انتظار معجزه “صیاد” برای چک‌های برگشتی
همزمان با افزایش مبادلات چک، برگشتی های آن نیز عمدتا به دلیل کسری و نبود موجودی حساب افزایش یافته است. روندی که انتظار می‌رود با راه‌اندازی سامانه صیاد و امکان استعلام از وضعیت صادر کننده چک در آینده‌ای نزدیک اصلاح شود.
تازه‌ترین آماری که بانک مرکزی از عملکرد چک‌های مبادله‌ای، وصولی و برگشتی منتشر کرده است نشان می‌دهد در مردادماه امسال در کل کشور بالغ بر ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار فقره چک مبادله شده که نسبت به تیرماه تا ۵.۳ درصد افزایش دارد. مجموع چک‌های مبادله شده در این دوره مبلغی حدود ۶۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان را در بر می‌گیرد که ۹.۵ درصد افزایش دارد.
در مردادماه در استان تهران حدود ۳.۵ میلیون فقره چک به مبلغی بالغ بر ۳۷ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان مبادله شده که این رقم تهران را در صدر استان‌های کشور از لحاظ مبادله چک قرار داده است.
از چک‌های مبادله شده حدود هشت میلیون و ۳۰۰ هزار فقره به مبلغی حدود ۴۹ هزار میلیارد تومان وصول شده است. چک‌های وصولی از نظر تعداد ۵.۹ درصد و از لحاظ مبلغ تا ۱۰.۶ درصد در قیاس با تیرماه رشد دارد.
همچنین از مجموع ۹.۸ میلیون فقره چک مورد مبادله بالغ بر ۱.۵ میلیون فقره برگشت خورده است. چک‌های برگشتی در مرداد ماه نسبت به ماه قبل ۲.۱ درصد افزایش دارد. مجموع چک‌های برگشتی رقمی نزدیک به ۱۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان را در بر گرفته که ۵.۹ درصد رشد پیدا کرده است.
از دلایل عمده برگشت حدود ۱.۵ میلیون فقره چک، کسری یا نبود موجودی گزارش شده که این عامل موجب برگشت مبلغ نزدیک به ۱۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان از کل برگشتی‌ها را تشکیل می‌دهد. در واقع باید گفت که از نظر تعداد ۹۷.۳ درصد و از نظر مبلغ تا ۹۶.۷ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلیل کسری یا نبود موجودی بوده است.
در حالی حجم چک‌های برگشتی طی سال‌های گذشته رو به افزایش بوده که از اوایل دهه ۱۳۹۰ برنامه‌هایی همچون راه‌اندازی سامانه انتقال تصویر چک (چکاوک) و در ادامه راه‌اندازی سامانه یکپارچه سازی چک (صیاد) در دستور کار قرار گرفت. این در حالی است که در سال ۱۳۹۱ شورای پول و اعتبار در مصوبه‌ای طراحی و پیاده سازی سامانه چکاوک را با هدف عدم انتقال لاشه‌های چک و با قابلیت پذیرش و پردازش الکترونیکی چک‌های کاغذی بین بانکی و انجام تراکنش‌های الکترونیکی الزامی اعلام کرد و از مهرماه ۱۳۹۳ بود که بانک مرکزی چکاوک را به عنوان یکی دیگر از سیستم‌های پیش بینی شده در طرح استقرار نظام جامع پرداخت به طور رسمی راه‌اندازی و تا پایان خرداد ماه ۱۳۹۴ تقریبا در تمام استان‌های کشور عملیاتی شد.
گرچه انتظار می‌رفت چکاوک عاملی برای کاهش چک‌های برگشتی باشد اما به دلایلی چندان در این زمینه موفق نبود و در ادامه بانک مرکزی در دو ماه گذشته سامانه صیاد را به طور رسمی راه‌اندازی کرد. در سامانه صیاد چک‌ها به طور متحدالشکل بین تمامی بانک‌ها برای مشتریان صادر شده و از مهم‌ترین ویژگی‌های آن این است که دریافت کننده چک می‌تواند قبل از هر اقدامی در مورد صادرکننده چک استعلام گرفته و از وضعیت آن مطلع شود که این خود می‌تواند موجب کاهش چک‌های برگشتی باشد. البته بانک مرکزی هنوز جزئیات چگونگی انجام این استعلام‌ها را اعلام نکرده است.
