اینترنت ماهواره ای و استارلینک چیست؟
با اعمال محدودیت سراسری اینترنت در ایران برخی به اینترنت ماهواره ای استارلینک فکر می کنند تا بتوانند از دنیای اینترنت بدون محدودیت بهره مند شوند.
بازتاب- مدتی است که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در نقاط مختلف جهان بر سر زبان‌ها افتاده و کاربران می‌خواهند آن را تجربه کنند. شرکت «استارلینک» اعلام کرده است اینترنت ماهواره‌ای این شرکت تا سپتامبر ۲۰۲۱، یعنی تقریبا شهریورماه سال جاری، آغاز به کار می‌کند. در این مطلب سعی شده است اینترنت ماهواره‌ای استارلینک معرفی شود.
اینترنت ماهواره‌ای چیست؟
اینترنت ماهواره‌ای، یکی از انواع روش‌های دسترسی به ماهواره است که عمر چندان زیادی ندارد. استفاده از اینترنت ماهواره‌ای تا پیش از این برای دسترسی به سرویس اینترنت در مناطقی به کار می‌رفت که دسترسی معمولی به اینترنت در آنها وجود نداشت.
بزرگ‌ترین ارائه‌دهنده‌های اینترنت ماهواره‌ای در حال حاضر دو شرکت ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) هستند.
بیشتر بخوانید:
- اسپیس ایکس رکورد تولید پایانه استارلینک را شکست
- هشدار درباره نصب اپلیکیشن های مرتبط با اینترنت ماهواره ای استارلینک
- درخواست ایلان ماسک از دولت آمریکا برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای به ایرانیان
- نسل جدید ماهواره استارلینک رونمایی شد
اینترنت ماهواره‌ای یک اتصال داده بی‌سیم است که شامل سه دیش ماهواره است، اولی در مرکز ارائه دهندگان خدمات اینترنت(ISPها) و دومی در فضا(ماهواره) در مدار کره زمین در ارتفاع بیش از ۳۵ هزار کیلومتر است. سومین آنتن کوچک در محل کار یا حتی خانه شما که می‌خواهید از آنجا به اینترنت وصل شوید و درست مثل دیش‌های ماهواره‌ای به مودم و کابل‌هایی از دیواره ماهواره‌ای به مودم شما متصل می‌شود.
وقتی همه چیز به هم متصل شد، ISP سیگنال اینترنت را به ماهواره موجود در فضا ارسال می‌کند و سپس آن را به مشترک انتقال می‌دهد. درخواست دانلود، ارسال ایمیل و غیره به ماهواره در فضا و سپس به مرکز (ISP) می‌رود و پس از تکمیل از طریق فضا به رایانه ارسال می‌شود.
ماهواره‌های در حال گردش اطلاعات را در ارتباط با مرکز عملیات شبکه(NOC) دریافت و ارسال می‌کنند. این NOC همان چیزی است که به یک شبکه خصوصی یا اینترنت متصل است. تمام ارتباطات ایجاد شده از دیش به شبکه جهانی وب از طریق NOC انجام می‌شود. به بیان ساده‌تر، NOC یکی از شبکه‌هایی است که به اینترنت متصل است و اطلاعات را به ماهواره می‌فرستد. کاربر دیش خود را به ماهواره متصل می‌کند و به اینترنت متصل است. تمام ارتباطات داده‌ای مبتنی بر ماهواره مشابه اتصال ارائه دهنده داده‌های زمینی است که معمولاً از آن استفاده می‌کنید. به محض اینکه سیستم به درستی پیکربندی شود، بسیار شبیه به سرویس‌های داده منظم است و تقریباً همان ویژگی‌ها را ارائه می‌دهد.
تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای
تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای از سه جز اصلی تشکیل شده‌اند:
1-ماهواره فضایی با سرعت چرخش زمین (Geostationary Satellite) یا ماهواره زمین‌ثابت
2-یک ماهواره (دیش ماهواره) مستقر در منزل
3-روتر
قیمت اینترنت ماهواره‌ای
شرکت اسپیس ایکس در ایمیلی برای مشترکین قیمت خدمات خود را برای کاربران آمریکایی ۴۹۹ دلار برای هزینه خرید دیش و تجهیزات و ۹۹ دلار برای سرویس ماهانه اعلام کرده است. اگر این تجهیزات با همین حدود قیمت در دسترس متقاضیان ایرانی قرار گیرد به معنی هزینه حدود دو میلیون و ۳۰۰ تا دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی با دلار ۲۳ تا ۲۵ هزار تومانی برای اشتراک ماهانه است و برای خرید دیش ماهواره‌ای هم حدود ۱۲ میلیون تومان هزینه پرداخت کرد.
