تحول ناوگان ریلی با سرعت برق
بر اساس سیاست‌های کلان کشور، 30 درصد حمل بار و 20 درصد جابه‌جایی مسافر برعهده راه‌آهن قرار گرفته و برای تحقق این دو هدف بسیار بزرگ، باید اقدامات بزرگی در شبکه ریلی کشور انجام شود.
به گزارش بازتاب به نقل از ایران، سرعت بالای حمل بار از طریق راه‌آهن، آن را یکی از مزایای استفاده از خطوط ریلی کرده است، برای حمل بار با کشتی بین دو قاره 56 روز زمان نیاز است درحالی که جابه‌جایی همان محموله با ریل در مدت 12 روز امکان‌پذیر می‌شود. توسعه و تکمیل شبکه راه‌آهن ایران با تمرکز بر کریدورهای بین‌المللی ترانزیت کالا و گسترش قطارهای پرسرعت، برقی‌سازی خطوط و استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات مهم‌ترین راهبردهای راه‌آهن در سال‌های پیش رو و مورد توجه جدی دولت است. ارزش ترانزیت کالا از طریق خطوط ریلی، در یک دوره 26 ساله تا 2016 میلادی، از کمتر از 6 تریلیون دلار در سال، به مرز 19 تریلیون دلار در جهان رسیده است و ایران با توجه به اینکه یکی از پل‌های ارتباطی قطب‌های اقتصادی جهانی در آسیا و اروپا است می‌تواند در صورت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در این زمینه، یکی از کشورهای مهم ترانزیت کالا در جهان باشد.
این روزها نسل لکوموتیوهای دیزلی و دیزل الکترونیک بسرعت در دنیا رو به کاهش است. آمارهای اقتصادی نشان می‌دهد که برقی کردن راه‌آهن یکی از مراحل توسعه و پیشرفت اقتصادی در حمل و نقل هر کشور محسوب می‌شود که موجب افزایش ظرفیت و سرعت حمل بار و مسافر شده و مصرف سوخت و تولید آلاینده‌های زیست محیطی و آلودگی صوتی را کاهش می‌دهد. همچنین به گفته کارشناسان ریلی، برقی کردن راه‌آهن به‌عنوان مقدمه مناسبی برای احداث راه‌آهن سریع‌السیر به‌شمار می‌رود. بر همین اساس سند چشم‌انداز 1404، شرکت راه‌آهن موظف شده است تا 6 هزار کیلومتر خطوط ریلی را برقی‌سازی کند. در چند سال گذشته سرمایه‌گذاری‌ها و اقدامات جدی در زمینه توسعه حمل‌ونقل ریلی رخ داده است. به‌صورت متوسط در دولت یازدهم و دوازدهم بیش از یک میلیارد دلار به‌طور مستقیم از جانب دولت در حمل‌ونقل ریلی سرمایه‌گذاری شده است و این جدا از سرمایه‌گذاری‌هایی است که از طریق سایر منابع جذب شده است. راه‌آهن در سال‌های اخیر شاهد تحولات بسیار بزرگ و جدی بوده است و نیازمند توسعه سریع اقتصادی و فراهم شدن زیرساخت‌های حمل‌ونقل است. همچنین ارتباط با کشورهای همسایه و آسیای میانه، همسایگان جنوبی و افغانستان سبب توسعه اقتصادی کشور می‌شود.
براساس آمار، کشور ما دارای 196 کیلومتر راه‌آهن برقی در حال بهره‌برداری است، این یعنی شرکت راه‌آهن باید تا 10 سال آینده حدود 5831 کیلومتر خطوط برقی به خطوط ریلی خود اضافه کند. به همین منظور طرح برقی‌سازی راه‌آهن گرمسار – اینچه برون برای رسیدن به این هدف طراحی شد. درحقیقت در جریان سفرولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه به تهران در سال 94 و پیرو همکاری‌های دو کشور این قرارداد به امضا رسید. این طرح (EPCF) به طول 495 کیلومتر، با هدف افزایش ظرفیت حمل بارهای ترانزیتی به‌عنوان یکی از طرح‌های با اهمیت در توسعه روابط دو کشور ایران و روسیه تعریف شده و با تصویب هیأت وزیران در دستور کار راه‌آهن قرار گرفت. در همین زمینه شرکت راه‌آهن بین‌الملل روسیه (RZDI) از سوی دولت روسیه به‌عنوان پیمانکار اصلی قرارداد به راه‌آهن ایران معرفی شد تا این اقدام با استفاده از تکنولوژی و تجربه طرف های خارجی به بهترین وجه صورت پذیرد. حالا شاهد آن هستیم که این طرح به تحقق پیوسته و به این ترتیب اتصال روسیه و کشورهای آسیای میانه از طریق شرق دریای خزر در ادامه این طرح به بنادر جنوبی ایران و خلیج فارس محقق می‌شود.
تأمین مالی پروژه
باید توجه داشت که مزایا و اهمیت حمل و نقل در کشور آنقدر زیاد است که با وجود اعمال فشار و تحریم‌های کشورهای خارجی برکشورمان و کمبود منابع، مجلس، پیرو بیانات رهبر معظم انقلاب بر آن شد تا منابع انجام این طرح را تأمین کند.
ارزش قرارداد پروژه برقی‌سازی گرمسار – اینچه برون 1.2 میلیارد یورو است و برهمین اساس 15درصد از هزینه طرح از محل منابع داخلی و صندوق توسعه کشور و85 درصد از محل وام دولتی روسیه تأمین می‌شود.
