اجاره کارت بازرگانی به چینی‌ها
عرضه محصول زعفران با چالش جدیدی روبه‌رو شده است. رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خبر داد که چینی‌ها در مغازه‌های مشهد مستقر شده‌اند و زعفران کشاورزان ایرانی را می‌خرند و بدون پرداخت عوارض و مالیات به ایرانی‌ها آن را به بازارهای جهانی صادر می‌کنند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران می‌افزاید: «اینکه چینی‌ها به شهرهای ایران می‌آیند و زعفران می‌خرند، غیرقانونی نیست اما ماجرا وقتی اهمیت پیدا می‌کند و حالت غیرقانونی دارد که آنها بدون پرداخت کوچک‌ترین عوارض و مالیات تجارت می‌کنند درحالی که تاجران و صادرکنندگان ایرانی برای صادرات با مشکلات زیادی مواجه هستند؛ مثل عوارض و دارایی و مالیات و موظف‌اند که ارز را به کشور برگردانند. آنها ارز را به تومان تبدیل می‌کنند و کارت بانکی می‌گیرند و زعفران را از کشاورزان یا مغازه‌دارها می‌خرند.»
او ادامه می‌دهد: «این ماجرا درحالی رخ می‌دهد که صادرکنندگان ایرانی زیر ذره‌بین هستند و آنها به صورت قاچاق خارج می‌کنند یا با کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای این کار را انجام می‌دهند. تنها حرف ما این است که چرا این‌قدر به تاجران ایرانی سختگیری می‌شود تا آنها دیگر توانایی صادرکردن نداشته باشند اما در عوض تاجران چینی بیایند و به راحتی کار ما را انجام بدهند و هیچ عوارض و مالیاتی هم برای خارج‌کردن زعفران از کشور پرداخت نکنند.»
میری درباره سازوکار تجارت زعفرانی چینی‌ها ادامه می‌دهد: «سبک کار چینی‌ها این‌طور است که به ایران می‌آیند و زعفران ایرانی را می‌خرند و این کالا را یا به صورت قاچاق از کشور خارج می‌کنند یا به سراغ دلالان ایرانی می‌روند. این دلالان همان کسانی هستند که با استفاده از رانت‌های خود به نام افراد دیگر مثل یک کشاورز، کارگر یا یک روستایی ساده کارت بازرگانی می‌گیرند و با این کارت‌های بازرگانی اقدام به خارج‌کردن کالا از کشور می‌کنند. نتیجه این اتفاق هم همان می‌شود که وزیر اقتصاد می‌گوید در یک‌سال اخیر ٦میلیارد دلار صادرات داشته‌ایم اما صادرکنندگان را پیدا نمی‌کنیم. اگر هم این افراد را پیدا کنند، می‌بینند یک روستایی ساده یا یک پیرمرد و پیرزن از کارافتاده هستند که به اسم آنها کارت بازرگانی گرفته شده و چهره دلالان و کسانی که از این تجارت غیرقانونی بهره می‌برند، هرگز آشکار نمی‌شود. این دلالان بابت خارج‌کردن هر کیلوگرم زعفران برای تاجران چینی از آنها ٢٠٠هزار تومان دریافت می‌کنند و درآمدهای کلانی به جیب می‌زنند.»
چینی‌ها در مغازه‌های مشهد
علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران از حضور گسترده دلالان چینی در مغازه‌های پایتخت زعفران ایران خبر داده و گفته: «این دلالان در قالب توریست به مغازه‌های فروش زعفران در مشهد می‌روند و حجم زیادی زعفران می‌خرند و به سادگی از کشور خارج می‌کنند.» حسینی می‌گوید که چینی‌ها بدون پرداخت مالیات و عوارض حجم بالایی از زعفران ایران را می‌خرند و با قیمت بالا به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. کاری که فعلا دلالان ایرانی در انجام آن ناتوان مانده‌اند.»
حسینی با اشاره به اینکه نابسامانی در بازار زعفران منجر به چنین اتفاقی شده، به ایلنا گفته است: «دلالان چینی در قالب توریست وارد کشور می‌شوند و در مغازه‌های بزرگ شهر مشهد مستقر می‌شوند و روزانه ۲۰۰ تا ۵۰۰کیلوگرم از این محصول را خریداری می‌کنند.»
فعالیت دلالان چینی در بازار زعفران ایران محدود به خرید زعفران از مغازه‌ها نمی‌شود بلکه آنها مبالغ جزئی به‌عنوان کارمزد به مغازه‌داران می‌دهند و به سراغ کشاورزان می‌روند. سپس زعفران را با قیمت پایین و غیرمنصفانه از کشاورزان می‌خرند و به صورت قاچاق از مرزهای کشور خارج کرده و با بسته‌بندی‌های چینی به کشورهای دیگر صادر می‌کنند. از آنجایی که آنها برای خرید محصولات کشاورزان پرداخت نقدی انجام می‌دهند، کشاورزان هم تمایل زیادی به فروش محصولات خود به آنها دارد، ضمن اینکه دلالان چینی کارت‌های بانکی ایرانی در اختیار دارند و به سادگی می‌توانند به محض خرید محصول، بهای آن را به صورت نقدی پرداخت کنند. از آنجایی که تعاون روستایی زعفران را به صورت نسیه از کشاورزان می‌خرد و بهای آن را با تأخیر پرداخت می‌کند، کشاورزان به فروش محصولات خود به دلالان چینی بیشتر راغب هستند، چون بهای محصولات خود را به صورت نقدی دریافت می‌کنند، البته ورود زعفران ایرانی به چین با عوارض بالا همراه است و تاجران چینی این محصول را به صورت قاچاق وارد کشور خود می‌کنند.
طبق آمار‌های جهانی در سال ۲۰۱۸ ایران جایگاه سوم صادرات را پس از کشورهای چین و هند به خود اختصاص داده، این درحالی است که ایران بزرگترین تولید‌کننده طلای سرخ در دنیا به شمار می‌رود.
بر اساس آخرین آمار‌های جهانی در سال ۲۰۱۸ ارزش کل صادرات زعفران ۲۱۸میلیارد دلار است که از این میزان حدود ۱۸.۴درصد دست چین و ۱۴.۵درصد دست هند است. باوجود آنکه ایران بزرگترین تولید‌کننده طلای سرخ در دنیا به شمار می‌رود، اما به سبب برخی چالش‌ها همچون نداشتن بسته‌بندی مناسب، خام‌فروشی، بدون برند بودن و بی‌توجهی مسئولان دولتی به بخش کشاورزی موجب شده تنها ۱۱.۵درصد از کل صادرات زعفران به ایران اختصاص یابد که این امر نشان می‌دهد اگر تدابیر جدی درباره زیرساخت‌های صادراتی اندیشیده نشود، تنزل جایگاه صادراتی زعفران دور از انتظار نباشد. این امر زنگ خطری جدی برای بزرگترین تولید‌کننده زعفران در دنیا محسوب می‌شود.
به جز این درحال حاضر بیشتر زعفران ایران به صورت فله به بازارهای جهانی راه پیدا می‌کند و با برند سایر کشورها عرضه‌می‌شود. براساس اعلام شورای ملی زعفران، تنها ٢٠درصد زعفران کشور با بسته‌بندی صادر می‌شود و ٨٠درصد به صورت فله به سایر کشورهای جهان ازجمله اسپانیا و افغانستان می‌رود و با بسته‌بندی آنها به بازار عرضه می‌شود.
