اهداف توافق نظامی اخیر انگلیس و کویت، دلالتهای امنیتی برای ایران

به نظر می رسد توافق اخیر انگلیس و کویت منجر به تاسیس پایگاهی دیگر در منطقه خلیج فارس و اینبار در کویت شود و این کشور بعد از بحرین و عمان سومین محل استقرار پایگاه بریتانیا شود.

سایت تحلیلی «هرالد تریبون امریکا» در تحلیلی با عنوان «گسترش همکاری نظامی انگلیس و کویت؛ انگیزه ها و اهداف» به قلم جواد حیران نیا(پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه) و رضا عمویی به بررسی توافقات اخیر امنیتی و نظامی انگلیس و کویت پرداخته است که ترجمه آن در ادامه آمده است.

انگلیس برای نخستین بار که از سال ۱۹۷۱ میلادی آب های خلیج فارس را ترک کرده با افتتاح پایگاه نظامی در بحرین در سال ۲۰۱۸ به این منطقه بازگشت و با تأسیس پایگاههای نظامی در کشورهای بحرین و عمان حضور گسترده مجدد را شروع کرده است.

پس از چند ماه گفت و گو در رابطه با همکاری نظامی کویت و انگلیس، خبرهایی مبنی بر توافق دو طرف برای تاسیس یک پایگاه دریایی نظامی به منظور آموزش نظامیان کویتی منتشر شد. اما بعدا اعلام شد رایزنی ها برای چنین اقدامی در جریان است.

«خالد الجارالله» معاون وزیر خارجه کویت اعلام کرد که هنوز هیچ توافقی در خصوص ایجاد پایگاه نظامی انگلیس در کویت صورت نگرفته است و همکاری های نظامی میان کویت و انگلیس در چارچوب توافق نامه دفاعی امضا شده میان آنها صورت می گیرد و روابط میان آنها تاریخی است.

الجارالله تاکید کرد: رایزنی هایی با طرف انگلیسی در خصوص حضور نظامی این کشور در کویت صورت می گیرد اما هنوز نهایی نشده و این رایزنی ها همچنان ادامه دارد.

پیش از این «مایکل داونپورت» سفیر انگلیس در کویت در ماه اکتبر خبرداده بود که جنبه های عملیاتی و لجستیک حضور دائمی نیروهای انگلیسی در کویت مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. وی اعلام کرده بود که در سال ۲۰۱۹ هم یک رزمایش مشترک با نام «محارب الصحراء» با حضور ۱۲۰ نظامی نیروی دریایی انگلیس و همتایان کویتی آنها برگزار خواهد شد.

بررسی اقدامات چند ماه اخیر دولت انگلیس در قبال کشورهای حوزه خلیج فارس و تلاش لندن برای تقویت حضور نظامی خود در این کشورها نشان می دهد که انگلیس با قدرت در حال بازگشت به جایگاه سابق خود در منطقه خلیج فارس است. انگلیس در حال خارج شدن از اتحادیه اروپا و به دنبال بازار و متحدان اقتصادی جدید است. ثروتمندترین کشورها در شورای همکاری خلیج فارس نیز مقصد خوبی برای فروش سلاح های جنگی انگلیس محسوب می شوند.

باید توجه داشت که طی چند دهه گذشته و همزمان با تلاشهای اتحادیه اروپا برای یافتن راه حلهایی جهت ایجاد راههای اقتصادی و مالی جدید،‌ انگلیس موفق شد بیش از هر کشور دیگر عضو این اتحادیه ارتباطات تجاری، اقتصادی و نظامی خود را با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس گسترش دهد. به ویژه پس از به قدرت رسیدن «دیوید کامرون» در سال ۲۰۱۰ تمرکز بر این کشورها افزایش یافت.

به گزارش مهر ،نگاهی به نرخ رشد مبادلات تجاری میان بریتانیا و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نشان می دهد که حجم مبادلات روندی رو به رشد دارد. مثلاً در سال ۲۰۰۹ حجم صادرات و واردات بریتانیا و امارت متحده عربی حدود ۹ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳ میلیارد دلار بود و پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۲۰ به ۲۵ میلیارد دلار برسد که این امر نشان می دهد جنس و نوع ارتباطات بریتانیا با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در حال گسترش است.

