آیا “سزارین” باعث حفظ تناسب اندام مادران می‌شود؟!
آیا این ذهنیت که “سزارین” باعث حفظ تناسب اندام می‌شود و خانم‌هایی که عمل زایمان خود را به روش سزارین انجام می‌دهند، تناسب اندام خود را سریع‌تر از مادران با زایمان طبیعی به دست می‌آورند، تصوری صحیح است؟!
زایمان یکی از موهبت‌های الهی برای تولید نسل بشر برروی زمین است که از بدو تولد آدم تاکنون ادامه داشته است. فرایند زایمان که منجر به تولد انسانی دیگر می‌شود از زیباترین پدیده‌های خلقت است.
مکانیسم انجام زایمان یک فرایند خودبخودی و بدون نیاز به مداخله است که سالهای سال با سیر طبیعی خود انجام شده است اما وقتی زایمان از راه کانال طبیعی میسر نیست یا با مخاطره‌های جدی برای مادر و نوزاد همراه باشد، عمل جراحی برای زایمان یا سزارین انجام می‌شود.
عمل سزارین به معنای خروج جنین از محل برش جدار شکم و دیواره رحم است؛ این تعریف خارج شدن جنین از شکم به هنگام پارگی رحم را در بر نمی‌گیرد لذا سزارین به دلایل پزشکی (سزارین اجباری) می‌تواند یکی از ضروریات نجات جان مادر و نوزاد باشد و در مورد آن و ضرورت انجام آن بحثی وجود ندارد اما متاسفانه درصد زایمان به روش سزارین حتی بدون دلیل پزشکی (سزارین انتخابی) در برخی کشورهای جهان از جمله ایران به میزان قابل توجهی روبه افزایش است.
متاسفانه امروزه در بسیاری از جوامع حالت تجملی به خود گرفته و به یک انتخاب و فرهنگ مبدل گشته است! این در حالی است که همانطور که در قسمتهای بعدی به آن اشاره خواهیم کرد، سزارین در مقابسه با زایمان طبیعی عوارض بهداشتی مهم و حتی خطرناکی هم برای مادر و هم برای جنین به همراه دارد و نباید به عنوان یک انتخاب در نظر گرفته شود بلکه فقط در صورت تهدید جان مادر یا جنین، ارزش قبول عوارض آن منطقی خواهد بود.
وضعیت فعلی سزارین در جهان و ایران
سالانه تقریباً 18.5 میلیون زایمان سزارین در سرتاسر جهان صورت می‌گیرد؛ سازمان جهانی بهداشت تخمین زده که حداکثر 5 تا 15 درصد زایمان‌ها در هر کشوری نیاز به سزارین اجباری ( به دلایل اورژانس‌های پزشکی) دارد لذا این میزان را، محدوده قابل قبول میزان سزارین اعلام کرده است.
حدود 40 درصد کشورها میزان زایمان به روش سزارین در آنها کمتر از 10 درصد کل زایمان‌ها است؛ در 10 درصد کشورها میزان سزارین 10 تا 15 درصد به عبارتی در نیمی از کشورها میزان سزارین مقبول و منطقی است اما در تقریباً 50 درصد کشورها از جمله ایران میزان سزارین بیش از 15 درصد دارند.
طبق گزارش مربوط به سال 2010 میزان سزارین در کشور ایران 41.9 درصد کل زایمان ها اعلام شده است! همچنین طبق گزارش وزیر بهداشت، آمار سزارین در شهرهای بزرگ بین 55 تا 60 درصد و در سطح کشور حدود 44 درصد است که نسبت به آمار جهان که 20 درصد است، رقم بسیار بالایی است.
