از افزایش میزان فروش تا مشکلات حل نشده شهر آفتاب
سی‌امین دوره نمایشگاه کتاب تهران روز گذشته به کار خود پایان داد و باید دید در سال آینده مسایل و مشکلاتی که امسال وجود داشت، مرتفع خواهد شد و شهرداری برای سومین سال به وعده‌های خود عمل خواهد کرد.
سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عصر روز شنبه 23 اردیبهشت ماه با حضور سیدرضا صالحی امیری (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) و کارلو چرتی (رایزن فرهنگی ایتالیا؛ مهمان ویژه این دوره نمایشگاه) به کار خود پایان داد.
سی‌امین دوره نمایشگاه کتاب تهران، لحطات تلخ و شیرین بسیاری را به یادگار گذاشت، از مشکلات و خساراتی که بارندگی بار دیگر به ناشران وارد کرد تا میزان استقبال مردم و تفاهمنامه‌هایی که میان کشور ایران و سایر کشورهای اروپایی امضا شد.
باید دید مسئولان مربوطه برای جلوگیری از مسائل و مشکلاتی در سی‌و‌یکمین دوره نمایشگات کتاب تهران چه اقداماتی را انجام می‌دهند و چه برنامه‌ریزی‌هایی خواهند کرد.
در نمایشگاه امسال بیش از دو هزار ناشر عمومی حضور داشتند و این نشان از اهمیت قابل توجه نمایشگاه برای ناشران دارد.
در ادامه به نگاهی به آنچه در 10 روز برگزاری نمایشگاه کتاب رخ داد می‌اندازیم:
واسپاری امور به اتحادیه‌های ناشران
شاید بتوان مهم‌ترین وجه نمایشگاه سی‌ام را واگذاری امور به بخش خصوصی و در واقع اتحادیه ناشران دانست. اقدامی که سال‌ها درباره آن صحبت شده بود و هیچگاه عملی نشد.
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر ارشاد هم ضمن حمایت از این امر از واگذاری همه امور نمایشگاه به بخش خصوصی در سال آینده خبر داد و گفت: «امیدواریم در سال 96 شاهد واگذاری همه امور نمایشگاه کتاب در تهران و سراسر کشور به بخش خصوصی باشیم. البته این امر ناقض وظیفه حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و ما همچنان حمایت خود را از اتحادیه‌های نشر، مولفان و ناشران کتاب و کتابفروشی‌ها ادامه خواهیم داد. این موضوع مبتنی بر تفکری است که در ابتدای دولت قول آن را به جامعه نشر دادیم. این خود آغازی برای واگذاری بسیاری از مسئولیت‌های اجرایی دیگر است.»
افزایش 15 درصدی بازدیدکنندگان نسبت به سال گذشته
روزهای ابتدایی نمایشگاه کتاب تهران با استقبال خوبی از سوی مردم همراه نبود و سومین روز نمایشگاه هم که با حضور پر تعداد مردم و علاقه‌مندان به کتاب همراه بود با عدم آمادگی شهر آفتاب در مقابل بارش باران باعث کاهش بازدیدکنندگان در روزهای چهارم و پنجم شد.
هفته دوم نمایشگاه به واقع جمعیت رو به افزایش بود و در روزهای پایانی هفته حجم گسترده‌ای از مردم برای بازدید به نمایشگاه آمدند. با این وجود آنچه در کل به نظر می‌رسید، کاهش تعداد مخاطبان نمایشگاه کتاب نسبت به سال گذشته بود، اما امیر مسعود شهرام‌نیا، قائم‌مقام نمایشگاه کتاب تهران با رد این سخن گفت: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که جمعیت بازدیدکننده از نمایشگاه نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد افزایش داشته اما چون در نمایشگاه کتاب تهران، بلیت فروشی صورت نمی‌گیرد ما نمی‌توانیم آمار دقیقی از جمعیت بازدیدکننده از نمایشگاه ارائه دهیم.»
البته داود موسایی، مدیر کمیته ناشران خارجی هم دلیل کم‌شدن جمعیت حاضر در فضای نمایشگاه را این‌طور توصیف کرد: «احتمالا نشان‌دهنده این است که بیشتر اهالی کتابخوان به شهرآفتاب سر می‌زنند و بازدیدکنندگان دیگر مثل سال‌های گذشته یک گردشگر صرف نیستند یا به اصطلاح شلوغی پیک نیکی دیگر دیده نمی‌شود.»
رشد میزان فروش کتاب
میزان فروش سی امین دوره نمایشگاه کتاب با توجه به افزایش قیمت ها و آنچه ناشران گفتند نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
به گفته سیدعباس صالحی، رییس نمایشگاه میزان فروش تا ششمین روز برگزاری این رویداد فرهنگی با افزایش 18 درصدی نسبت به همین زمان در سال گذشته همراه بوده است.
شهرام‌نیا، قائم‌مقام نمایشگاه در روز آخر برگزاری هم از افزایش ۱۲ درصدی فروش کتاب در نمایشگاه سی‌ام به نسبت دوره قبل خبر داد و با اشاره به ورود نمایشگاه به دهه چهارم عمر خود، ابراز امیدواری کرد و گفت: «در دوره‌های آتی این نمایشگاه به صورت مطلوب‌تری برگزار شود.»