اهداف گسترش همکاری نظامی کویت و انگلیس

ایجاد موازنه مقابل عربستان را از جمله اهداف گسترش همکاری نظامی کویت و انگلیس می توان دانست. عربستان و کویت علیرغم روابط خوبی که با یکدیگر دارند اما دارای اختلافاتی هستند. این اختلاف درخصوص نزاع بر سر منطقه بیطرف است. این منطقه مساحتی بالغ بر ۵۷۰۰ کیلومتر مربع است و خط تقسیم آن از شمال شهر الخفجی آغاز می شود و به شکل مستقیم تا سمت غرب ادامه دارد.

کویت با از سرگیری استخراج نفت از منطقه بیطرف بدون به رسمیت شناختن آن مخالف است و خواستار این است که این منطقه به عنوان منطقه تحت حاکمیت کویت به رسمیت شناخته شود.

کویت به این نتیجه رسیده است که عربستان سعودی دوست بزرگ کشورهای حاشیه خلیج فارس نیست بلکه به یک امر و نهی کننده تبدیل شده است و دخالت در امور داخلی کشورهای حاشیه خلیج فارس به یک امر عادی برای ریاض تبدیل شده است.

کویت می داند اقدامی که عربستان و متحدانش امارات و بحرین با قطر کردند را ممکن است با کویت و عمان تکرار کنند. در واقع آنچه باعث شد تا قطر به اشغال نظامی عربستان، بحرین و امارات در نیاید مقاومت و رایزنی کویت و عمان بود.

بر همین اساس کویت به دنبال ایجاد موازنه ای مقابل این سه کشور است. اگر چه کویت روابط نظامی و امنیتی خود با امریکا را دارد اما خوب می داند که آمریکا برای فروش امنیت به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس چون عربستان مدام تو سری می زند و بیان می کند که اگر آمریکا نباشد این کشورها نیز دوام زیادی ندارند.

«خالد الجارالله»، معاون وزیر خارجه کویت گفته است احداث پایگاه نظامی انگلیس در کویت هیچ ارتباطی با اختلافات مرزی با عربستان ندارد. وی افزوده است: اختلاف ما با عربستان اختلاف برادرانه و یک سو تفاهم است. همکاری نظامی با انگلستان نیز موضوع جدیدی نیست و از حضور دوستان نظامی از انگلستان در خاک خود استقبال می کنیم.

به رغم این سخنان نمی توان از نیت گسترش همکاری نظامی کویت با انگلیس برای ایجاد موازنه مقابل عربستان چشم پوشید.

موازنه مقابل ایران نیز هدف دیگر گسترش همکاری نظامی کویت با انگلیس و احتمال احداث پایگاه نظامی انگلیس در کویت است. اگرچه کویت سعی کرده در شورای همکاری خلیج فارس از پیروی محض از عربستان علیه ایران خودداری کند ولی روابط این کشور با ایران حسنه نیست.

حدود ۲ سال پیش وبگاه انگلیسی «جینز دیفنس» از قصد کویت در ساخت پایگاه های جدید دفاع موشکی که گرای آنها به سمت ایران است، خبر داده بود.

بر اساس این گزارش تنها فرق اصلی بین سکوی پرتاب های جدید با نمونه های قبلی این است که اینبار گرای موشک های پاتریوت به سمت ایران هستند. نمونه های قبلی سامانه های موشکی پاتریوت و پایگاه های آن که در دهه ۹۰ میلادی ساخته شدند، به سوی عراق بودند.

از سو دیگر کویت، ایران را متهم به اقدامات تروریستی و مخرب در این کشور می کند.

رقابت برای نفوذ و فروش تسلیحات بیشتر انگلیس در منطقه هدف دیگر گسترش همکاری نظامی انگلیس و کویت است. انگلیس با مشاهده حضور گسترده آمریکا در منطقه تلاش می‌کند تا با گسترش روابط نظامی و ایجاد پایگاه حضور و نفوذ خود را در کشورهای حاشیه خلیج فارس و منطقه غرب آسیا افزایش دهد.

