بهار ۹۸، پایان معافیت ۸خریدار نفت ایران
آینده بازار نفت و نقش راهبردی آن در سیاست‌گذاری‌های کشورهای تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‌کننده آن، نشان از اهمیت این کالای استراتژیک دارد؛ کالایی که برخلاف آنچه پیش‌تر برآورد شده بود که تا سال ۲۰۳۰ اهمیت آن کاهش خواهد یافت، بر اساس پیش‌بینی‌های اخیر مراکز مطالعات انرژی جهانی، این گمان رو به افول گذاشت و افزایش مصرف این کالای راهبردی و همچنین افزایش سطح رفاه‌طلبی و مطالبه زیست استاندارد در جهان، نشان داد تا سال ۲۰۴۰ این کالا کماکان یکه‌تاز مصرف انرژی در جهان است.
به گزارش بازتاب به نقل از شرق، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در تحلیلی جامع و نگاهی به تمام پیش‌بینی‌های نفتی در مراکز مطالعات انرژی جهانی، گزارشی منتشر کرده است که نشان می‌دهد هرچند رویکرد بازار به نفت در یک سیر طولانی روندی صعودی دارد، اما در به‌طور مشخص در سال 2019، با افزایش مازاد نفت در جهان، دوباره با کاهش قیمت نفت مواجه خواهیم شد. در واقع بررسی عوامل اثرگذار بر بازار نفت، نظیر رشد اقتصاد جهانی و میزان عرضه و تقاضا، نشان می‌دهد در سال 2019 با درنظرگرفتن نااطمینانیها در سطح تولید و مصرف جهانی نفت، قیمت نفت برنت کمتر از سال 2018 باشد. متوسط قیمت نفت برنت در 10ماهه نخست سال 2018، حدود 72.97 دلار در بشکه بود که 34.7 درصد بالاتر از متوسط سال 2017 قرار داشته است. به‌طورکلی، برآورد می‌شود در سال 2019 اقتصاد جهانی رشد بالایی نداشته باشد و به‌تبع آن، رشد تقاضا کمتر از سال 2018 یا در همان سطح سال 2018 باشد. مضافا اینکه جنگ تجاری چین و آمریکا و همین‌طور ضعف اقتصاد برخی کشورهای در‌حال‌توسعه مانند ترکیه و بیم سرایت آن به سایر کشورها نیز وجود دارد؛ ازاین‌رو نااطمینانی از رشد اقتصاد جهانی و رشد تقاضای نفت وجود دارد و از طرف دیگر رشد عرضه نفت بیش از تقاضا بوده است که باعث افزایش مازاد عرضه و همین‌طور افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها خواهد شد. به‌طورکلی، پیش‌بینی می‌شود قیمت برنت در سال 2019 به‌طور متوسط کمتر از سال 2018 شده و در محدوده 62 تا 68 دلار به‌ازای هر بشکه قرار گیرد.
با توجه به اختلاف حدودا سه‌دلاری متوسط قیمت نفت ایران با برنت، پیش‌بینی می‌شود به دلیل شرایط خاص کشور، قیمت نفت صادراتی ایران در سطحی پایین‌تر از سطح بازار نفت نیز قرار گیرد؛ البته در این گزارش آنچه بیش از بخش‌های دیگر خودنمایی می‌کند، اشاره به شش ماه معافیت نفت ایران از هشت کشوری است که پیش‌تر نام کامل آنها در رسانه‌ها منتشر نشده بود. نام چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان بین این هشت کشور دیده می‌شود. به‌این‌ترتیب، اگر این معافیت موقت تمدید نشود، در بهار 98 تحریم‌ها علیه ایران تشدید خواهد شد.
پیش‌تر گفت‌وگوها با کارشناسان نشان می‌داد احتمالا برای جذب مشتری‌های بیشتر و دورزدن تحریم‌ها، ایران درصدد بازاریابی اقناعی با تخفیف بیشتر روی قیمت‌های جهانی یا تهاتر کالا برآید که این تحلیلها را مرکز پژوهش‌های مجلس نیز تأیید می‌کند. ناگفته نماند که همواره در تحلیل‌های کارشناسی بازار نفت، نقش عوامل ژئوپلیتیک نیز در کنار عرضه و تقاضا، بسیار پررنگ است. علاوه بر آن، عواملی نظیر مطرح‌شدن توافق اوپک و غیراوپک به کاهش تولید و رویکرد واردکنندگان نفت ایران پس از تحریم ماه نوامبر و همین‌طور نوسانات رشد اقتصاد جهانی به‌ویژه در هند و چین نیز می‌تواند بر شدت این نااطمینانیها بیفزاید.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت از سوی سازمان اوپک
بر اساس برآورد ماهنامه بازار نفت دبیرخانه اوپک (اکتبر 2018)، پیش‌بینی می‌شود رشد تقاضای جهانی در سال 2019، 1.4 میلیون بشکه در روز (صد هزار بشکه در روز) کمتر از سال 2018 خواهد بود و رشد عرضه غیراوپک 2.1میلیون بشکه در روز و عرضه میعانات و مایعات گازی اوپک صد هزار بشکه در روز افزایش یابد؛ بنابراین تقاضای نفت اوپک از 7.32 میلیون بشکه در روز در سال 2018، به 31.8 میلیون بشکه در روز در سال 2019 تقلیل خواهد یافت. این در حالی است که سطح کنونی تولید اوپک 32.8 میلیون بشکه در روز است. تحلیل برآوردهای سازمان اوپک از منظر وضعیت عرضه و تقاضا نشان می‌دهد به دلیل رشد بالاتر عرضه غیراوپک، به‌ویژه در آمریکا، کانادا، برزیل، روسیه و قزاقستان و عدم رشد بالای تقاضای جهانی، رشد عرضه بیش از تقاضا بوده و در سال 2019 بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد شد. برای سال 2019 پیش‌بینی می‌شود بازار مجددا به‌طور متوسط با یک میلیون بشکه در روز مازاد عرضه مواجه شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم 2019، به ترتیب 1.3، 1.1 ، 6.0 و 1.1 میلیون بشکه در روز مثبت خواهد بود.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت توسط آژانس بین‌المللی انرژی
