حفظ، تغییر یا خروج؟ از برجام؛ بازگشت توپ به زمین ترامپ/عدم همراهی کنگره با دونالد در مورد برجام

امروز مهلت برای تصمیم گیری درخصوص برجام تمام می شود و شواهد بیانگر آن است که کنگره آمریکا توافق هسته ای ایران را بدون تغییر به کاخ سفید پس می دهد و بدین ترتیب سرنوشت آن بدست ترامپ می افتد.
مهلت کنگره آمریکا درباره توافق هسته ای ایران (برجام) امروزسه شنبه پایان می یابد. با پایان این مهلت، سرنوشت این توافق تاریخی با تهران بار دیگر به دست ترامپ باز می گردد و ابهاماتی را درباره آینده آن بر می انگیزد.

به گزارش مهر، ترامپ اکتبر گذشته وعده پاره کردن توافق را داد و گفت تنها در صورتی این وعده را عملی نمی کند که کنگره و متحدان آن برای رفع نگرانی هایش در اصلاح این توافق مداخله کنند. رئیس جمهوری آمریکا ژانویه آینده با مهلت تایید دوباره توافق، تمدید لغو تحریم ها یا لغو توافق مواجه است و نشانه ای درباره موفقیت کنگره برای کمک به یافتن راه حلی در این زمینه مشهود نیست.

در مورد حفظ، خروج و یا تغییر برجام چندی قبل «جان بولتون» نماینده اسبق ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد و یکی از اصلی ترین مخالفان توافق هسته ای، تاکید کرده بود که برجام اساسا قابل تغییر نیست.

مقامات ارشد دولتی امیدوارند که کنگره با خودداری از اعمال دوباره تحریم ها جلوی لغو توافق را بگیرد و در مقابل آنچه را که به زعم «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا «راه حل سومی» برای رفع نگرانی های ترامپ است، بیابندبولتون اذعان کرده بود که توافق هسته ای امضا شده بین کشورهای ۱+۵ و ایران قابل اصلاح نیست و نمی توان بندی به آن اضافه کرد.

بولتون در این باره تاکید کرده بود: «آنچه مهم است افزودن بندهای فرعی به این توافق نیست بلکه اصل توافق اشتباه بوده و به هیچ وجه قابل اصلاح نیست»!

این اظهارات بولتون را باید در کنار اظهارات چندی قبل رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا قرار داد. وی که خود یکی از مخالفان نقض ظاهری توافق هسته ای از سوی کاخ سفید است، اخیرا از احتمال انعقاد «توافق ثانویه» میان ایران و اعضای ۱+۵ سخن به میان آورده است!

تیلرسون در گفتگو با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان با تاکید بر اینکه کاخ سفید از کنگره درخواست اعمال تحریم‌هایی علیه ایران را ندارد که موجب لغو برجام شود گفته است: «اگر اقدامی در خصوص این توافق صورت نگیرد، رئیس جمهوری اصرار دارد که از آن خارج شود. رئیس جمهوری راهبرد جامع‌تری در قبال ایران می‌خواهد. برای مدت زمانی طولانی و به ویژه در دولت پیشین، ما روابط با ایران را محدود به توافق هسته‌ای کردیم. این توافق نقص ها و ضعف‌هایی دارد که ما نه تنها می‌خواهیم به این‌ها رسیدگی کنیم، بلکه قصد داریم مجموعه تهدیدهای بسیار دیگری هم که از جانب ایران متوجه منطقه است، مورد بررسی قرار دهیم. یک توافق داریم که می‌خواهیم با دیگر طرف‌ها برای رفع نواقص آن تلاش کنیم و امکان دارد که این موارد را در توافقی ثانویه بگنجانیم»!

در همین رابطه فایننشال تایمز در گزارشی نوشت: ایران، به موجب توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ با محدود کردن برنامه هسته ای اش به ازای لغو تحریم ها موافقت کرد. این توافق که به امضای فرانسه، چین، آلمان، آمریکا، چین و روسیه رسیده و مورد تایید اتحادیه اروپا و سازمان ملل است، نقطه اوج سیاست خارجی «باراک اوباما» رئیس جمهوری سابق آمریکابود. اما دولت کنونی آمریکا آن را توافقی «خطرناک» توصیف کرده است.

به نوشته فایننشال تایمز، نزدیک شدن به ضرب الاجل کنگره، متحدان اروپایی آمریکا را در شرایطی که بسیاری از آنها به وعده های آمریکا شک دارند و بر این باورند که توافق مشابهی با کره شمالی برای جلوگیری از جنگی هسته ای ضروریست، نگران کرده است.

دموکرات ها و دیپلمات هایی که برای نجات توافق هسته ای تلاش می کنند در وضعیت بغرنجی هستند. اگر ترامپ نتواند اصلاحات مد نظر خود را اعمال کند آنها در خروج وی از توافق مقصر خواهند بود یک دیپلمات غربی روز دوشنبه به این روزنامه گفت: بعید به نظر می رسد که کنگره اقدامی را بکار بندد. «وندی شرمن» که هدایت مذاکرات را در دولت اوباما برعهده داشت، افزود: «لغو توافقی که مانع دستیابی ایران به سلاح هسته ای می شود، غیر منطقی است. خروج از این توافق به کره شمالی خواهد گفت که گفتگو با آمریکا در باره هر موضوعی ارزشی ندارد.

به نوشته فایننشال تایمز، تلاش های ترامپ برای یافتن راه حلی درباره این توافق، تحت الشعاع نزاع های داخلی در دولت آمریکا و گرفتار شدن در یک روند قانونگذاری پیچیده قرار گرفته است.