تصمیم‌گیری در مورد روش انجام زایمان
یکی از مهمترین تصمیم‌هایی که زن باردار در دوران بارداری باید بگیرد، انتخاب روش زایمان است؛ اینکه زایمان طبیعی انجام دهد یا سزارین را بپذیرد؛ معمولا تصمیم زن تحت تاثیر نظر اعضای خانواده و فامیل و آشنایان، پزشک معالج یا تجارب قبلی خود گرفته می‌شود لذا ممکن است بیشتر احساسی باشد و دلایل منطقی و علمی نداشته باشد مگر اینکه زن باردار یا اعضای خانواده او بر اساس اطلاعات درست علمی پزشکی مستقل از نظرات و تجارب دیگران بتوانند در این مورد تصمیم بگیرند.
با توجه به اینکه انتخاب روش زایمان، یکی از مهمترین تصمیم هایی است که زن باردار و همسر او جهت حفظ سلامت خود و فرزندشان در دوران بارداری می‌گیرند، دسترسی به اطلاعات و دانش درست در این زمینه امری حیاتی است.
سزارین اجباری (سزارین با دلیل پزشکی)
سزارین اجباری یا پزشکی به عمل جراحی سزارین در شرایطی گفته می‌شود که به عدم امکان یا خطرناک بودن زایمان طبیعی برای مادر یاجنین انجام می‌شود؛ اگرچه ارائه فهرست جامع تمام موارد ضروری انجام زایمان سزارین امکان‌پذیر نیست اما بیش از 85 درصد اعمال سزارین در حالت اجباری به علل زیر انجام می‌شود:
ـ عدم وجود دردهای زایمانی و انقباضات رحمی کافی حتی با تزریق داروهای منقبض‌کننده رحمی
ـ قرار گرفتن غیرطبیعی جنین در رحم
ـ تنگی لگن مادر یا عدم تناسب جثه جنین با لگن مادر
ـ نامساعد بودن حال جنین ( مثلا کاهش شدید صدای ضربان قلب جنین )
ـ چندقلویی به‌خصوص در شکم اول
سزارین انتخابی (بدون دلیل پزشکی)
سزارین انتخابی (بدون دلیل پزشکی) به عمل جراحی سزارین در شرایطی گفته می‌شود که زایمان طبیعی هم ممکن است و هم بی‌خطر اما حتی بدون دلایل پزشکی و بودن هیچ ضرورت پزشکی، سزارین به‌عنوان روش زایمان انتخاب می‌شود! یکی از دلایل افزایش میزان سزارین مربوط به همین علل غیر‌پزشکی و غیر‌ضروری و بنا بر درخواست مادران است.
برخی از مهمترین دلایل انتخاب روش زایمان به روش سزارین در حالت انتخابی بر اساس مطالعات انجام شده شامل موارد زیر است:
ترس از درد زایمان طبیعی: ترس از دردهای زایمانی و زایمان طبیعی به دلایل مختلف، ممکن است خطر سزارین اورژانسی و میزان سزارین انتخابی را افزایش دهد؛ ترس از عدم همراهی پزشک یا مامایی که در دوران بارداری تحت نظر او بوده‌اند بر بالین بیمار نیز بر این ترس می‌افزاید اما باید توجه کرد که امروزه راهکارهایی برای آسان‌تر کردن تحمل این درد برای مادر وجود دارد.
عدم آگاهی از عوارض سزارین: آگاه نبودن از عوارض سزارین و مشکلاتی که ایجاد می‌کند، یکی از دلایلی است که مادران، زایمان به روش سزارین را انتخاب کنند.