نیروی هوایی آمریکا به زودی عملیات تاسیس یک پایگاه بزرگ پشتیبانی هوایی را در کنار فرودگاه کویت به پایان می رساند. این بزرگترین پایگاه نظامی در خاورمیانه است که به عنوان یک پایگاه پشتیبانی نظامی تا زمان افتتاح پایگاه بزرگ نظامی آمریکا که قرار است در سال ۲۰۲۳ در غرب پایگاه نظامی المبارک کویت افتتاح شود بکار گرفته می شود.

علاوه بر آمریکا سایر کشورهای غربی رقیب انگلستان نیز در ایجاد روابط نظامی و امنیتی گسترده در منطقه خلیج فارس رقابت تنگاتنگی دارند. برای نمونه اولین پایگاه نظامی خاورمیانه‌ای فرانسه در امارات در سال ۲۰۰۹ توسط سارکوزی رئیس جمهوری سابق فرانسه و محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی معاون فرمانده کل نیروهای مسلح امارات افتتاح شد که شامل پایگاه دریایی در بندر ابوظبی، پایگاه هوایی در پایگاه الظفره و بخشی از حمایت فنی و آموزشی است و هدف آن توسعه روابط نظامی دوجانبه میان دو کشور اعلام شده است.

انگستان هم به منظور تقویت حضور نظامی خود در منطقه خلیج فارس اولین پایگاه نظامی دائم خود را در منطقه بندر سلمان در منامه بحرین تاسیس کرد. لندن نخستین بار این پایگاه دریایی را در سال ۱۹۳۵ در بحرین افتتاح کرده بود، اما پس از آنکه بحرین استقلال خود را از امپراتوری انگلیس در سال ۱۹۷۱ اعلام کرد، ایالات متحده آمریکا این پایگاه را تحت کنترل خود درآورد و انگلیس در سال ۲۰۱۴ مجدد تصمیم به بازگشایی این پایگاه گرفت.

از جمله اهداف انگلیس برای تقویت حضور نظامی منطقه ای می توان به فروش سلاح های انگلیسی بیشتر به اعراب بدون در نظر گرفتن مبانی حقوق بشری و استفاده از این سلاح ها برای کشتار غیر نظامیان به ویژه در یمن، تأمین منافع اقتصادی در سایه خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و تلاش برای ایجاد نظم نوین منطقه ای که با مداخله بیگانگان هرگز محقق نمیشود اشاره کرد.

بر اساس هدفگذاری انگلیس برای دهه آینده (۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰م) این کشور به دنبال تجارت و سرمایه گذاری به میزان ۲ تریلیون دلار در این منطقه است.

کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همواره برای رویارویی با دشمنان احتمالی خود در سایه وجود اختلافات عمیق میان این کشورها و تلاش هر کدام از آنها برای برتری سیاسی و نظامی بر یکدیگر، خود را نیازمند حضور نظامی کشورهای غربی به همراه پایگاه های دائمی آنها می بینند؛ از این رو برای بستن قراردادهای تسلیحاتی و ایجاد پایگاه های نظامی غربی در خاک خود با یکدیگر رقابت می کنند.

در حال حاضر الگوی امنیتی منطقه خلیج فارس به سبب حضور قدرت های خارجی و حضور قوی آنها با چنین وضعیتی مواجه شده، الگوی امنیت منطقه ای متاثر از الگوی امنیتی قدرت هاست و لذا پویشهای امنیتی منطقه روال عادی خود را طی نمی کند. رقابت بین قدرت های بزرگ خود به خود باعث تقویت رقابت های منطقه ای موجود محلی در الگوی امنیتی خلیج فارس شده است که به سختی می توان این الگو را تغییر داد. این نظم مبتنی بر منطق بازی با حاصل جمع جبری صفر(بازی برد- باخت) است و بر افزایش قدرت نسبی تأکید دارد و بازیگران بر اساس وجود ذهنیت منفی نسبت به یکدیگر خواستار تقویت خود و تضعیف قدرت رقیب هستند.

منطقه خلیج فارس نیازمند معماری نظمی فراگیر و جامع است که در بلندمدت نیروهای فرامنطقه ای در آن حضور نداشته باشند و ساختار امنیتی فراگیر مبتنی بر همکاری کشورهای عضو منطقه باشد.