خلیج‌فارس در دام هیولای نفتی
کارشناسان تخمین می‌زنند سالانه معادل ۵میلیون بشکه نفت وارد آب‌های خلیج‌فارس می‌شود – آلودگی‌های نفتی بر زیستگاه‌های حساس دریایی تأثیر منفی گذاشته و اکوسیستم دریایی را تهدید می‌کند.
23شهریورماه دریانوردان بومی خارک از وقوع نشت نفت در حوالی این جزیره خبر دادند. بعد از بررسی‌ها مشخص شد خط لوله نفتی میدان ابوذر در نزدیکی جزیره خارک دچار نشتی و در‌نهایت ریزش نفت به دریا شده است.
به نقل از همشهری، آنطور که مسئولان اداره کل بنادر و کشتیرانی بوشهر اعلام کرده‌اند، عملیات پاکسازی بلافاصله در محدوده گناوه و خارک آغاز شد تا لکه‌های نفتی به‌طور کامل برداشته شوند. با وجود برداشته‌شدن سریع لکه‌های نفتی، اما اثرات مخرب و زیانبار آن بر اکوسیستم دریا باقی خواهد ماند.
میزان قابل توجهی از ذخایر نفتی دنیا در خلیج‌فارس قرار دارد و نفتکش‌‌های متعددی از آن عبور می‌کنند. نشت نفت از خطوط لوله انتقال یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد آلودگی‌های نفتی در خلیج‌فارس است. به گفته کارشناسان، خطوط انتقال نفت ایران به‌دلیل فرسودگی، دچار بیشترین نشت در میان دیگر کشورهای منطقه می‌شوند که این اتفاق تأثیر بسیار منفی بر موجودات، آبزیان و زیستگاه‌های مختلف در خلیج‌فارس گذاشته و این منطقه را با بحران جدی محیط‌زیستی مواجه کرده است.
ورود حجم انبوه پسماندها و پساب‌های صنعتی و خانگی به خلیج‌فارس نیز، علاوه بر نشت نفت، وضعیت بحرانی برای اکوسیستم خلیج‌فارس ایجاد کرده است. بخشی از آلودگی‌های نفتی از طریق همین پساب‌ها و فاضلاب‌ها وارد دریا شده و در درازمدت تأثیر منفی خود را برجای می‌گذارد. بخش قابل توجه دیگری نیز به‌دلیل نشت نفت از لوله‌های انتقال داخل دریا وارد آب‌های خلیج‌فارس می‌شود.
مریم قائمی، رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس در بوشهر به‌تازگی اعلام کرد: «مطالعات اکوسیستم‌های جنگل‌های حرا در استان هرمزگان در سال96 نشان داد PH آب در اکوسیستم‌های نزدیک به تاسیسات نفتی به سمت اسیدی‌شدن کاهش یافته است. اسیدی‌شدن آب دریا نیز باعث از‌بین‌رفتن گونه‌های دارای اسکلت کربناتی مانند مرجان‌ها و بسیاری از آبزیان سخت‌پوست می‌شود.»
فرسودگی لوله‌ها؛ عامل مهم نشت نفت
غـــیـــر از آلودگی‌های نفتی که به مرور زمان تأثیر مخرب بر دریا دارد، نشت نفت از لوله‌های انتقال در دریا، حفاری‌های نفتی و تصادف نفتکش‌ها در دریا، حجم قابل توجهی از نفت را یکباره وارد آب‌های خلیج‌فارس کرده است.
محمدرضا فاطمی، استاد دانشگاه و متخصص اکوبیولوژی دریا با اشاره به اینکه یک‌سوم نفت جهان از خلیج‌فارس صادر می‌شود و به همین دلیل تمام این منطقه پوشیده از خطوط لوله دکل‌های نفتی و پایانه‌های صادراتی است می‌گوید: «لوله‌های انتقال نفت بعد از چند سال دچار فرسودگی می‌شوند. این اتفاق در خلیج‌فارس و به‌دلیل شوری آب، بیشتر رخ می‌دهد و به همین دلیل نفت نشت کرده از لوله‌ها وارد دریا می‌شود. براساس تخمین‌های صورت‌گرفته، سالانه حدود 5میلیون بشکه نفت وارد آب‌های خلیج‌فارس شده است.»
