ابرچالش سیاست‌خارجی ایران در سال ۹۷ چیست؟
یکی از موضوعاتی که طی یک سال گذشته بارها و بارها در رسانه‌های ایرانی و خارجی مورد توجه و بررسی و بحث قرار گرفته است، مسئله برجام و تصمیمات کاخ سفید است که گویا این موضوع از مهمترین چالش‌های سال آینده ایران هم خواهد بود.
«برجام» ابرچالش سال 97
سال 96 با تمام فراز و فرودهایش در حوزه سیاست خارجی در واپسین روزهای خود قرار گرفته است و با وجود اینکه موفقیت چندانی در حوزه دیپلماسی نصیب ایران نشده است اما با این وجود ادامه حضور آمریکا در برجام را می‌توان یک موفقیت نسبی برای جمهوری اسلامی دانست.
اما این به معنی آن نیست که این روند همچنان در سال آینده نیز ادامه پیدا کند و با توجه به اظهارات مقامات کاخ سفید قطعا در سال آینده نیز این ماجرا ادامه خواهد داشت و بی‌راه نیست اگر بگویم خروج ایالات متحده آمریکا از این توافق هسته‌ای دور از ذهن نیست.
ولی این تنها چالش در سال 96 نبود و باید در کنار این مسئله موضوع رابطه با کشورهای خلیج فارس، ثبات منطقه و تثبیت نقش ایران در منطقه را هم در این فهرست قرار دهیم که همچنان در جوامع بین‌المللی از موضوعاتی است که مورد توجه قرار دارد و روزی نیست که مقامات اروپایی و آسیایی درباره آن صحبت نکنند. با این حال اما سوال مهم این است که در مجموع همه اینها دولت حسن روحانی و به طور کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در سال آینده با چه چالش‌هایی مواجه خواهند بود؟
برجام، خزر و عربستان
در همین خصوص حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «بدون شک یکی از مهمترین چالش‌های ایران در سال آینده مسئله برجام است. زیرا آقای ترامپ اعلام کردند که این توافق را تائید نخواهند کرد. البته من معتقدم که در مجموع رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در این صحبت خود تجدید نظر می‌کند، اما به هرحال یکی از مهمترین چالش‌های ما این است که اگر آمریکا از برجام خارج شود ایران هم باید همین کار را انجام دهد یا بدون آمریکا با اتحادیه اروپا ادامه دهد؟ سوال مهم دیگر این است که آیا خروج آمریکا از برجام مخل روابط بازرگانی ایران با اروپا و چین و کره جنوبی و هند و… خواهد شد یا خیر؟ اینها مسائلی هستند که باید قبل از خردادماه به آن‌ها فکر شود و تصمیمات درستی گرفته شود.»
وی ادامه داد: «دومین موضوع، مسئله دریای خزر است که قرار است در اجلاس آستانه در تابستان درباره آن نشست سران خزر برگزار شود. اینکه سهم ایران چقدر خواهد بود و چگونه این دریا تقسیم می‌شود مسئله بسیار مهمی است. موضوع سوم هم رابطه ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه با عربستان است که رابطه خوبی با هم نداریم و آمریکا و اسرائیل هم از همین مسئله بهره برداری می‌کنند. به همین دلیل به نظر می‌رسد ایران باید برای سال آینده یک تجدید نظری در خصوص مناسباتش با کشورهای حوزه خلیج فارس داشته باشد که از یک طرف عزتمندانه آن را حل کند و از طرف دیگر اجازه ندهند کشورهای همسایه با یکدیگر مشکل داشته باشند.»
برجام و هماهنگی در اقتصاد بین‌الملل
همچنین محسن جلیلوند استاد دانشگاه در خصوص چالش‌های ایران در سال ۹۷ طی گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «متاسفانه ما به حدی مشکل و چالش داریم که اگر قرار باشد همه آن‌ها را نام ببریم یک طومار بلند بالا می‌شود، اما با این حال به نظر من مهمترین چالش ایران در سال آینده موضوع برجام است که با این وضعیت فعلی که رئیس جمهور آمریکا اعلام کرده است که قصد ندارد آن را تائید کند، به احتمال زیاد با مشکل مواجه می‌شویم و این از اردیبهست ماه آغاز می‌شود. مشکل بعدی که در اممتداد همین موضوع پیش می‌آید هماهنگی‌ها در اقتصاد بین الملل است. زیرا اگر برجام تائید نشود و ما وارد فاز چالش اقتصادی و دیپلماتیک با ایالات متحده شویم، قطعا شرایط سختی در پیش خواهیم داشت.»
برجام و تحریم
علی بیگدلی دیگر استاد دانشگاه نیز نظر مشابهی درباره چالش‌های ایران در سال آینده دارد و وی هم معتقد است که برجام مهمترین چالش ایران در این سال است. او در گفت‌وگو با فرارو گفت: «من فکر می‌کنم با توجه به اشارات و قرائنی که در نیمه دوم سال ۹۶ به دست آمده و هیچ گشایشی در مشکلات برای ما ایجاد نشده، سال ۹۷ برای سیاست خارجی ما بسیار سخت و سنگین باشد. با توجه به مسئله برجام که از سوی آمریکا تائید نخواهد شدو نرمی کلامی و رفتاری که از سوی مقامات اروپایی نسبت به آمریکا می‌بینیم نشان می‌دهد اروپا هم در حال فاصله گرفتن از ایران است، نشان می‌دهد که دیپلماسی ما با مشکلات جدی مواجه خواهد بود. زیرا در این صورت ممکن است تحریم‌ها برگردند با توجه به مشکلات داخلی ما، کشور را دچار مشکلات عدیده خواهد کرد.»
