«جمال خاشقجی» که بود و چرا به قتل رسید؟
مقامات ترکیه بر این باورند که «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار و تحلیلگر عربستانی طی هفته گذشته – 2 تا 7 اکتبر – در کنسولگری کشورش در استانبول به قتل رسیده است. اقدامی که یک توطئه طراحی‌شده و قتل از قبل تعیین‌شده برای از میان برداشتن یکی از جدی‌ترین و فعال‌ترین منتقدان حکومت آل سعود در عربستان عنوان شده است.
به گزارش تابناک، جمال خاشقجی بیش از هر چیز با یادداشت‌های تند و انتقادی‌اش در ستون واشنگتن‌پست شناخته می‌شد اما فعالیت حرفه‌ای او محدود به ستون نوشته‌هایش در این نشریه نبود و نویسندگی، مدیریت و سردبیری در شبکه خبری «العرب» نیز در کارنامه حرفه‌ای او به چشم می‌خورد.
نگاهی به خبری نوشته‌های خبری و تحلیل‌های انتقادی او در روزنامه الوطن عربستان و همچنین برخی نوشته‌های دیگر در نشریاتی نظیر «میدل ایست آی» به‌خوبی بیان می‌کند که چرا خاشقجی باید هدف ترور و قتل از پیش طراحی‌شده حکومت آل سعود قرار می‌گرفت.
وی در دوران حرفه‌ای خود چندین بار اقدام به مصاحبه با اسامه بن‌لادن رهبر سابق القاعده در افغانستان و سودان کرد و به‌واسطه حضور منتقدانه و جدی خود در شبکه‌های ماهواره‌ای عرب، توجه زیادی به خود جلب کرده بود. رابطه‌ای بسیار نزدیک با ترکی الفیصل وزیر سابق اطلاعات عربستان داشت و مشاور او محسوب می‌شد و همچنین به ولید بن طلال میلیاردر سعودی که اخیراً مغضوب محمد بن سلمان شد، بسیار نزدیک بود.
یک سال قبل زمانی که خبر داد که مقامات سعودی وی را از فعالیت حرفه‌ای بازداشته و مانع از انتشار اطلاعات از سوی وی در توییتر می‌شوند، اقدام به ترک وطن و فرار از عربستان سعودی کرد.
آن‌گونه که مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند خاشقجی در تاریخ 2 اکتبر در کنسولگری عربستان سعودی دستگیر شده، و پلیس ترکیه بر این باور است که برای چندین روز پیاپی به شکلی بی‌رحمانه مورد شکنجه قرار گرفته است. پلیس ترکیه به شکلی جالب بیان کرده است که بعدازاین شکنجه‌ها که توسط یک گروه 15 نفره که برای همین منظور از عربستان سعودی به ترکیه آمده بودند، خاشقجی به قتل می‌رسد.
دلهره‌آورترین بخش گزارش پلیس ترکیه آنجایی است که می‌گوید، شکنجه به‌قصد کشت از سوی این گروه، فیلم‌برداری شده، بعد از قتل جسد خاشقجی مثله و تکه‌تکه شده و در خفا و به شکلی سری به خارج از کنسولگری عربستان سعودی منتقل شده است.
طی یک سال گذشته خاشقجی در یادداشت‌های خود در واشنگتن‌پست انتقاداتش علیه محمد بن سلمان ولیعهد جوان عربستان را شدت بخشیده بود و فعالیت حرفه‌ای خود برای به زیر سؤال بردن اقدامات عربستان به‌ویژه در یمن و در همراهی با آمریکا را افزایش داده بود. وی محمد بن سلمان را متهم به فشار و سرکوب مردم عربستان، ایجاد آشوب در لبنان و راه انداختن جنگ خون‌بار یمن کرده بود.
وی در 11 سپتامبر 2018 در مقاله‌ای در این نشریه بیان کرده بود که ولیعهد عربستان باید با پایان دادن به جنگ یمن، شأن کشور خود را بازگرداند. وی در این مقاله با اشاره به هزینه‌های سیاسی و اقتصادی فراوانی که جنگ یمن برای عربستان در پی داشته است، فرصت مذاکرات صلح برای این جنگ را یک فرصت طلایی دانسته بود و اعلام کرد که تا زمانی که این جنگ بی‌رحمانه ادامه دارد آسیب‌های آن نیز همچنان برای عربستان در پی خواهد بود.
