تهران در آستانه وقوع یک زلزله بزرگ

احتمال خسارات فاجعه‌بار ناشی از زلزله بزرگ در تهران بسیار زیاد است.

وقوع دو زمین‌لرزه با بزرگای 4.5 تا 5 در تاریخ‌های 14 مهر و 13 آبان 1403 در شمال گرمسار، که در برخی از ساختمان‌های بلندمرتبه تهران احساس شد، دوباره این پرسش را مطرح کرده که آیا احتمال وقوع زلزله‌ای بزرگ و ویرانگر در تهران وجود دارد؟

در تاریخ 12 مرداد 1402، علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در سخنانی به نقل از یکی از اساتید عنوان کرد که “تهران ۳۰۰۰ سال است که زلزله نداشته و تهدیدی در این زمینه برای تهران وجود ندارد”. با این حال، بررسی شواهد تاریخی نشان می‌دهد که منطقه تهران در گذشته بارها شاهد زمین‌لرزه‌های شدید بوده و وقوع چنین حوادثی در آینده همچنان محتمل است.

در صورت وقوع زلزله‌ای با بزرگای 7، تهران که دارای ساختمان‌های بلندمرتبه و برخی بناهای ناایمن است، احتمالا با خسارات گسترده‌ای مواجه خواهد شد. بسیاری از این ساختمان‌ها بدون رعایت استانداردهای ایمنی لرزه‌ای ساخته شده‌اند و در نتیجه، تخریب‌های شدید سازه‌ای در مناطق پرجمعیت محتمل است. تراکم جمعیت در تهران با حدود 9.8 میلیون نفر و 16 میلیون نفر در حومه شهر، می‌تواند تلفات انسانی و جراحت‌های فراوانی را به همراه داشته باشد.

در چنین سناریویی، خدمات اورژانسی نیز تحت فشار سنگینی قرار خواهند گرفت و قادر به پاسخگویی به نیازهای متعدد آسیب‌دیدگان نخواهند بود. زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی مانند جاده‌ها، پل‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی به شدت آسیب خواهند دید. خیابان‌های باریک و پرازدحام، به‌ویژه در مناطق بلندمرتبه، روند عملیات نجات و امداد را پیچیده خواهند کرد. علاوه بر این، پاره شدن شبکه گاز و لوله‌کشی‌های آن می‌تواند منجر به آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای شود که اثرات فاجعه‌بار زمین‌لرزه را تشدید خواهد کرد.

این خطرات بیشتر در ساختمان‌های قدیمی که ممکن است اقدامات ایمنی مناسبی در آن‌ها اعمال نشده باشد، افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه بسیاری از بیمارستان‌ها در میان این سازه‌های ناایمن قرار دارند، امکانات پزشکی برای مقابله با تعداد بالای مصدومان به شدت محدود خواهد بود. همچنین، در صورت تخریب جاده‌ها و مسدود شدن مسیرها، تلاش‌های نجات و تخلیه افراد آسیب‌دیده بسیار دشوار خواهد شد.

از بعد اقتصادی، تخریب‌های ناشی از یک زلزله بزرگ می‌تواند فشار زیادی به شرایط اقتصادی کشور وارد کند. تهران و استان البرز تقریباً یک چهارم تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده‌اند و هرگونه آسیب به زیرساخت‌ها و صنایع این مناطق می‌تواند ضربات جدی به اقتصاد ایران وارد کند.

برآوردها نشان می‌دهند که در صورت وقوع زلزله‌ای با بزرگای 7 در تهران، تعداد کشته‌ها می‌تواند حداقل 100 هزار نفر باشد، در حالی که یک میلیون نفر ممکن است دچار جراحت شوند. خسارت‌های مالی نیز می‌تواند تا 140 میلیارد دلار برسد. چنین رویدادی می‌تواند چالش‌های زیادی را برای سیستم‌های بهداشتی، امدادی و اقتصادی کشور به همراه داشته باشد و برای درمان صدها هزار مجروح، حتی بسیج تمام تخت‌های بیمارستانی ایران نیز کافی نخواهد بود.

در نهایت، برآورد خسارت‌ها و آمادگی برای مقابله با چنین حوادثی نیازمند ارزیابی دقیق از آسیب‌پذیری‌ها و تاب‌آوری‌های ساختاری، اجتماعی و اقتصادی است.