برجام و صادرات به کشورهای آسیای میانه
همچنین سمیه مروتی تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با فرارو با بیان اینکه چالش برجام در سال آینده اهمیت بسیاری دارد عنوان کرد: «نگهداشتن برجام و ادامه مذاکرات با امضاکنندگان اصلی برای کاهش احتمال از سرگیری تحریم‌ها و آغاز تحریم‌های جدید، چالشی است که در ماه‌های نخست سال آینده با ان مواجه می‌شویم. در نهایت یکی دیگر از چالش‌های ایران برای سال آینده افزایش سطح مبادلات سیاسی تجاری با کشورهای آسیای میانه و … برای تنوع بخشی به مقاصد صادراتی با هدف کاهش ضربه پذیری بنگاه‌های اقتصادی است.»
وی ادامه داد: «به‌نظر می‌رسد یکی از چالش‌های دیگر ایران در سال آینده مقابله و یا به تعبیر بهتر مدیریت قدرت در منطقه باشد که از کاهش قدرت خویش جلوگیری و وضعیت موجود را از منظر سطح قدرت حفظ کند. چرا که بنظر می‌رسد جدال با تغییر وجهه ایران به عنوان بازیگری مخرب در سطح منطقه و جهان به بازیگری امنیت ساز و امنیت آفرین قطعا کار مشکلی خواهد بود. زیرا ما به گونه‌ای باید عمل کنیم که توان ارتقای مذاکرات و جلب اعتماد بازیگران منطقه‌ای و بین المللی و خنثی کردن اجماع احتمالی بین المللی علیه ایران را داشته باشیم و در مقابل باید بازی سازی درست منطقه‌ای برای کاهش دشمن پنداری ایرانی در اذهان کشورهای منطقه و در ادامه جهان نیز در دستور کار ما قرار گیرد. مشکل بعدی مقابله با افراط گرایی در حاشیه مرز‌های شرقی و غربی و جلوگیری از نفوذ و رسوخ آن به داخل مرز‌ها است و از سوی دیگر نحوه پایان دادن به بحران سوریه و عراق هم بسیار حائز اهمیت است.»
برجام، منطقه و سوریه
صمد قائم پناه دیگر تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با فرارو اظهار کرد: «قطعا مهمترین چالش در سال آینده مسئله برجام و توافق هسته‌ای است که با توجه به تهدیدات ایالات متحده طی ماه‌های اخیر، ما در سال ۹۷ با چالش جدی مواجه خواهیم شد. به هرحال اگر رئیس جمهور این کشور تصمیم به خروج از برجام بگیرد می‌تواند تبعاتی برای ایران داشته باشد و ما باید از الان خود را برای آن روز‌ها آماده کنیم تا غافلگیر نشویم. از سوی دیگر مسئله منطقه هم می‌تواند چالش دیگر جمهوری اسلامی در سال آینده باشد. ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که موقعیت خود در منطقه را تثبیت کنیم و به خصوص در سوریه به نحوی پیش برویم که از یک سو بتوانیم بحران را حل و فصل کنیم و از سوی دیگر شرایط برای خودمان خراب نشود.»
اصطکاک با آمریکا و عربستان
حمیدرضا ترقی دیگر تحلیلگر مسائل بین الملل بود که در گفت‌وگو با فرارو به بررسی چالش‌های ایران در سال آینده پرداخت. وی گفت: «به نظر می‌رسد که در سال ۹۷ یکی از مهمترین چالش‌های ما افزایش اصطکاک میان ایران و ایالات متحده آمریکا بعد از خارج شدن این کشور از برجام خواهد بود. زیرا به عقیده من رئیس جمهور آمریکا برجام را تائید نخواهد کرد از آن خارج خواهد شد. از سوی دیگر به عقید من دومین مسئله چالش میان ایران و عربستان در خصوص کشور یمن است. ما طی یک سال گذشته در این باره با مشکلاتی مواجه بودیم که بعضا به رویارویی دیپلماتیک منجر شده؛ لذا من فکر می‌کنم در سال آینده این مسئله ادامه پیدا خواهد کرد و از موضوعات مهم در سیاست خارجی ما به شمار می‌آید.»
برجام
همچنین شعیب بهمن در گفت‌وگو با فرارو با بیان این نکته که بدون شک مهمترین چالش ایران در سال آینده مسئله برجام و مشکلاتی است که آمریکایی‌ها در این مسیر برای ما ایجاد می‌کنند، عنوان کرد: «مقامات کاخ سفید تمام تلاش خود را به کار بسته اند تا بتوانند با متحد کردن اروپایی‌ها با خودشان، توانمندی موشکی و نفوذ ایران در منطقه را به چالش بکشند و ما را مجبور کنند که پای میز مذاکره بنشینیم؛ بنابراین با توجه به اینکه این موضوعات تاحدود زیادی حیاتی هستند، بعید است مجموعه حاکمیت رضایت دهند که دیپلمات‌های ما پای میز مذاکره بنشینند، لذا قطعا با شرایط سختی مواجه خواهیم شد.»
