ایران در آستانه هسته‌ای شدن است/ آمریکا با این واقعیت کنار می‌آید
به عقیده یک تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل، اکنون ایران یک کشور در آستانه هسته‌ای بوده و کاخ سفید شروع به پذیرش این واقعیت کرده است.
اگرچه دولت بایدن بر این پندار است که از طریق توافق‌های کوچک و غیررسمی برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند، اما این تلاش‌ها حمایت کمی از سوی سیاسیون واشنگتن دریافت کرده است. اما حالا به نظر می‌رسد واشنگتن گزینه‌های کمی برای رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران دارد.
فرصتی برای بایدن در غیاب جایگزین‌های بهتر
به نوشته گِرِگ پریدی در نشنال اینترست، با مبادله زندانیان که هفته گذشته بین ایالات متحده و ایران و پس از آزادسازی ۶ میلیارد دلار از درآمد نفتی تهران انجام شد، منتقدان دولت آمریکا بار دیگر مخالفت خود با توافق با دولت فعلی ایران را ابراز کردند. در کنار شروط این توافق، بر اساس تحولات ماه‌های اخیر به نظر می‌رسد که تلاش‌های گسترده‌تری برای تشویق ایران به کاهش سرعت برنامه غنی‌سازی اورانیوم و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه وجود دارد. هدف از این کار ایجاد «تفاهمی» غیررسمی با ایران از طریق راه‌های ارتباط آمریکا و کاهش تحریم‌های علیه صادرات نفت، به جای مذاکره برای توافقی رسمی‌ست که مشمول بررسی کنگره بر اساس قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران خواهد بود. این رویکرد در میان طبقه سیاسی واشنگتن حمایت کمی دریافت کرده است.
با این حال، در غیاب جایگزین‌های بهتر، این فرصتی را برای دولت بایدن فراهم می‌کند تا هم از تشدید بحران با ایران جلوگیری کرده و هم اقدامات عربستان برای افزایش قیمت نفت را خنثی کند که شکست در رسیدن به هر کدام، شانس بایدن برای انتخاب مجدد در سال ۲۰۲۴ را تضعیف می‌کند.
کاهش تنش‌ها و جلوگیری از یک بحران حاد
به ادعای پریدی، نتایج این تلاش در مسیر اتمی ایران اندک اما برای دولت بایدن مطلوب بوده است. آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در اوایل سپتامبر و قبل از نشست شورای حکام منتشر شد، ادعا می‌کرد که تهران تولید اورانیوم ۶۰ درصدی خود را کاهش داده و مقداری از آن را رقیق کرده تا موجودیش را کاهش دهد. ایران همچنین سرعت نصب سانتریفیوژهای پیشرفته غنی‌سازی که قبلاً با روند سرسام‌آوری انجام می‌شد را کند کرده است. اگرچه در صورت حرکت ایران به سمت گریز هسته‌ای، این اقدامات زمان رسیدن ایران به آن را طولانی نمی‌کند، اما این وقفه کاهش تنشی است که در صورت ادامه، باید از یک بحران حاد جلوگیری کند.
همچنین به نظر می‌رسد حملات به پرسنل نظامی آمریکایی در عراق و سوریه که تا سال گذشته مکرر بود، تقریبا متوقف شده است. بیش از چهار ماه است که چنین حادثه‌ای در سوریه و بیش از یک سال است که در عراق رخ نداده است. در حالی که ایران همچنان با حضور ایالات متحده در منطقه مخالف است و می‌تواند هر زمانی که بخواهد فرمان را برگرداند، اما، عامل اصطکاک‌آفرین دیگری که می‌تواند به یک بحران تبدیل شود، در حال حاضر تقریبا از بین رفته است.
کنترل بازار نفت
در زمینه نفت، در تابستان مشخص شد که ایالات متحده به سمت اجرای سهل‌گیرانه تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران رفته و این امکان را به وجود آورده است که با محدودشدن عرضه بازار جهانی، حجم تولید آن افزایش یابد. موسسه تانکر ترکرز ادعا کرده که بارگیری صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه آگوست به طور متوسط ۱.۹ میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به ۱.۵ میلیون بشکه در روز طی ماه می و میانگین کمتر از ۱ میلیون بشکه در روز کل سال ۲۰۲۲، افزایش داشته است. در حالی که وزارت امور خارجه آمریکا رسماً تغییر سیاستش را تکذیب کرده است، مقامات ایالات متحده اذعان کرده‌اند که اجرای تحریم‌ها را «سبک‌تر» دنبال کرده‌اند. منتقدان روابط دولت بایدن با ایران مطمئناً متوجه این قضیه شده‌اند.