همایون امیرزاده، سخنگوی نمایشگاه هم از ثبت رکورد یک میلیون و ۵۱۲ هزار تراکنش موفق تا پایان روز نهم (پنجشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه) خبر داد و گفت: «خرید صورت گرفته طی این میزان تراکنش ۵۷۴ میلیارد و ۵۴۳ میلیون و ۴۷۰ هزار و ۷۷۰ ریال بوده است.»
جانمایی‌هایی که اعتراض به دنبال داشت
ناشران دیجیتال و ناشران پزشکی دو حوزه فعال نشر بودند که امسال از مکانی که به چادرهای آن ها اختصاص داده شده بود به شدت دلگیر بودند. چادرهای آنها در مکانی جدا افتاده از دیگر بخش‌های نمایشگاه و نزدیک به پارکینگ‌های شهرآفتاب قرار داشت. مسئله برای ناشران پزشکی جدی‌تر هم شد، چراکه فنس‌هایی درست مقابل چادرهای بخش پزشکی تعبیه کرده بودند که رفت و آمد بازدیدکنندگان به داخل آنها را مشکل می‌کرد. این موضوع نهایتا با پیگیری معاونت اجرایی نمایشگاه حل شد.
در بخش کودک‌ونوجوان هم حتی پیش از آغاز نمایشگاه ناشرانی بودند که نسبت به جانمایی‌ها و متراژ‌های غرفه‌ها معترض شدند. آنها حضور ناشرانی با تعداد عنواین بسیار پایین‌تر از کف تعداد عناوین مشخص شده در آیین‌نامه را دلیل این مشکل مطرح می‌کردند، اما نادر قدیانی، مدیر سالن‌های کودک و نوجوان در گفت‌وگویی، حضور مستقل ناشری با تنها سه یا چهار عنوان کتاب را تکذیب کرد و مسئله را تنها یک غرفه جمعی برای نزدیک به 60 ناشر کم کتاب دانست. به گفته قدیانی تمام ناشران پرکتاب و فعال امروز از همین تعداد عناوین پایین آغاز کرده‌اند و باید مورد حمایت قرار گیرند تا بتوانند در زمینه فعالیت خود توسعه پیدا کنند.
با این حال در بخش بین‌الملل شرایط بهتر بود و اجرای روند ثبت‌نام‌ها الکترونیک رضایت بسیاری از ناشران را به دست آورده بود. ناشران خارجی بخش لاتین دریافت یک کد یونیک بعد از ثبت‌نام الکترونیک که حضور آن ها را در نمایشگاه تضمین می‌کرد، بسیار مثبت دیده بودند.
تخلفاتی که همچنان ادامه دارد
نمایشگاه کتاب امسال هم همچون سالیان گذشته تخلفاتی را به همراه داشت، تجربه نشان داده است که بیشترین تخلفی که در نمایشگاه کتاب تهران انجام می شود، فروش کتاب ناشران غیر است که کمیته نظارت این دوره نمایشگاه کتاب هم از همان ابتدا نوید بررسی و نظارت دقیق بر این مسئله را داد.
اولین تخلف نمایشگاه کتاب از سوی غرفه یکی از ناشران خارجی انجام شد و آن هم دریافت وجه برای تحویل کتاب در آینده بود. این تخلف منجر به پلمپ شدن غرفه این ناشر شد. همچنین به گفته سخنگوی نمایشگاه تا پایان روز سوم نمایشگاه 22 رای از سوی کمیته نظارت برای ناشران متخلف صادر شد.
امیرزاده همچنین درباره میزان تخلفات تا پایان روز هفتم نمایشگاه گفت: «تا پایان روز هفتم ٧٢ رای صادر شده است که از جمله آن می‌توان به ٢٠ مورد اخطار کتبی و درج در پرونده و دو مورد هم جمع آوری کتب اشاره کرد. هفت مورد اخطار کتبی و درج در پرونده و توقف ثبت نام کلاس های آموزشی، 27 مورد هم تعطیلی غرفه تا پایان نمایشگاه، 17 مورد نقد کردن بن کارت بدون فروش کتاب، یک مورد واگذاری غرفه به غیر، 24 مورد ارائه کتاب سایر ناشران، 13 مورد ثبت نام کلاس های آموزشی و پنج مورد فروش کتاب های فاقد مجوز مصادیق تخلف تا روز هفتم نمایشگاه بوده است.»
او در روز پایانی نمایشگاه هم درباره میزان تخلفات و محرومیت ناشران از نمایشگاه سال آینده گفت: «از روز اول نمایشگاه تا پایان نمایشگاه ۲۲۷ رای صادر کرده است که بر اساس آن ۱۵۶ ناشر که حقوق هم‌صنفان خود را در نمایشگاه کتاب رعایت نکرده و مبادرت به تخلفات محرز کرده بودند، از حضور در نمایشگاه کتاب تهران در سال ۱۳۹۷ محروم شدند.۱۴۶ مورد از این تخلفات مربوط به ارائه و فروش کتاب‌های سایر ناشران بوده است و ۱۵۶ ناشر از حضور در نمایشگاه کتاب ۹۷ محروم شدند.»