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک
واژه «استارلینک» (Starlink) در حقیقت هم نام بخشی از اسپیس ایکس و هم نام شبکه فضایی اسپیس ایکس متشکل از ماهواره‌های مداری که روند ایجاد آن در سال ۲۰۱۵ آغاز و در سال ۲۰۱۸ نمونه‌های اولیه ماهواره‌‌هایی که قرار بود در این شبکه استفاده شوند، ساخته شد.
از آن زمان تاکنون ماهواره‌های زیادی به این صورت فلکی ساختگی اسپیس ایکس اضافه شده و تاکنون اسپیس ایکس برای گسترش این شبکه فضایی خود، پرتاب‌های موفق زیادی داشته است. آخرین عملیات پرتاب ماهواره‌های استارلینک در تاریخ ۱۲ اسفند با پرتاب ۴۷ ماهواره انجام شد و با این عملیات تعداد این ماهواره‌ها به بیش از ۲۰۰۰ ماهواره رسید؛ البته تعدادی از این ماهواره‌ها تنها نمونه‌های اولیه یا ماهواره‌های غیرعملیاتی هستند.
هدف ایجاد سیستم پهنای باند پرسرعت تولید شده توسط ماهواره‌ها است که زمین را پوشانده و اینترنت را برای مردم به ویژه در مناطق روستایی بدون اتصال فراهم می‌کند. استارلینک در ابتدا در مناطقی از شمال آمریکا، جنوب کانادا و اخیراً در انگلیس فعالیت می‌کرد. اخیراً استارلینک شروع به پیش خرید سایر نقاط جهان کرد.
معایب اینترنت ماهواره ای استارلینک
آلودگی نوری
با توجه به تعداد زیاد ماهواره‌های استارلینک موجود در فضا، شرکت اسپیس ایکس با انتقادهایی از طرف جامعه نجوم رو به رو شده است. ستاره شناسان ادعا می‌کنند که تعداد ماهواره‌های مرئی بیش از ستارگان مرئی هستند و روشنایی آنها در هر دو طول موج نوری و رادیویی به شدت بر مشاهدات علمی تاثیر می‌گذارد. از آنجا که ماهواره‌های استارلینک می‌توانند به‌طور مستقل مدار خود را تغییر دهند، نمی‌توان برای جلوگیری از آنها مشاهدات را برنامه ریزی کرد. اتحادیه بین المللی نجوم، رصد خانه ملی رادیویی آمریکا و تشکیلات آرایه کیلومتر مربعی در بیانیه‌های رسمی درباره‌ی این موضوع ابراز نگرانی کردند.
نمایندگان اسپیس ایکس و ماسک ادعا کرده‌اند که ماهواره‌ها به راحتی با تکنیک‌های پوشاندن پیکسل‌ها (pixel masking) و انباشته کردن تصاویر (image stacking) کم‌ترین تاثیر را بر مشاهدات نجومی خواهند داشت.
زباله‌های فضایی
تعداد زیاد ماهواره‌های استارلینک در فضا، در طولانی مدت، خطر زباله‌های فضایی را به دلیل قرار دادن هزاران ماهواره در مدار و خطر ایجاد برخورد ماهواره‌ها ایجاد می‌کند و به طور بالقوه باعث ایجاد پدیده‌ای می‌شود که به سندروم کسلر معروف است.
اسپیس ایکس گفته است که ماهواره‌ها در ارتفاع مداری پایین پرتاب می‌شوند و انتظار می‌رود که ماهواره‌های خراب ظرف مدت ۵ سال از مدار خارج شوند. با این حال، ماهواره‌های خراب حتی اگر فقط درصد کمی از کار بیفتند و فقط ۵ سال در مدار باقی بمانند، خطر مهمی تلقی می‌شوند زیرا می‌توانند با بقایای ماهواره‌های دیگر یا ماهواره‌های از کار افتاده برخورد کرده و باعث می‌شود که زباله‌های بیشتری در فضا ایجاد شود.
سرعت و پینگ اینترنت ماهواره ای استارلینک
طبق اطلاعات ارائه‌شده در وب‌سایت استارلینک در ماه‌های آینده سرعت این اینترنت ماهواره‌ای در اکثر نقاط بین ۵۰ تا ۱۵۰ مگابایت در ثانیه و پینگ آن ۲۰ تا ۴۰ میلی‌ثانیه خواهد بود. در ضمن احتمال قطع کامل کوتاه‌مدت اینترنت این سرویس نیز وجود دارد؛ البته مسئولان اسپیس ایکس مدعی هستند با افزایش تعداد ماهواره‌ها در مدار، افزایش ایستگاه‌های زمینی و بهبود عملکرد نرم‌افزار شبکه، سرعت، پینگ و پایداری اینترنت این شرکت تقویت خواهد شد.