این در حالی است که عربستان سعودی در ژوئن اعلام کرد که کاهش یک‌جانبه یک میلیون بشکه در روز خود را از ماه جولای آغاز کرده است که فارغ از کاهش تولیدی است که در چهارچوب اوپک‌پلاس اعلام شده بود که آن نیز حداقل تا پایان سال تمدید شده است. این حرکت غافلگیرکننده بود و نشان داد که فشار زیادی برای منقبض‌کردن بازار و حمایت از افزایش قیمت‌ها وجود دارد. از زمان اعلام عربستان سعودی، قیمت نفت خام بیش از ۲۵ درصد افزایش یافته و نفت برنت به بالاتر از ۹۴ دلار رسیده و اوپک کسری عرضه بزرگ ۳.۳ میلیون بشکه‌ای در روز برای سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ را پیش‌بینی کرده است. در حالی که دولت بایدن در حال پیگیری یک توافق چندوجهی برای عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل است که می‌تواند روابط آمریکا و عربستان را بهبود بخشد، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که سیاست تولید نفت عربستان بخشی از بحث‌های کنونی ریاض و واشنگتن باشد. با توجه به اینکه تحلیلگران وال‌استریت دوباره در مورد پتانسیل نفت ۱۰۰ دلاری صحبت می‌کنند و انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در سال آینده نزدیک می‌شود، اتخاذ رویکردی سخت‌گیرانه‌تر علیه ایران برای دولت بایدن دشوار خواهد بود.
توافقی ضمنی و مرگ برجام
تاکنون، دولت بایدن در مورد گفتگوهای غیرمستقیم خود با ایران ساکت مانده و به هیچ توافقی با ایران در مورد غنی‌سازی و فعالیت‌های منطقه‌ای و اجرای تحریم‌ها، اعتراف نکرده است. این احتمالاً عمدی است، زیرا یک توافق رسمی پای کنگره را به قضیه باز کرده که در آستانه انتخابات بسیار جنجال‌برانگیز خواهد بود. این مسئله همچنین نشان می‌دهد که آنچه به نظر می‌رسد روی آن توافق شده، در مقایسه با هرگونه توافقی رسمی مانند برجام، بسیار محدود است.
تلاش‌های میانجی‌ها، از جمله قطر و عمان، برای تقویت این تلاش ادامه دارد. با این حال، بعید است که پیش از انتخابات نوامبر ۲۰۲۴ آمریکا شاهد توافقی رسمی باشیم. تلاش‌های شایعه‌شده برای ترتیب‌دادن گفتگو غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران در حاشیه جلسات مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ظاهراً ناموفق بود. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران اخیراً به احتمال آغاز مجدد مذاکرات از جایی که در سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شد، با میانجیگری اروپا با ایالات متحده اشاره کرد؛ اما این نیز بعید به نظر می‌رسد. ایالات متحده تصریح کرده که پنجره بازگشت به برجام بسته شده و با نزدیک‌شدن به پایان دوره اول ریاست‌جمهوری جو بایدن، درخواست‌های ایران برای دادن ضمانت از سوی ایالات متحده در این زمان بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد.
کشور در آستانه هسته‌ای
در حال حاضر، تلاش برای جلوگیری از فاجعه در کوتاه‌مدت بهترین گزینه موجود برای دولت بایدن است. به عقیده پریدی، این گزینه رضایت‌بخش نیست، اما با توجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد -از جمله ازدست‌رفتن اعتبار ایالات متحده در نتیجه خروج ترامپ از برجام در حالی که ایران به آن پایبند بود- اگر دولت بایدن واقعاً ایران را از مسیر گریز هسته‌ای منحرف کرده باشد، مستحق اعتبار است.
اگر بایدن مجدداً در انتخابات پیروز شود، ممکن است محلی برای توافقی رسمی‌تر وجود داشته باشد. احتمالاً بایدن برای دور دوم، نگرانی‌های تهران در مورد لغو مجدد توافق توسط واشنگتن را کاهش دهد. با این حال، بعید است که دولت بایدن بتواند ایران را وادار کند که برنامه هسته‌ای خود را تا جایی نزدیک به سطح برجام بازگرداند، چه رسد به تمدید برخی از آن مفادهایی که ایالات متحده به آن امیدوار بود. به باور پریدی، ایران اکنون یک کشور در آستانه هسته‌ای‌ست، وضعیتی که حتی در صورت درگیری نظامی نمی‌توان آن را برای همیشه تغییر داد. او معتقدست یک دستور کار معقول برای توافق بعدی در دوره دوم بایدن بر بازگرداندن شفافیت و طولانی‌ترکردن زمان رسیدن ایران به گریز هسته‌ای متمرکز خواهد بود.