یک سال قبل از آن در 18 سپتامبر 2017 وی انتقادات خود به سیاست‌های داخلی عربستان را در این نشریه منتشر کرد و بیان کرد که هیچ‌گاه عربستان سعودی تا این حد سرکوبگر نبوده. تا جایی که اکنون شدت فشار و سرکوب حکومت غیرقابل‌تحمل شده است. وی در این مقاله با اشاره به دستگیری طیفی گسترده از همکاران و دوستان نزدیک خود در عربستان نوشته بود: ساعت‌ها پشت تماس‌های تلفنی در تلاش هستیم تا دلیل و چرایی این دستگیری‌های گسترده را درک کنیم.
در جریان مشکلات اخیر دیپلماتیک میان عربستان و کانادا نیز جمال خاشقجی به شکلی جالب‌توجه این سؤال را مطرح کرده بود که: به‌جای سرزنش کانادا، بهتر نیست که از خود سؤال بپرسیم که چرا کشور صلح‌دوستی مانند کانادا در روابط خود با ما دچار مشکل شده است؟ وی در این مقاله نوشته: بسیاری از شهروندان عرب که به دنبال آزادی و دموکراسی بوده‌اند، احساس شکست می‌کنند. آن‌ها از سوی رسانه‌های حکومتی خود به‌عنوان خیانت‌کار برچسب زده شده‌اند و از سوی جامعه بین‌المللی نیز به حال خود رها شده‌اند. کانادا اما در کنار آن‌ها ایستاده است و این امید را به آن‌ها می‌دهد که هنوز کسی آن بیرون، برای دموکراسی و آزادی اهمیت قائل است.
خاشقجی اما از سال 2017 همچنان سیاست خارجی عربستان را مورد نقد قرار می‌داد و در اکتبر آن سال در پی استعفای سعد حریری از نخست‌وزیری، عربستان را متهم به ایجاد آشوب در لبنان کرده بود. وی با اشاره به این‌که گویا دنیای عرب نیازمند ایجاد بحران برای خود است، اقدامات بدون فکر محمد بن سلمان را یک الگوی همیشگی در سیاست خارجی عربستان دانست و ایجاد بحران در لبنان را در کنار جنگ یمن و تحریم قطر آینه تمام نمایی از سیاست خارجی عربستان در جهان عرب معرفی کرد.
یکی از جالب‌ترین انتقادات خاشقجی به حکومت عربستان در دوران بروز اعتراضات زمستانی در ایران و در پی افزایش بهای کالاها بود. وی به شکلی کنایه‌آمیز بیان کرده بود که توجه و هلهله رسانه‌های عربستانی و خوشحالی آن‌ها از بروز اعتراضات در ایران دقیقاً در حالی است که مردم عربستان از اعتراض به دو برابر شدن قیمت بهای سوخت و اختراع مالیاتی جدید به نام مالیات فروش، منع هستند.
این تنها مجموعه‌ای از انتقادات تند و صریح خاشقجی به حکومت محمد بن سلمان و ملک سلمان در عربستان سعودی است. وی بارها در توییتر خود حکومت عربستان را به خاطر همراهی با سیاست‌های ترامپ موردانتقاد قرار داده بود و نوشته‌های تحلیلی او در نشریات دیگر خارجی نیز مورد وجه بسیاری از خوانندگان بوده است.
قتل وی در کنسولگری عربستان در استانبول واکنش شدید واشنگتن‌پست را به دنبال داشته است. تحریریه این نشریه روز گذشته بیانیه‌ای منتشر کرد که طی آن قتل یک روزنامه‌نگار در کنسولگری کشورش را یک جنایت هولناک و موردی استثنایی و بی‌سابقه در دنیای مدرن دانسته است.
این بیانیه خواهان پاسخگویی سریع عربستان سعودی در این خصوص شده است که 15 فرد شکنجه‌گر چه کسانی بوده‌اند و دقیقاً چه اتفاقی در داخل کنسولگری رخ داده؟ هنوز عربستان سعودی نه به این بیانیه و نه به واکنش‌های جامعه جهانی در قبال این جنایت پاسخی نداده است.
