تلاش کشورهای عرب برای احیای روابط با دولت سوریه/ آیا انتخابات سوریه این مسیر را هموار می کند؟
صبح امروز انتخابات ریاست جمهوری سوریه آغاز شد. رقابت میان بشار اسد، عبدالله عبدالله و محمود مرعی (نامزد مخالفان قانونی مستقر در سوریه) انجام خواهد شد. بسیاری مشروعیت این انتخابات را زیر سوال برده‌اند و می گویند شکی در خصوص پیرزی بشار اسد وجود ندارد. با این وجود یکی از پرسش های مهم این است که این انتخابات چه تأثیری بر پویش‌های منطقه‌ای و به ویژه روابط کشورهای عرب با سوریه خواهد داشت؟
«بازتاب»؛ آرش صفار- هم‌زمان با آغاز انتخابات ریاست جمهوری سوریه، «العربیه الجدید» به تحلیل تأثیرات انتخابات بر روابط کشورهای خلیج فارس با سوریه پرداخته است.
بر اساس یادداشت این وبسایت خبری، انتخابات سوریه در فضایی برگزار می‌شود که پیروزی بشار اسد قطعی است. این انتخابات بدون نظارت نهادهای بین‌المللی برگزار می‌شود و تنها چند کشور از حامیان دمشق، هیئتی را به سوریه فرستاده‌اند.
به باور نویسنده یادداشت، علیرغم غیررقابتی بودن انتخابات، برگزاری آن برای دولت سوریه مفید است. از دید دمشق، این انتخابات آخرین تلاش برای مشروعیت‌بخشی به حکومت و کوششی برای پشت سر گذاشتن جنگ داخلی ده ساله در سوریه است.
در بعد منطقه‌ای، موفقیت سوریه و متحدان آن برای تثبیت دولت دمشق، بسیاری از کشورهای عرب را که روی سرنگونی یا استعفای اسد سرمایه‌گذاری کرده بودند، با وضعیت متناقضی روبه‌رو ساخته است.
حالا این انتخابات می‌تواند فرصتی به آن‌ها بدهد تا با تکیه بر آرا مردم سوریه، بار دیگر دولت اسد را به رسمیت بشناسند.
به عنوان مثال، در حالی که عربستان در سال 2012 روابط دیپلماتیک خود با دمشق را قطع کرده بود، سفر اخیر رئیس دستگاه اطلاعاتی سعودی به سوریه، گمانه‌زنی‌ها در خصوص توافقی برای بازگشایی سفارت عربستان در سوریه را تقویت کرده است.
امارات نیز زودتر از عربستان، در سال 2018 روابط دیپلماتیک با دولت سوریه را از سر گرفته بود و در ماه مارس گذشته، هم صدا با مصر خواستار بازگشت سوریه به اتحادیه عرب شده بود.
دولت سوریه در سال 2019 از همکاری اطلاعاتی با امارات در جنگ علیه گروه‌های مسلح مخالف خبر داده بود.
امارات همچنین میزبانی نشست‌هایی برای تشویق سرمایه‌گذاری‌های مشترک برای بازسازی سوریه بوده است و هم‌صدا با سوریه تحریم‌ها علیه این کشور را مانعی برای پیشبرد بازسازی‌های پس از جنگ معرفی کرده است.
با این حال روابط دمشق با تهران همچنان برای کشورهای عرب خلیج فارس یک مسئله جدی است.
«مایکل استفنس» از «موسسه تحقیقات سیاست خارجی» به العربیه الجدید گفته است که کشورهای خلیج فارس در شرایط فعلی نباید روابط خود را به شکلی سریع با دمشق از سر بگیرند؛ چرا که به گفته او «ایران همچنان یک بازیگر عمده در سوریه است و عادی‌سازی با سوریه، پس از سال‌ها دیو جلوه دادن اسد و ایران [از سوی برخی کشورهای عرب خلیج فارس] ظاهر خوبی ندارد».
به باور این تحلیل‌گر عادی‌سازی و احیای کامل روابط میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با سوریه با سوالات بزرگ‌تری همچون روابط این کشورها با ایران، بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام و نیاز سعودی‌ها به کاهش سطح تنش در یمن پیوند خورده است. «حرکت سریع [پادشاهی‌ها خلیج فارس] در هر کدام از این جبهه‌ها، این تصور را ایجاد می‌کند که ایران پیروز شده است».
بر اساس یادداشت، امارات و عربستان به ویژه به دلیل مخالفت مشترک با حضور کنونی ایران در سوریه معتقدند که دولت اسد می‌تواند از ایران دور شود و به پایگاه منطقه‌ای ایران -چیزی که ابوظبی و به ویژه ریاض آن را تهدیدی علیه خود می‌دانند- تبدیل نشود.
انگیزه دیگر عربستان و امارات برای از سرگیری روابط با سوریه این است که از نظر آن‌ها می‌توان با ایجاد رقابت، روسیه و ایران را که در حال حاضر در اتحاد با یکدیگر بر سوریه مسلط هستند، از هم جدا کرد.
علیرغم این موضوعات، نویسنده تأکید می‌کند که این استدلال‌ها که طی سال‌های اخیر همواره مطرح شده است، چندان قابلیت تحقق ندارند.
مطابق یادداشت، با توجه به پیوندهای ایران و سوریه، جدایی میان آن‌ها بر خلاف منافع هر دو کشور است؛ همچنین ممکن است که ایران و روسیه در موضوعات مختلفی در سطح خرد، دیدگاه‌ها و منافع متفاوتی داشته باشند، با این حال در خصوص بقای دولت اسد و سرکوب مخالفان، کاملا با یکدیگر توافق دارند.
به گفته استفنس، هنگامی که موضوع به سوریه مربوط است «دولت‌های خلیج فارس خلاق نبوده و دنباله‌رو بازیگران بزرگ‌تر هستند و عملکردی واکنشی دارند».
از سوی دیگر، مواضع و اقدامات ترکیه، مسئله روابط کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با سوریه را پیچیده‌تر می‌کند.
آنکارا با درگیری فزاینده در شمال سوریه و جنگ‌های نیابتی در قره‌باغ و لیبی، این تصور را برای پادشاهی‌ها و دیکتاتوری‌های عرب به وجود آورده است که بازیگری تجدید نظرطلب است که باید مهار شود.
به همین دلیل، ممکن است که امارات تلاش کند که از طریق همکاری با یک شریک ناخوشایند در سوریه (اسد)، با اقدامات ترکیه مقابله کند؛ همان سیاستی که در لیبی نیز دنبال کرده است.
کشورهای عرب حامی وضع موجود بر این باورند که بی‌ثباتی سوریه موجب تقویت ترکیه شده است؛ احیای روابط با دمشق می‌تواند به عقب راندن ترکیه به مرزهای خود کمک کند.
یادداشت اینطور جمع‌بندی می‌کند که همه این نکات تا زمان عادی‌سازی روابط دولت‌های خلیج فارس با سوریه، حدس و گمانه‌زنی است؛ با این وجود یک نکته مهم در بحران سوریه را نشان می‌دهد: دولت‌های عرب که سوریه را از میان خود اخراج و از شورشیان به لحاظ مالی و سیاسی حمایت کردند، اکنون آماده هستند که کشوری متلاشی و فروپاشیده را به جمع خود بازگردانند؛ انتخابات سوریه می‌تواند این مسیر را هموار کند.