برآورد آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که رشد تقاضای جهانی در سال 2019 به مقدار 1.3 میلیون بشکه در روز باشد و رشد عرضه غیراوپک 1.7 میلیون بشکه در روز افزایش یابد. بنابراین تقاضای نفت اوپک از 32 میلیون بشکه در روز در سال 2018 به 31.6 میلیون بشکه در روز در سال 2019 کاهش خواهد یافت. این در حالی است که سطح کنونی تولید اوپک 32.8 میلیون بشکه در روز است. پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی نیز نشان می‌دهد که در سال 2019 رشد عرضه بیشتر از رشد تقاضا خواهد بود. همچنین برای سال 2019 پیش‌بینی می‌شود بازار مجددا به‌طور متوسط با 1.2 میلیون بشکه در روز مازاد عرضه مواجه شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم 2019 به‌ترتیب 2، 1.4، 0.8 و 0.8 میلیون بشکه در روز خواهد بود.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا
براساس برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در فصل اول، دوم و سوم 2018 به‌ترتیب 510، 280 و 80 هزار بشکه در روز کمبود عرضه در بازار وجود داشته است، اما در فصل چهارم 2018 حدود 60 هزار بشکه در روز مازاد عرضه در بازار موجود خواهد بود. براساس برآورد این نهاد، در سال 2019، بازار به‌طور متوسط با 300 هزار بشکه در روز مازاد عرضه مواجه می‌شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم 2019 به‌ترتیب 360، 680، 140- و 220 هزار بشکه در روز خواهد بود.
مازاد عرضه در تمامی تحلیلها
با این اوصاف وجه مشترک این تحلیلها، وجود مازاد عرضه در سال 2019 در بازار نفت خواهد بود که می‌تواند قیمت نفت را رو به کاهش، متأثر کند.
چشمانداز صادرات نفت ایران در سال 2019
براساس آمار منتشرشده توسط منابع مختلف، در ماههای آگوست و سپتامبر 2018 صادرات ایران بین 300 تا 600 هزار بشکه در روز نسبت به فصل اول 2018 کاهش یافته است. البته در همین دوره زمانی تولید ایران بر اساس متوسط برآورد منابع ثانویه حدود 450 هزار بشکه در روز کاهش یافته است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در هشت می 2018 اعلام کرد که از برجام خارج می‌شود و به تعلیق تحریم‌های هسته‌ای این کشور علیه تهران ادامه نمی‌دهد. متعاقب آن دولت آمریکا از کشورهای واردکننده نفت ایران خواست واردات نفت خام خود از ایران را متوقف کنند. در دور گذشته تحریم‌ها آمریکا اجازه واردات نفت از ایران را برای برخی مشتریان که واردات خود را در یک بازه زمانی کاهش داده بودند، صادر کرد. بعد از این اتفاق، مشتریان عمده نفت ایران نیز مواضع متفاوتی گرفتند. برخی مشتریان نظیر چین، ترکیه و هند اعلام کردند که از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا تبعیت نخواهند کرد و برخی مشتریان نظیر کره و ژاپن اعلام کردند که به دنبال کسب معافیت هستند. بااین‌حال تلاش دولت‌ها برای ادامه همکاری با ایران برای پالایشگران خصوصی اطمینانبخش نبوده و شرکتهای خصوصی واردکننده نفت در اغلب کشورها اعلام کردند که واردات نفت از ایران را کاهش داده یا آن را متوقف خواهند کرد.
معافیت شش‌ماهه برای چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان
در نهایت دولت آمریکا برای هشت کشور چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان معافیت صادر کرد. اگرچه جزئیات این معافیت‌ها در مورد زمان و مقدار آن هنوز به‌طور رسمی منتشر نشده، اما براساس اعلام برخی منابع خبری نظیر رویتر و پالتس، دوره این معافیت‌ها شش‌ماهه است و چین، هند، کره‌جنوبی و ترکیه به‌ترتیب اجازه واردات 360 ، 300 ، 130 و 60 هزار بشکه در روز از نفت ایران را دارند و در مورد میزان واردات ژاپن، تایوان، ایتالیا و یونان هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است. بر این اساس، در سال آتی بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد بود و صادرات نفت ایران در سال آتی تحت تأثیر این مسئله خواهد بود. اگرچه در صورت ادامه روند کاهشی قیمت نفت، احتمال کاهش عرضه از طرف تولیدکنندگان اوپکی و غیراوپکی زیاد است.
