اروپایی ها برجام را از مرگ قطعی نجات خواهند داد؟
به نظر می رسد پیچیدگی شرایط حال حاضر برجام بیش از شرایط فضای روزهای مذاکرات نفس گیر ظریف و پنج بعلاوه یک است.
به گزارش نامه نیوز: پس از روی کار آمدن دولت روحانی و سپردن دستگاه دیپلماسی به دست محمد جواد ظریف، پرونده مذاکرات هسته ای نیز از شورای امنیت ملی به وزارت خارجه ارجاع داده شد و وزیر خارجه شد مسئول مذاکرات هسته ای.
در حالی که به جرات می توان گفت پیش از آن، مخصوصا در دوره سعید جلیلی هیچ مذاکره جدی در مورد رسیدن به توافقی حتی نیم بند شکل نگرفته بود و اصطلاحا مذاکراه برای مذاکره بود و این فضا باعث تحمیل قطع نامه های سنگین و فلج کننده علیه کشورمان شده بود، پس از روی کار آمدن ظریف، اراده دو طرفه ای برای رسیدن به توافق شکل گرفت. این اراده را هم می شد از سوی ایالات متحده و هم از سوی دولت جدید ایران و همچنین همراهی اروپایی ها دید. از این رو با شروع مذاکرات و پیش رفتن گفت و گوها می شد پیشرفتهای محسوس و مرحله به مرحله را در آن مشاهد کرد.
در نهایت توافق جامع مشترک بدست آمد و با قطع نامه شورای امنیت برای تضمین آن یکی از پیچیده ترین پرونده های امنیتی عدم اشاعه مختومه شد. توافق هسته ای ایران با شش قدرت بزرگ جهانی یک توافق اقتصادی نبود و از این رو حل و فصل شدن چنین پرونده پیچیده ای یک دستاورد بزرگ تلقی می شد.
این پرونده با مشخص کردن صفر و صد فعالیت هسته ای ایران تحت بازرسی های آژانس توانست تحریمهای فلج کننده امریکا، اروپا و شورای امنیت را که از تحریمهای بانکی و نفتی و تسلیحاتی تا حوزه انرژی و پزشکی می شد را رفع کرد.
اما درب برای ایران به منوال سابق نچرخید. عمر دولت اوباما کوتاه بود و شخصی روی کار آمد که بسیار تندرو، نژاد پرست و با تفکراتی نظامی گرا بود و او می گفت این بدترین توافق برای امریکا است پس من آن را نمی خواهم. مشکل برجام این بود که در امریکا تبدیل به یک قانون نشده بود و از این رو این امکان را داشت که با آمدن رئیس جمهوری بعدی مورد صدمه قرار گیرد. اتفاقی که با راه یافتن ترامپ به کاخ سفید استارت آن زده شد.
چرا برجام لغو شد؟
در داخل ایران، از سوی برخی از گروههای سیاسی این نقد برای ظریف و تیم او گرفته می شد که چرا زیر توافقی رفته اید که رئیس جمهور بعدی امریکا می تواند آنرا لغو کند و زحمتهای چندین ساله به هدر برود؟
موضوع این است که در بازی برد- برد شکل گرفته بین ایران و امریکا، این بهترین حالتی بود که می شد به آن رسید. در حالت ایده آل این موضوع وجود داشت که ایران بدون دادن امتیاز و پذیرفتن محدودیت های متعدد برای برنامه هسته ای خود، به توافقی برسد که نه تنها تحریمها لغو شوند بلکه به قانونی سفت و سخت از سوی امریکا تبدیل شود که چون و چرایی نداشته باشد.
ولی مذاکره و وارد شدن به یک بازی دو طرفه معنی آن را دارد که هم امتیاز بگیری و هم امتیاز بدهی. از طرفی مسئله تصویب و تضمین برجام با قطع نامه شورای امنیت جایگزین تصویب برجام در کنگره شد. زیرا که اگر روی آن موضوع پافشاری می شد چه بسا هیچ نتیجه ای بدست نمی آمد. نمایندگان امریکا اعلام کرده بودند این توافق را مورد تصویب قرار نخواهند داد.
ادامه برجام امکان پذیر است؟
حال راه ادامه برجام چیست؟ اینکه یک طرف اصلی برجام یعنی امریکا از آن جدا شده است را نباید به سادگی از نظر دور داشت. به هر حال این امریکا بود که بخاطر حضورش در مذاکرات باعث شد این مذاکرات به نتیجه برسد، یکبار عدم حضور این کشور در مذاکرات تروئیکای اروپایی باعث شد این روند در سال ۸۲ به نتیجه نرسد. حال با خارج شدن امریکا از برجام بقیه کشورها یعنی ایران و اروپا مسیر سختی در پیش دارند تا برجام به حیات خود ادامه دهد.
مهمترین چیزهایی که ایران از اروپایی ها می خواهد مربوط می شود به فروش نفت، روشهای برگشت پول فروش نفت، بیمه و عبور و مرور سهل کشتی ها، ایجاد سیستم بانکی مستقل بدون وابستگی به سیستم بانکی امریکا و ادامه حضور شرکتهای اروپایی در ایران. به نظر می رسد صد در صد این انتظارات خارج از قدرت اروپایی ها است. ضمن آنکه شرکتهای موجود در ایران دولتی نیستند و دولتهای اروپایی قادر نخواهند بود آنها را به ماندن در ایران راضی کنند. ضمن اینکه سیستمهای بانکی اروپایی وابستگی شدیدی به امریکا دارند و ایجاد مسیر مستقل برای مبادله با ایران آن هم در فرصتی اندک سخت می نماید.
اما مسئله این است که هنوز دولتی در ایران سرکار است که در رسیدن به توافق برجام تلاش کرد و با اراده ای ایجاد شده در کلیت حاکمیت این روند را به نهایت رساند. این همان دولت است و در اراده ی آن برای حفظ برجام خللی وارد نشده است. از این رو دولت روحانی باز هم تلاش خود را خواهد کرد تا برجام به مسیر خود هر چند بدون امریکا ادامه دهد.
باید منتظر باشیم تا بسته پیشنهادی اروپا را برای تشویق ایران برای ماندن در برجام رونمایی شود. این بسته باید به قدری جذاب باشد که طرف ایرانی توجیهی برای ماندن داشته باشد و احساس شکست پس از خروج امریکا از برجام را از بین ببرد.
همه این مسیر باید در چند هفته آینده به نتیجه برسد. تحریمهای نفتی در ۹۰ روز و بقیه تحریمها در ۱۸۰ روز آینده به کار خواهند افتاد. وقت تنگ است و جهان می تواند با رسیدن ایران و اروپا به توافق، شاهد بی توجهی به مرد مغرور و بی توجه به همه توافق های بین المللی باشد.