در این طرح، برقی‌سازی مسیر، تأمین لکوموتیوهای برقی، ساخت و تجهیز دپوهای تعمیراتی لکوموتیو، اصلاح مسیر، سازه‌های فنی و تونل ها، توسعه خطوط ایستگاه‌ها، ارتقای سیستم علائم و ارتباطات و تأمین ماشین‌آلات نگهداری شبکه برق در نظر گرفته شده است. در نتیجه این طرح، سرعت بهره‌برداری 120 الی 160 کیلومتر بر ساعت و ظرفیت مسافری 7 زوج قطار مسافری در این مسیر خواهد شد. همچنین شرکت راه‌آهن قادر خواهد بود تا در این مسیر با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت، ظرفیت بار را سالانه به 9 الی 10 میلیون تن برساند.
امتیازاتی که نباید نادیده گرفته شود
باید در نظر داشت که این طرح امتیازات متعدد ملی – اقتصادی و اجتماعی در مسیر دارد و نبایستی در بررسی این طرح از امتیازات آن غافل شد.
از جمله امتیازات ملی این طرح، توسعه صادرات و واردات، افزایش درآمد ارزی، کاهش مصرف سوخت و اتلاف انرژی به شمار می‌آید که هریک از این اهداف در سطح ملی کارایی بسیار بالایی در اقتصاد کشور دارد. همچنین این طرح اهداف اقتصادی را نیز به‌دنبال دارد که می‌توان به افزایش تناژ حمل بار و ظرفیت جابه‌جایی مسافر، افزایش سرعت بهره‌برداری کاهش زمان سیر، کاهش بهای تمام شده حمل بار و مسافر، کاهش هزینه‌های بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری اشاره کرد. توسعه اقتصادی در هر بخشی از کشور توسعه اجتماعی را نیز به‌دنبال دارد به نحوی که اجرای این طرح اشتغالزایی، افزایش قابلیت اطمینان و ایمنی سفر، افزایش جذابیت سفر برای مسافر، کمک به توسعه اجتماعی و رفاه ساکنان شهرها و مناطق مجاور مسیر، را به‌دنبال دارد. در نهایت این طرح اهداف محیط زیستی را نیز دنبال می‌کند که می‌توان به کاهش آلودگی‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی، امکان بازیافت انرژی مصرف‌شده، کاهش هزینه‌های پاکسازی محیط زیست، کاهش آلودگی صوتی را از جمله این اهداف عنوان کرد.
آغاز تحول فناوری در حوزه ریلی
به گفته وزیر راه در مراسم افتتاح این پروژه، برقی‌سازی راه‌آهن گرمسار – اینچه برون در حقیقت آغاز تحول فناوری در حوزه ریلی به شمار می‌رود. عباس آخوندی در این باره اظهار داشت: در نتیجه این اقدام سرعت قطار در این مسیر ۲ برابر و حمل بار ۴ برابر می‌شود. نکته مهم این پروژه آن است که همزمان تحول حوزه ریلی بواسطه رشد تکنولوژی، شاهد تبدیل لکوموتیوها از شکل دیزلی به لکوموتیوهای برقی هستیم که این امر حمل بار مضاعف با سرعت و ایمنی بیشتر را به همراه دارد. وزیر راه و شهر‌سازی با یادآوری اینکه در سه ماه گذشته توافق شده بود که پروژه برقی‌سازی گرمسار – اینچه برون در ۱۱تیر ماه افتتاح شود، افزود: همزمانی این اقدام با خروج امریکا از برجام نشاندهنده آن است که تهدیدهای امریکا نمی‌تواند مانع همکاری دیگر کشورها با ایران شود.
سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری برای توسعه ریلی
دراین باره مدیرعامل راه‌آهن گفت: برقی‌سازی مسیر گرمسار- اینچه برون، راه‌آهن را به هدف افزایش حمل بار تا ۳۰ درصد نزدیک کرد. سعید محمد‌زاده با تأکید بر اینکه برقی‌سازی این مسیر موجب تقویت کریدور شمال – جنوب می‌شود، افزود: این اتفاق ماحصل مذاکرات گسترده میان مقامات ایران و روسیه است.
برقی‌سازی 6 هزار کیلومتر خطوط راه‌آهن در دستور کار
در همین حال همزمان با آغاز عملیات اجرایی این طرح معاون فنی و زیربنایی راه‌آهن تأکید کرد که برقی‌سازی نزدیک به ۶ هزار کیلومتر خطوط راه‌آهن براساس تکالیف سند 1404 در دستور کار راه‌آهن است و عملیات اجرایی پروژه برقی‌سازی راه‌آهن گرمسار- اینچه برون به‌عنوان یکی از طرح‌های با اهمیت در این زمینه به شمار می‌رود و موجب توسعه بیشتر روابط دو کشور ایران و روسیه می‌شود. با توجه به اهمیت برقی‌سازی راه آهن گرمسار- اینچه برون در افزایش ظرفیت حمل و نقل کریدور شمال – جنوب، طرف روسی متعهد شده این پروژه طبق قرارداد طی چهار سال و چهار ماه به اتمام برسد. براساس قرارداد امضا شده، کارشناسان ایرانی در روسیه، ایران یا برخی کشورهای جهان آموزش‌های لازم را می‌بینند که می‌تواند تحولات بزرگی را در صنعت حمل و نقل ریلی ایران به وجود آورد. برای تکمیل ناوگان این خط، ساخت ۲کارخانه لکوموتیوسازی و مرکز آموزش کارکنان در دستور کار قرار می‌گیرد تا نیازهای این پروژه تأمین شود.