بررسی و انتشار تصاویر ماهواره‌ای توسط مؤسسه مرکز رصد و پایش آلودگی‌های نفتی جهان (scanex) از آب‌های خلیج‌فارس و میزان نفت پراکنده‌شده در این منطقه، نشان می‌دهد بیشترین میزان لکه‌های نفتی در محدوده انحصاری اقتصادی ایران قرار دارد که حجم آلودگی‌های نفتی آب در محدوده ایران، بیشتر از کشورهای جنوب خلیج‌فارس است.
براساس اعلام این مؤسسه؛ «منطقه بزرگی از لکه‌های نفتی حدود 240 تا 780کیلومترمربع به‌صورت غیرعادی در بخش‌های ایرانی خلیج‌فارس و جنوب جزیره سیری، اواسط مارس2017 و هنگامی که تخلیه ضروری در سکوی نفتی سیری اتفاق افتاد، یافت شده است.» محمدرضا فاطمی در این خصوص می‌گوید: «لوله‌های انتقال نفت ایران که در خلیج‌فارس قرار دارد، دچار خوردگی بسیاری شده‌اند. این لوله‌ها قدیمی و برخی متعلق به قبل از انقلاب هستند.»
تأثیر مخرب لکه‌های نفتی بر زیستگاه‌های حساس دریایی
نشت نفت در آب‌های خلیج‌فارس موجب کاهش قابل توجه جمعیت صدف‌های مرواریدساز که از شاخص‌ترین موجودات آب‌های جنوب ایران بودند، شده است که یکی از تأثیرات مخرب آلودگی نفتی است.
فاطمی، متخصص اکوبیولوژی دریا در این رابطه می‌گوید: دوکفی‌ها شاخص خوبی برای میزان آلودگی آب‌ها هستند. از حدود 60سال قبل که بهره‌برداری نفتی در خلیج‌فارس آغاز شد، جمعیت آنها نیز کاهش یافت. آلودگی‌های دریایی ازجمله آلودگی‌های نفتی نیز تأثیر مخربی بر زیستگاه‌های حساس دارند. پرگل قوام‌مصطفوی، دانش‌آموخته بیولوژی دریا و متخصص آبسنگ‌های مرجانی به همشــــهـری می‌گوید: «این زیستگاه‌ها شامل جنگل‌های حـــرا، علف‌های دریایی، بستر جلبک‌های دریایی و آبسنگ‌های مرجانی است. به گفته او، این مناطق به‌عنوان سرزمین زادآوری، تغذیه، پرورش نوزاد و استراحتگاه بسیاری از گونه‌های مهم دریایی و آبزیان شناخته می‌شود. آبسنگ‌های مرجانی نیز زیستگاه برخی از انواع ماهیان است و ماهیان کوچک که زنجیره غذایی ماهیان بزرگ‌تر را تشکیل می‌دهند نیز در آبسنگ‌های مرجانی زیست می‌کنند که با از بین رفتن مرجان‌ها، چرخه زیست آبزیان معیوب می‌شود. مصطفوی می‌گوید: «جلبک‌های تک‌سلولی روی مرجان‌ها زندگی می‌کنند که اگر لکه‌های نفتی آنها را بپوشاند، مانع از انجام فتوسنتز می‌شود و پولیپ‌‌های مرجان‌ها را مسدود می‌کند، امکان تنفس مرجان‌ها را از بین می‌برد و بدین‌ترتیب مرجان‌ها نابود می‌شوند.» به گفته او؛ «در مواردی حتی تنها سایه ایجاد‌شده به‌دلیل حضور لکه نفتی، امکان فتوسنتز جلبک‌های روی مرجان را از بین می‌برد. اما در مواردی که آلودگی اندک باشد، مرجان‌های دریایی توانایی بازسازی و ریکاوری خواهند داشت.» مرجان‌های خلیج‌فارس یکی از مهم‌ترین و مقاوم‌ترین گونه‌های آبسنگ‌های مرجانی در جهان هستند که فعالیت و ادامه حیات آنها می‌تواند تحت‌تأثیر لکه‌های نفتی به خطر بیفتد و خلیج‌فارس یکی از مهم‌ترین گونه‌های دریایی حافظ اکوسیستم آبی را از دست بدهد.
مرجان‌های خلیج‌فارس یکی از مهم‌ترین و مقاوم‌ترین گونه‌های آبسنگ‌های مرجانی در جهان هستند که فعالیت و ادامه حیات آنها می‌تواند تحت‌تأثیر لکه‌های نفتی به خطر بیفتد و خلیج‌فارس یکی از مهم‌ترین گونه‌های دریایی حافظ اکوسیستم آبی خلیج‌فارس را از دست بدهد