ایلان ماسک فوریه سال میلادی گذشته با انتشار توییتی مدعی شد سرعت اینترنت ماهواره او تا پایان سال ۲۰۲۱ دو برابر خواهد شد و به ۳۰۰ مگابیت در ثانیه خواهد رسید. اکنون در سال ۲۰۲۲ ارزیابی درست بودن یا نبودن چنین ادعایی دشوار است؛ زیرا سرعت این سرویس اینترنت بر اساس زمان و مکان دریافت آن متغیر خواهد بود. طبق گزارش یکی از مشترکان اینترنت ماهواره ای استارلینک، متوسط سرعت این سرویس اینترنت در سال گذشته در کالیفرنیا در حدود ۷۸ مگابایت در ثانیه و پینگ آن در حدود ۳۶ میلی‌ثانیه بوده است.
مناطق تحت پوشش اینترنت ماهواره ای استارلینک
ایلان ماسک مدعی شده است در آینده تمام نقاط جهان تحت پوشش اینترنت ماهواره‌ای قرار می‌گیرند؛ اما در حال حاضر تنها در چند کشور و در مناطق خاصی قابل‌استفاده است. کشورهای تحت پوشش در حال حاضر شامل آمریکا، کانادا، انگلستان، فرانسه، آلمان، هلند، بلژیک، سوئیس، دانمارک، پرتغال، استرالیا و نیوزلند می‌شود. در ضمن می‌توانید در هنگام ارائه تقاضا برای پیش‌سفارش این اینترنت ماهواره‌ای، برای استفاده از سرویس در کشورهای ایتالیا، لهستان، اسپانیا و شیلی هم تقاضا کنید.
پوشش جهانی اینترنت ماهواره ای استارلینک، نیازمند قرار گرفتن ۱۰ هزار ماهواره در مدار زمین است و در حال حاضر تنها ۲ هزار ماهواره در مدار قرار گرفته‌اند؛ بنابراین به نظر می رسد تا امکان‌پذیر شدن ارائه سرویس اینترنت ماهواره‌ای اسپیس ایکس به تمام نقاط جهان، فاصله زیادی داریم.
در حال حاضر تنها ۲۰ درصد از این تعداد ماهواره پرتاب شده‌اند و در مدار قرار گرفته‌اند. با این تعداد ماهواره بهترین میزان پوشش، پوشش کشورهای واقع در مدار ۴۵ تا ۵۳ درجه شمالی است. ایلان ماسک سال میلادی گذشته در رویداد MWC 2021 اعلام کرد که پوشش جهانی اینترنت استارلینک قطب شمال و قطب جنوب تا اوت ۲۰۲۱ امکان‌پذیر می‌شود.
شاتول هم سال گذشته مدعی شد پوشش جهانی این سرویس اینترنت تا پاییز ۲۰۲۱ تکمیل می‌شود؛ اما تاکنون چنین اتفاقی رخ نداده است. در ماه سپتامبر ۲۰۲۱ ایلان ماسک در پاسخ به توییتر کاربری در مورد زمان پایان مرحله اجرای آزمایشی پروژه استارلینک، ماه اکتبر را زمان پایان این مرحله از پروژه اعلام کرد.
در ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰، ۰.۰۸ درصد از آمریکایی‌ها به اینترنت استارلینک دسترسی پیدا کردند. با وجود اینکه در آن زمان پروژه استارلینک هنوز در مرحله آزمایشی قرار داشت، مشترکان اینترنت ماهواره‌ای آن به حداکثر سرعت دانلود ۱۰۰ مگابیت در ثانیه و حداکثر سرعت آپلود ۱۰ مگابیت در ثانیه دسترسی پیدا کردند.
اینترنت استارلینک در ایران
از لحاظ تئوری می‌توان از اینترنت ماهواره‌ای در هر کجای جهان استفاده کرد و تنها لازمه آن داشتن یک دیش مخصوص است، ولی اسپیس ایکس خیلی واضح بارها اعلام کرده است که قصد ارائه اینترنت ماهواره‌ای بدون اجازه دولت‌ها را ندارد.
گویین شاتول مدیر ارشد عملیاتی اسپیس ایکس نیز گفت که قصد شکستن قوانین کشورها را ندارد و به همین دلیل شرکت متبوعش از همین حالا کشور به کشور و دولت به دولت برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در حال مذاکره است.
