به خصوص که روابط بسیار پرتنشی با قدرت‌های غربی دارد.

«اس. چنگیز» کارشناس اقتصادی معتقد است رویکرد ترکیه در قبال آسیای مرکزی، با در نظر گرفتن منافع روسیه ، می‌تواند به ویژه از طرف مسکو مورد تحسین و استفاده قرار گیرد تا نفوذ چین در منطقه محدود شود.

وی بر این باور است که آنکارا به وضوح می‌فهمد که روسیه علیرغم تقویت موقعیت چین، اتحادیه اروپا و سایر قدرت‌ها، همچنان در آسیای مرکزی به عنوان یک بازیگر مهم باقی خواهد ماند و روسیه همچنان تأثیر قابل توجهی در ساختار سیاسی و فرهنگی منطقه دارد.

چنگیز ادامه داد: جایگاه قوی زبان روسی در آسیای مرکزی تضمین اصلی اثربخشی قدرت نرم این کشور در منطقه است.

وی معتقد است ترکیه می‌تواند کمک زیادی به تقویت امنیت منطقه کند زیرا تجربه قابل توجهی در مقابله با گروه‌های افراطی و تروریستی در خاورمیانه دارد.

بر این اساس ، کشورهای منطقه علاقه مند به همکاری با طرف‌های مختلف برای تضمین امنیت منطقه هستند.

در همین راستا، یکی از شرکای ارجح ، ترکیه است ، به عنوان کشوری که از نظر فنی، نظامی و قومی نزدیک و قوی است.

با این وجود موفقیت‌های خاصی در همکاری‌های نظامی و فنی کشورهای آسیای مرکزی با ترکیه وجود دارد بنابراین ، ترکمنستان یکی از بزرگترین خریدار سلاح های ترکیه است.

براساس آمار انستیتوی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) ، از کل سلاح‌های وارداتی به ترکمنستان ، 36 درصد از ترکیه و 27 درصد از چین ، 20 درصد از روسیه وارد می‌شوند.

قزاقستان دارای سرمایه گذاری مشترک Aselsan Engineering LLP با ترکیه است که محصولات الکترونیکی و نوری را برای آژانس‌های امنیتی قزاق تولید می‌کند.

در پایان سال گذشته سندی در مورد همکاری نظامی طولانی مدت بین قزاقستان و ترکیه تصویب شد.

این توافقنامه شامل آموزش نظامی، انجام تمرینات مشترک، صنعت دفاعی، عملیات صلح، تحقیقات نظامی، تحقیقات علمی و فنی می‌شود.

ازبکستان همکاری نظامی با ترکیه برقرار می‌کند قزاقستان ، قرقیزستان و تاجیکستان در برنامه مشارکت برای صلح و همکاری نظامی با ناتو شرکت می‌کنند.

ترکیه به عنوان نوعی اپراتور ناتو در منطقه عمل می‌کند و امروز سفارت ترکیه در «بیشکک» نماینده تماس با ناتو است.

به گفته «مورگان لو» کارشناس سیاسی کشورهای آسیای مرکزی با ناامید شدن از ماهیت روابط با غرب، بر تعمیق روابط با روسیه و ترکیه ، به عنوان کشورهایی که تمدن‌های نزدیک تری دارند حساب می‌کنند.

در آسیای مرکزی، در حقیقت هیچگاه صنعتی سازی کامل صورت نگرفته و روند تحول جوامع سنتی اقوام بومی در منطقه به پایان نرسیده است.

علاوه بر این ، آسیای مرکزی دارای منابع طبیعی عظیمی از جمله مواد معدنی، سنگ معدن، چوب و از همه مهمتر نفت و گاز است.

بنابراین ، برای پردازش منابع طبیعی ، تولید محصولات رقابتی از آنها ، به فن آوری‌های پیشرفته‌ای نیاز است و ترکیه قادر است نقش مهمی را هم به عنوان واسطه و هم به عنوان یک شرکت کننده مستقیم ایفا کند.

نخبگان منطقه بر این عقیده حاکی از لزوم حفظ تعادل قدرت در بین بازیگران اصلی در آسیای مرکزی تاکید دارند.

محقق روسی «ایگور پانکراتینکو» کاملاً به درستی خاطرنشان می‌کند که ترکیه اغلب توسط کشورهای آسیای مرکزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

امروز ترکیه بازیگر مهمی در سیاست جهانی است و به عنوان یک شرکت کننده در حفظ صلح و امنیت در عراق و سوریه عمل می‌کند و آینده سیاسی پایدار را در این کشورها تضمین می‌کند.

در نتیجه، ترکیه برای بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی می‌تواند شریک سیاسی معتبری باشد.

ترکیه می‌تواند سرمایه‌های مالی، دانش فنی و بنادر در دریای مدیترانه را به کشورهای آسیای مرکزی ارائه دهد

این کشور روی دسترسی ترجیحی به بازارهای منطقه (بیش از 70 میلیون نفر با گذشته فرهنگی مرتبط) و همچنین به بازی انرژی در دریای خزر متکی است.

به گزارش فارس ،رشد اقتصادی ترکیه به هیدروکربن‌ها احتیاج دارد و آنکارا قصد دارد به مرکز انرژی اروپا تبدیل شود.

در همین راستا کشورهای آسیای مرکزی و ترکیه شرکای طبیعی هستند که علاقه مند به استفاده متقابل از پتانسیل یکدیگر می‌باشند.

هم کشورهای آسیای مرکزی و هم ترکیه سعی در استفاده از پتانسیل ترانزیت و حمل و نقل خود در توسعه تجارت بین اروپا و چین دارند تا بتوانند در این جاده ابریشم جدید از جمله تهیه کالاها و خدمات خود جایگاه ارزنده‌ای را بدست آورند همچنین قزاقستان و ترکمنستان در این مسیر آماده تأمین انرژی اروپا و خاورمیانه هستند.