فایننشال تایمز ادامه داد: مقامات ارشد دولتی امیدوارند که کنگره با خودداری از اعمال دوباره تحریم ها جلوی لغو توافق را بگیرد و در مقابل آنچه را که به زعم «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا «راه حل سومی» برای رفع نگرانی های ترامپ است، بیابند.

ترامپ در روز ۱۳ اکتبر گذشته بر اساس «قانون بازنگری توافق هسته ای» (Inara) که به موجب آن رئیس جمهور هر ۹۰ روز باید پایبندی ایران به توافق را تایید کند، و به بهانه ضعف در اجرا و مفرهای این قانون از تایید توافق خودداری کرد. «باب کورکر» و «تام کاتن» دو سناتورجمهوری خواه ضد ایرانی اکتبر (مهر) گذشته طرحی را برای اصلاح قانون بازنگری توافق هسته ای پیشنهاد دادند که ترامپ را از تایید این توافق هر ۹۰ روز یکبار خلاص می کند. اما کارکنان کنگره، مقامات دولتی و دیپلمات ها به روزنامه فایننشال تایمز گفته اند که تلاش ها برای ارائه پیش نویس قانونی برای اصلاح این قانون تاکنون شکست خورده است.

«بن کاردین» رئیس کمیته روابط خارجی سنا درباره طرح پیشنهادی ابراز نگرانی کرده و به گفته یکی از اعضای دموکرات کنگره وی با این حال هفته پیش با «هربرت مک مستر» مشاور امنیت ملی و کورکر دیدار کرد و گفت از هر «اتفاق محتملی» استقبال می کند.

فایننشال تایمز افزود: دموکرات ها و دیپلمات هایی که برای نجات توافق هسته ای تلاش می کنند در وضعیت بغرنجی هستند. اگر ترامپ نتواند اصلاحات مد نظر خود را اعمال کند آنها در خروج وی از توافق مقصر خواهند بود. اگر با وی همکاری کنند تهدیدی در زمینه نقض تعهدات آمریکا خواهد بود یا با مخالفت اروپایی ها مواجه خواهند شد.

این روزنامه افزود: سخنگوی سناتور کاتن از ارائه اطلاعات و سخنگوی کورکر از اظهار نظر در این زمینه خودداری کردند. شورای امنیت ملی آمریکا نیز از پاسخگویی فوری به درخواست این روزنامه برای اظهار نظر خودداری کرد.

جمهوریخواهان از دیپلمات های اروپایی خواسته اند به آنها برای اصلاح توافق کمک کنند و این درحالیست که دموکرات ها مصرانه از آنها خواسته اند از اقدامی که به نابودی آن منجر می شود، اجتناب کنندفایننشال تایمز نوشت: در اقدامی که نشان از تلاش دولت ترامپ برای سختگیری بیشتر علیه ایران دارد، وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه تایید کرد که «آندرو پیک» Andrew Peek یکی از معتمدان ترامپ در دوران انتقال قدرت، جانشین «کریس بک مایر» Chris Backemeyer مسئول بخش ایران و از مقامات بازمانده از دولت اوباما شده است.

یک دیپلمات غربی گفت که مقامات خارجی که بر کنگره اعمال نفوذ می کردند، نگران گرفتار شدن در سیاست های داخلی آمریکا هستند. جمهوریخواهان از دیپلمات های اروپایی خواسته اند به آنها برای اصلاح توافق کمک کنند و این درحالیست که دموکرات ها مصرانه از آنها خواسته اند از اقدامی که به نابودی آن منجر می شود، اجتناب کنند.

«مارک دوبوویتز» مدیر اجرایی ارشد بنیاد دفاع از دمکراسی ها که تلاش هایی را برای اعمال نفوذ در کنگره درباره روش های اصلاح توافق داشته است طرح های اروپایی برای رفع نگرانی های ترامپ را «ضعیف» توصیف کرده و گفت: کنگره نتوانسته خواسته رئیس جمهوری برای اصلاح این قانون را باهمکاری هر دو حزب اصلی آمریکا تامین کند. شکست کنگره و اروپایی ها دراصلاح این توافق شانس لغو آن را افزایش می دهد.
واشنگتن تایمز نیز در این رابطه می نویسد: مشاوران کنگره می گویند قانونگذاران هنوز فرصت دارند تا قبل از ارزیابی دوباره ترامپ درباره توافق پیشنهاداتی را در اختیار وی قرار دهند اما به گفته مشاوران کاخ سفید رئیس جمهوری که از فقدان پیشرفتی در این زمینه در کپیتال هیل ناراحت است احتمالا در مهلت آینده تایید توافق در ۱۳ ژانویه آینده آمریکا را از این توافق خارج خواهد کرد.

برخی از مشاوران ارشد رئیس جمهوری آمریکا از جمله «جیمز ماتیس» وزیر دفاع، از ماندن در توافق حمایت می کنند زیرا نگران تبعات منفی خروج از آن بر خاورمیانه و متعهد ماندن متحدان آمریکا به این توافق هستند.

واشنگتن تایمز در پایان خاطرنشان کرده که «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قویا مخالف هر گونه تلاشی برای مذاکرات دوباره با ایران برای دستیابی به توافقات جدید است. وی ماه گذشته بعد از مذاکرات پشت درهای بسته با قانونگذاران در کپیتال هیل به خبرنگاران گفت مذاکره دوباره درباره توافق یک گزینه نیست.