باورها و ترس‌های غیرمنطقی نادرست: باورها و عقایدی که بیشتر به دلیل نداشتن آگاهی کافی به غلط در بین بعضی از زنان دیده شده و باعث ایجاد ترس غیرمنطقی در بعضی موارد دلیل انتخاب زایمان به روش سزارین گشته‌اند در بعضی موارد سزارین به‌دلیل عقاید غلطی که به‌دلیل اطلاعات ناکافی و نادرست در بین مردم رواج یافته انجام می‌شود که به بعضی از این عقاید در زیر اشاره می‌کنیم:
ـ ترس از پارگی مهبل در مادران شکم اول: در مواردی که ماما تشخیص دهد که نیاز به گشاد کردن مهبل به وسیله برش جهت انجام زایمان وجود دارد، برش مهبل انجام می شود تا از پارگی‌های شدید جلوگیری به‌عمل آید هر چند که در همه مادران بخصوص مادران چندزا ممکن است نیاز به انجام این برش نباشد؛ بررسی‌ها نشان داده است زنانی که برش (اپیزیوتومی) برای آنها انجام می‌شود، زنانی که پارگی خودبخودی پیدا می‌کنند همچنین زنانی که هیچ آسیبی نمی‌بینند، همگی می‌توانند با انجام ورزش‌های لازم 3 ماه بعد از زایمان از قدرت مناسب عضلات کف لگن برخوردار شوند.
ـ حفظ تناسب اندام: بر عکس این تصور غلط که سزارین باعث حفظ تناسب اندام می‌شود، در زایمان طبیعی خانمها تناسب اندام خود را با انجام ورزش‌های مناسب سریع‌تر از مادران سزارین شده به دست می‌آورند.
ـ ترس از افتادگی مثانه طبق تصور زنان حامله: افتادگی مثانه به معنی تغییراتی است که در بافت ناحیه مثانه ایجاد شده و ممکن است مادر را در سالهای آتی دچار مشکلات ادراری به شکل بی‌اختیاری ادراری کند البته این حالت ممکن است در کسانی که حتی زایمان نکرده‌اند نیز پیش بیاید اما در میان کسانی که تعداد حاملگی‌های بیشتری داشته باشند شایع‌تر است؛ این مشکل به ندرت در زایمان طبیعی بوجود می‌آید.
ـ ترس از ایجاد اختلال در روابط زناشویی: یکی از دلایل سزارین انتخابی توسط زنان، ترس از مقاربت دردناک پس از زایمان طبیعی است؛ این در حالیست که طبق مطالعات انجام شده، مقاربت دردناک پس از سزارین بیشتر بوده و در زایمان طبیعی این مشکل کمتر دیده شده است همچنین برخلاف تصور غلط بعضی از مادران که آسیب قدرت کششی عضلانی کف لگن و اختلال عمکرد جنسی را به زایمان طبیعی نسبت می‌دهند، روش زایمان تاثیری بر رضایتمندی از عملکرد جنسی ندارد و رضایتمندی از عملکرد جنسی بیشتر از آنکه متاثر از عوامل فیزیکی باشد یک درک ذهنی و عاطفی است و تحت تاثیر روش و تعداد زایمان قرار نمی‌گیرد.
ـ باور غلط جنبه درمانی سزارین: تعبیر غلط از سزارین به‌عنوان جنبه درمانی داشتن برای بعضی از بیماری‌ها که بخصوص در مواردی که جنسیت جنین پسر باشد، پدر و مادر جهت زنده و سالم ماندن جنین درخواست سزارین می‌دهند!
ـ باور غلط اجبار به تکرار سزارین: تا چندین دهه اعتقاد بر این بوده که زنان داری سابقه سزارین نمی‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند! در حالیکه با توجه به عوارض زیاد سزارین انتخابی( بدون دلیل پزشکی) مطالعات در این خصوص انجام شده که نشان داده که مادران سزارین قبلی می‌توانند با مشورت پزشک متخصص اقدام به زایمان طبیعی در بارداری‌های بعدی کنند.
ناخوشایندی وضعیت قرارگیری در زایمان طبیعی: ناخوشایندی نسبت به وضعیت قرارگیری فرد حین زایمان طبیعی و ناخشنودی شدید از این که توسط فرد یا افراد دیگر مورد معاینه یا مشاهده قرار گیرند.