اگر اسپیس ایکس در مذاکره با مسئولان ایرانی موفق به کسب اجازه خدمات دهی در ایران شود بسیار بعید است که به دلیل تحریم‌های آمریکا بتواند به صورت رسمی سرویس اینترنت خود را در ایران ارائه دهد. البته برخی معتقدند شاید با قاچاق تجهیزات به داخل کشور بتوان از این اینترنت در کشور استفاده کرد اما آنتن‌های استارلینک بنا به ماهیت شأن باید از موقعیت دقیق جغرافیایی خود مطلع باشند تا بتوانند با تنظیم خودکار زاویه دیش در بهترین وضعیت برای ارتباط با ماهواره قرار بگیرند. این یعنی اسپیس ایکس اگر بخواهد می‌تواند از موقعیت هر آنتن استارلینک باخبر باشد و آنتن‌هایی را که در کشورهای غیرمجاز هستند از کار بیندازد.
حتی اسپیس ایکس می‌تواند ماهواره‌های خود را طوری تنظیم کند که هنگام عبور از بعضی کشورها سیگنالی ارسال نکنند؛ به ویژه این که کشورهایی مثل روسیه، چین و هند قابلیت منهدم کردن ماهواره در مدار را دارند و اسپیس ایکس هم علاقه‌ای به ایجاد تنش با این کشورها ندارد.
یکی از دلایلی که به تازگی باعث شده بسیاری به ارائه‌ی رسمی خدمات استارلینک در ایران امیدوار شوند، نمایش نام مناطقی در ایران، در صورت جستجوی آنها در صفحه‌ی اول سایت استارلینک است.
برای مثال با جستجوی نام تهران، دو گزینه‌ی «تهران دشت» و «آزادراه تهران-کرج» در کنار گزینه‌های دیگر به کاربر پیشنهاد می‌شود.
اما مکان‌هایی که در این لیست است، پیشنهادهایی برای راحت‌تر کردن قابلیت جست جو است و با کلیک کردن روی آنها با پیام «استارلینک هنوز در محدوده‌ی شما دردسترس نیست» (Starlink is not yet available in your area) مواجه می‌شوید.
نحوه استفاده از استارلینک در ایران
استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک نیاز به تجهیزات خاصی دارد که شامل ترمینال یا دیش به عنوان گیرنده می‌شود؛ تجهیزاتی که به صورت یک کیت و با قیمت ۵۹۹ دلار توسط اسپیس ایکس فروخته می‌شود. بنابراین برای استفاده از استارلینک باید کاربران به این کیت دسترسی داشته باشند.
در کنار کیت، باید سرویس ماهانه برای آن تهیه کرد که این کار هم هزینه مخصوص به خودش را دارد و کاربران باید ماهانه بیش از 100 دلار برای آن پول بپردازند. با توجه به این موضوع حتی اگر ایلان ماسک به‌زودی استارلینک را برای ایران فعال کند، باز هم نیاز به تجهیزات خاص خواهد بود.
علاوه بر این موارد، «عیسی زارع‌پور»، وزیر ارتباطات کشورمان به تازگی گفته بود که بر اساس ضوابط «شورای عالی فضای مجازی ایران»، استارلینک نمی‌تواند بدون مجوز کارش را در ایران آغاز کند و این موضوع از سوی ایران به اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) اعلام شده است.
با توجه به تمام موارد بالا از خرید تجهیزات ضروری و سرویس گرفته تا دریافت مجوز، نمی‌توانیم در حال حاضر بطور دقیق بگوییم که در آینده استارلینک در اختیار کاربران ایرانی قرار می‌گیرد یا خیر.
مزایای استفاده از اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران
یکی از دلایل مهم استفاده از اینترنت ماهواره‌ای نسبت به دیگر سرویس‌های ارائه دهنده اینترنت سرعت بسیار بالا و تاخیر بسیار کم آن است. این ماهواره‌ها به دلیل قرار گیری در فاصله 550 کیلومتری از سطح زمین می‌توانند اینترنتی با سرعت دانلود حدودا 350 مگابایت بر ثانیه و سرعت آپلود 38 مگابایت بر ثانیه و Latensy 20 تا 40 میلی ثانیه ارائه دهند.
این ارقام تا پایان فاز اول پروژه استارلینک برقرار بوده و با شروع فاز دوم، مدارهای قرارگیری ماهواره‌ها به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند. و در فاصله 300 کیلومتری از سطح زمین قرار خواهند گرفت. تحت این شرایط سرعت و کیفیت اینترنت از این مقدار هم فراتر رفته و میزان تاخیر آن حتی تا 8 میلی ثانیه هم پایین می‌آید. (این مقدار حتی کمتر از تاخیر اینترنت در فیبر نوری است).