با این حال قائم‌مقام نمایشگاه کتاب معتقد است که امسال سال پرتخلفی نبوده است و شاهد کاهش این مسئله در نمایشگاه سی‌ام بودیم.
در بخش ناشران کودک که باحضور 400 ناشر همراه بود، بر اساس گزارش سالن کودک و نوجوان نمایشگاه 124 تذکر به ناشران کودک و نوجوان به خاطر تخلفات آیین‌نامه‌ای داده شد.
حضور کم‌فروغ مسئولان در نمایشگاه
نزدیکی زمان برگزاری نمایشگاه امسال به انتخابات یکی از عواملی بود که باعث کاهش توجه به این رویداد فرهنگی شد و با توجه به اینکه انتظار می‌رفت مسئولان و به خصوص نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری از نمایشگاه بازدید کنند، تنها شاهد حضور یکی از نامزدها در نمایشگاه بودیم و مسئولان کشوری که هم که در دوره گذشته در نمایشگاه حاضر بودند هم امسال به نمایشگاه نیامدند.
شهر آفتاب و مشکلات ناتمام
شهر آفتاب از سوی شهرداری به مدت شش سال برای برگزاری نمایشگاه کتاب در نظر گرفته شده و با برگزاری دوره بیست و نهم این رویداد فرهنگی، افتتاح شده است. در این دو سال که از برگزاری نمایشگاه می‌گذارد، مشکلات و حوادث نشان داده است که هنوز زیرساخت‌های لازم این مجموعه برای برگزاری نمایشگاه فراهم نیست و باید فکری برای آن کرد.
این در حالی است که شهردار تهران پس از مشکلاتی که بارندگی برای نمایشگاه سال گذشته ایجاد کرد، قول رسیدگی و رفع نواقص موجود را داد، اتفاقی مشابه در نمایشگاه کتاب امسال نشان داد که این وعده‌ها هنوز عملی نشده‌اند. همچنین قرار بود تعداد سالن‌ها و ساختمان‌های موجود افزایش پیدا کند و دیگر چادرهایی برای ناشران نصب نگردد که این مسئله هم به فراموشی سپرده شد.
بارندگی شدید روز جمعه 15 اردیبهشت امسال هم نه تنها ناشران کودک، آموزشی و بین‌الملل را که در سازه‌های موقت غرفه دارند بلکه ایتالیا مهمان ویژه، آلمان، چین، عمان را هم سالن ملل یعنی سالن اصلی نمایشگاه دچار مشکل و خسارت کرد.
تکمیل فضای مسقف و سالن‌های دایم شهرآفتاب از آن جهت مهم است که یکی از شروط صنف برای قبول انتقال مکان نمایشگاه از مصلی به شهرآفتاب همین بود که دیگر ناشران بخش‌های کودک و نوجوان، آموزشی و بین‌الملل زیر چادرها، غرفه‌های خود را دایر نکنند. چادرهایی که با وجود کیفیت و امنیت نسبی (که نفوذ باران این مسئله را هم دچار شک و تردید می‌کند) به دلیل فضای گلخانه‌ای هوایی به شدت گرم و فاقد اکسیژن دارند که بازدید و گشت و گذار را برای بازدیدکنندگان و به ویژه کودکان مشکل و حتی طاقت‌فرسا می‌کنند.
تقریبا تمامی اهالی صنف و ارشادی‌ها امیدوار هستند با اتفاقاتی که امسال تکرار شد و ضعف‌های زیرساختی شهرآفتاب را دوباره به رخ کشید و وزیر ارشاد، سخنگوی نمایشگاه و احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر به خاطر آن از مردم و ناشران عذرخواهی کردند، شهرداری به صورت جدی برای سال آینده هم این نواقص را بر طرف و هم سازه‌های دایم آن را تکمیل کند.
همچنان نیازمند بهبود امکانات رفاهی و حمل و نقل
همچنین قرار بود گسترش و افزایش کیفیت حمل و نقل که یکی از مسایل مورد انتقاد مردم در سال گذشته بود، مورد توجه قرار گیرد که باوجود اقداماتی در این زمینه، کافی نبوده است. با اینکه وسایل و امکانات رفاهی نمایشگاه سی‌ام هم طبق وعده مسئولان برگزاری افزایش یافته بود، اما مدیریت درستی نداشت و کافی نبود.
با تمامی این تفاسیر، سی‌امین دوره نمایشگاه کتاب تهران هم به پایان رسید و براساس قول عباس صالحی، معاون وزیر ارشاد، قرار است از همین امروز (یکشنبه 24 اردیبهشت) برنامه‌ریزی و جلسات هماهنگی نمایشگاه سی‌و‌یکم کلید بخورد. طبق گفته مسئولان، نمایشگاه سال آینده هم در شهر آفتاب برگزار خواهد شد و باید دید که دوره بعدی بازهم شاهد وجود مشکلاتی که در این دو سال رخ داد، خواهیم بود یا نه؟
