بهار ۹۸، پایان معافیت ۸خریدار نفت ایران
آینده بازار نفت و نقش راهبردی آن در سیاست‌گذاری‌های کشورهای تولیدکننده، صادرکننده و مصرف‌کننده آن، نشان از اهمیت این کالای استراتژیک دارد؛ کالایی که برخلاف آنچه پیش‌تر برآورد شده بود که تا سال ۲۰۳۰ اهمیت آن کاهش خواهد یافت، بر اساس پیش‌بینی‌های اخیر مراکز مطالعات انرژی جهانی، این گمان رو به افول گذاشت و افزایش مصرف این کالای راهبردی و همچنین افزایش سطح رفاه‌طلبی و مطالبه زیست استاندارد در جهان، نشان داد تا سال ۲۰۴۰ این کالا کماکان یکه‌تاز مصرف انرژی در جهان است.
به گزارش بازتاب به نقل از شرق، مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در تحلیلی جامع و نگاهی به تمام پیش‌بینی‌های نفتی در مراکز مطالعات انرژی جهانی، گزارشی منتشر کرده است که نشان می‌دهد هرچند رویکرد بازار به نفت در یک سیر طولانی روندی صعودی دارد، اما در به‌طور مشخص در سال ۲۰۱۹، با افزایش مازاد نفت در جهان، دوباره با کاهش قیمت نفت مواجه خواهیم شد. در واقع بررسی عوامل اثرگذار بر بازار نفت، نظیر رشد اقتصاد جهانی و میزان عرضه و تقاضا، نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۹ با درنظرگرفتن نااطمینانیها در سطح تولید و مصرف جهانی نفت، قیمت نفت برنت کمتر از سال ۲۰۱۸ باشد. متوسط قیمت نفت برنت در ۱۰ماهه نخست سال ۲۰۱۸، حدود ۷۲.۹۷ دلار در بشکه بود که ۳۴.۷ درصد بالاتر از متوسط سال ۲۰۱۷ قرار داشته است. به‌طورکلی، برآورد می‌شود در سال ۲۰۱۹ اقتصاد جهانی رشد بالایی نداشته باشد و به‌تبع آن، رشد تقاضا کمتر از سال ۲۰۱۸ یا در همان سطح سال ۲۰۱۸ باشد. مضافا اینکه جنگ تجاری چین و آمریکا و همین‌طور ضعف اقتصاد برخی کشورهای در‌حال‌توسعه مانند ترکیه و بیم سرایت آن به سایر کشورها نیز وجود دارد؛ ازاین‌رو نااطمینانی از رشد اقتصاد جهانی و رشد تقاضای نفت وجود دارد و از طرف دیگر رشد عرضه نفت بیش از تقاضا بوده است که باعث افزایش مازاد عرضه و همین‌طور افزایش سطح ذخیره‌سازی‌ها خواهد شد. به‌طورکلی، پیش‌بینی می‌شود قیمت برنت در سال ۲۰۱۹ به‌طور متوسط کمتر از سال ۲۰۱۸ شده و در محدوده ۶۲ تا ۶۸ دلار به‌ازای هر بشکه قرار گیرد.
با توجه به اختلاف حدودا سه‌دلاری متوسط قیمت نفت ایران با برنت، پیش‌بینی می‌شود به دلیل شرایط خاص کشور، قیمت نفت صادراتی ایران در سطحی پایین‌تر از سطح بازار نفت نیز قرار گیرد؛ البته در این گزارش آنچه بیش از بخش‌های دیگر خودنمایی می‌کند، اشاره به شش ماه معافیت نفت ایران از هشت کشوری است که پیش‌تر نام کامل آنها در رسانه‌ها منتشر نشده بود. نام چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان بین این هشت کشور دیده می‌شود. به‌این‌ترتیب، اگر این معافیت موقت تمدید نشود، در بهار ۹۸ تحریم‌ها علیه ایران تشدید خواهد شد.
پیش‌تر گفت‌وگوها با کارشناسان نشان می‌داد احتمالا برای جذب مشتری‌های بیشتر و دورزدن تحریم‌ها، ایران درصدد بازاریابی اقناعی با تخفیف بیشتر روی قیمت‌های جهانی یا تهاتر کالا برآید که این تحلیلها را مرکز پژوهش‌های مجلس نیز تأیید می‌کند. ناگفته نماند که همواره در تحلیل‌های کارشناسی بازار نفت، نقش عوامل ژئوپلیتیک نیز در کنار عرضه و تقاضا، بسیار پررنگ است. علاوه بر آن، عواملی نظیر مطرح‌شدن توافق اوپک و غیراوپک به کاهش تولید و رویکرد واردکنندگان نفت ایران پس از تحریم ماه نوامبر و همین‌طور نوسانات رشد اقتصاد جهانی به‌ویژه در هند و چین نیز می‌تواند بر شدت این نااطمینانیها بیفزاید.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت از سوی سازمان اوپک
بر اساس برآورد ماهنامه بازار نفت دبیرخانه اوپک (اکتبر ۲۰۱۸)، پیش‌بینی می‌شود رشد تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۹، ۱.۴ میلیون بشکه در روز (صد هزار بشکه در روز) کمتر از سال ۲۰۱۸ خواهد بود و رشد عرضه غیراوپک ۲.۱میلیون بشکه در روز و عرضه میعانات و مایعات گازی اوپک صد هزار بشکه در روز افزایش یابد؛ بنابراین تقاضای نفت اوپک از ۷.۳۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸، به ۳۱.۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ تقلیل خواهد یافت. این در حالی است که سطح کنونی تولید اوپک ۳۲.۸ میلیون بشکه در روز است. تحلیل برآوردهای سازمان اوپک از منظر وضعیت عرضه و تقاضا نشان می‌دهد به دلیل رشد بالاتر عرضه غیراوپک، به‌ویژه در آمریکا، کانادا، برزیل، روسیه و قزاقستان و عدم رشد بالای تقاضای جهانی، رشد عرضه بیش از تقاضا بوده و در سال ۲۰۱۹ بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد شد. برای سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی می‌شود بازار مجددا به‌طور متوسط با یک میلیون بشکه در روز مازاد عرضه مواجه شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم ۲۰۱۹، به ترتیب ۱.۳، ۱.۱ ، ۶.۰ و ۱.۱ میلیون بشکه در روز مثبت خواهد بود.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت توسط آژانس بین‌المللی انرژی
برآورد آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که رشد تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۹ به مقدار ۱.۳ میلیون بشکه در روز باشد و رشد عرضه غیراوپک ۱.۷ میلیون بشکه در روز افزایش یابد. بنابراین تقاضای نفت اوپک از ۳۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۸ به ۳۱.۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ کاهش خواهد یافت. این در حالی است که سطح کنونی تولید اوپک ۳۲.۸ میلیون بشکه در روز است. پیش‌بینی‌های ارائه‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی نیز نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ رشد عرضه بیشتر از رشد تقاضا خواهد بود. همچنین برای سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی می‌شود بازار مجددا به‌طور متوسط با ۱.۲ میلیون بشکه در روز مازاد عرضه مواجه شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم ۲۰۱۹ به‌ترتیب ۲، ۱.۴، ۰.۸ و ۰.۸ میلیون بشکه در روز خواهد بود.