توصیه بعضی از پزشکان: برخی از محققین یکی از علل در تصمیم مادر به سزارین را توصیه پزشک و اعتماد بیمار به وی دانسته‌اند نه شرایط زایمانی که بیمار دارد؛ برخی از پزشکان به دلایلی سزارین را حتی در صورت عدم اجبار پزشکی ترجیح می‌دهند! برخی از دلایل عبارتند از اینکه در مقایسه با زایمان طبیعی، زمان کمتری در سزارین برای بیمار صرف می‌شود! درآمدزایی سزارین بیشتر است و می‌توانند سزارین را طبق برنامه زندگی خود برنامه‌ریزی کنند لذا پزشک خود را به بیمار و سلامت او و جنین ترجیح می‌دهد!
تشویق دیگران: تشویق اطرافیان (خانواده، دوستان و..) یکی از عومل مؤثر در انتخاب روش زایمان است.
ویژگی‌های اجتماعی ـ دموگرافیک زنان باردار: از جمله عوامل مؤثر بر انتخاب روش زایمان، ویزگی‌های فردی و خانوادگی زن باردار شامل: وضعیت اقتصادی و طبقه اجتماعی، محل سکونت، سن مادر باردار، شغل مادر و سطح تحصیلات مادر است.
سیستم نامناسب خدمات بهداشتی: سازمان جهانی بهداشت نیز عواملی همچون توان سیستم بهداشتی برای انجام مراقبت‌های جراحی زایمان، دستورالعمل‌های بودجه‌ای، منابع انسانی سیستم بهداشتی را از جمله تعیین‌کننده‌های میزان سزارین ذکر کرده است.
ارتباط نامناسب کادر درمان: ارتباط نامناسب کادر درمان نیز از علل مهم انتخاب سزارین می‌تواند باشد. خانم‌های باردار در مورد نیاز به اطلاعات و نیز تصمیم‌گیری برای روش زایمان یکنواخت نیستند لذا کارکنان بهداشتی باید پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی متفاوت خانمها در سطوح مختلف باشند؛ در صورتی که کادر درمان ارتباط مناسبی با مادر برقرار کنند و به مادر توضیحات مناسب را ارائه کنند و حمایت از مادر برای انجام زایمان طبیعی داشته باشند، می‌تواند در انتخاب روش درست زایمان توسط مادر موثر باشد.
سابقه زایمان سزارین در فامیل درجه یک: از دیگر عوامل تأثیرگذار بر انتخاب سزارین سابقه زایمان سزارین در فامیل درجه یک است.
تمایل برای برنامه ریزی نمودن دقیق زمان تولد: برخی زوجین تمایل دارند که بتوانند تاریح تولد فرزندان خود را برنامه‌ریزی کنند! مثلا به‌علت مسافرات طولانی‌مدت پزشک خود یا برای جلوگیری از تاخیر تحصیلی در آینده ترجیح می‌دهند تاریخ تولد احتمالی جنین در مهر ماه را با سزارین به شهریو ماه منتقل کنند! یا ترجیح می‌دهند با چند روز جلو انداختن زایمان با روش سزارین تولد نوزاد مصادف با روز خاصی مثلا اعیاد مذهبی باشد لذا در این روزها شاهد افزایش محسوس میزان سزارین هستم.
به گزارش تسنیم ،اما والدین از خطرات ناخواسته‌ای که با انجام سزارین و نیز تولد زودرس بر سلامت مادر و به خصوص جنین وارد می‌کنند، غافل هستند ضمن اینکه این کار از نظر ذهبی و شرعی نیز بدون اشکال نیست؛ زنانی که نگرش منفی به سزارین و نگرش مثبت به زایمان طبیعی دارند همچنین دارای حمایت درک شده بیشتر از سوی همسر و خانواده و دوستان برای تصمیم‌گیری در مورد روش زایمان، خودکارآمدی درک شده و انتظار ارزش بالا هستند، قصد بالاتری برای زایمان طبیعی دارند.