پیش‌بینی عرضه و تقاضای نفت توسط اداره اطلاعات انرژی آمریکا
براساس برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در فصل اول، دوم و سوم ۲۰۱۸ به‌ترتیب ۵۱۰، ۲۸۰ و ۸۰ هزار بشکه در روز کمبود عرضه در بازار وجود داشته است، اما در فصل چهارم ۲۰۱۸ حدود ۶۰ هزار بشکه در روز مازاد عرضه در بازار موجود خواهد بود. براساس برآورد این نهاد، در سال ۲۰۱۹، بازار به‌طور متوسط با ۳۰۰ هزار بشکه در روز مازاد عرضه مواجه می‌شود و موازنه بازار برای فصول اول، دوم، سوم و چهارم ۲۰۱۹ به‌ترتیب ۳۶۰، ۶۸۰، ۱۴۰- و ۲۲۰ هزار بشکه در روز خواهد بود.
مازاد عرضه در تمامی تحلیلها
با این اوصاف وجه مشترک این تحلیلها، وجود مازاد عرضه در سال ۲۰۱۹ در بازار نفت خواهد بود که می‌تواند قیمت نفت را رو به کاهش، متأثر کند.
چشمانداز صادرات نفت ایران در سال ۲۰۱۹
براساس آمار منتشرشده توسط منابع مختلف، در ماههای آگوست و سپتامبر ۲۰۱۸ صادرات ایران بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار بشکه در روز نسبت به فصل اول ۲۰۱۸ کاهش یافته است. البته در همین دوره زمانی تولید ایران بر اساس متوسط برآورد منابع ثانویه حدود ۴۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در هشت می ۲۰۱۸ اعلام کرد که از برجام خارج می‌شود و به تعلیق تحریم‌های هسته‌ای این کشور علیه تهران ادامه نمی‌دهد. متعاقب آن دولت آمریکا از کشورهای واردکننده نفت ایران خواست واردات نفت خام خود از ایران را متوقف کنند. در دور گذشته تحریم‌ها آمریکا اجازه واردات نفت از ایران را برای برخی مشتریان که واردات خود را در یک بازه زمانی کاهش داده بودند، صادر کرد. بعد از این اتفاق، مشتریان عمده نفت ایران نیز مواضع متفاوتی گرفتند. برخی مشتریان نظیر چین، ترکیه و هند اعلام کردند که از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا تبعیت نخواهند کرد و برخی مشتریان نظیر کره و ژاپن اعلام کردند که به دنبال کسب معافیت هستند. بااین‌حال تلاش دولت‌ها برای ادامه همکاری با ایران برای پالایشگران خصوصی اطمینانبخش نبوده و شرکتهای خصوصی واردکننده نفت در اغلب کشورها اعلام کردند که واردات نفت از ایران را کاهش داده یا آن را متوقف خواهند کرد.
معافیت شش‌ماهه برای چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان
در نهایت دولت آمریکا برای هشت کشور چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی، تایوان، ترکیه، ایتالیا و یونان معافیت صادر کرد. اگرچه جزئیات این معافیت‌ها در مورد زمان و مقدار آن هنوز به‌طور رسمی منتشر نشده، اما براساس اعلام برخی منابع خبری نظیر رویتر و پالتس، دوره این معافیت‌ها شش‌ماهه است و چین، هند، کره‌جنوبی و ترکیه به‌ترتیب اجازه واردات ۳۶۰ ، ۳۰۰ ، ۱۳۰ و ۶۰ هزار بشکه در روز از نفت ایران را دارند و در مورد میزان واردات ژاپن، تایوان، ایتالیا و یونان هنوز اطلاعاتی منتشر نشده است. بر این اساس، در سال آتی بازار با مازاد عرضه مواجه خواهد بود و صادرات نفت ایران در سال آتی تحت تأثیر این مسئله خواهد بود. اگرچه در صورت ادامه روند کاهشی قیمت نفت، احتمال کاهش عرضه از طرف تولیدکنندگان اوپکی و غیراوپکی زیاد است.
