آیا ایران و امریکا در سوریه وارد جنگ می شوند؟

عصر روز سه شنبه یک جنگنده سوری بعد از بمباران منطقه شمالی سوریه و محل استقرار نیروهای شورشی مورد حمایت آمریکا توسط یک جنگنده آمریکایی سرنگون شد. این اولین بار بود که آمریکایی ها یک جنگنده سوری را از ابتدای درگیریهای سوریه در سال 2011 تا کنون سرنگون میکردند. روز سه شنبه پنتاگون اعلام کرد که آمریکا یک پهپاد ایرانی را در منطقه جنوب شرق کشور یعنی جایی که پرسنل آمریکایی برای تعلیم نیروهایش حضور و استقرار دارند سرنگون کرده است.

از زمان روی کار آمدن ترامپ ارتش آمریکا دست کم پنج بار با دولت سوریه و همپینانان آن رویارویی داشته که بیشتر آنها برای حفاظت از شورشیان تحت حمایت آمریکا و مستشاران آمریکایی مستقر در آن جا بوده است. حتی اگر پنتاگون نخواهد به طور مستقیم با نیروهای سوری یا با نیروهای تحت حمایت ایران و روسیه تعاملی داشته باشد این رویکرد جدید خطر تشدید این حوادث به ویژه در شرایطی که نیروهای مختلف در تلاش برای باز پس گیری مناطق استراتژیک از داعش هستند تشدید میکند. روسیه اقدام آمریکا را با لحنی خشن محکوم کرده و روز دوشنه تهدید کرد که همه هواپیماهای ائتلاف در سوریه را به عنوان هدف بالقوه در نظر خواهد گرفت.

اما خطر پس از اینکه ایران که روز یکشنبه با موشک باران منطقه دیر الزور علیه داعش در قسمت شرقی روسیه وارد جبهه های جنگ شده است جدی تر خواهد شد. به طور رسمی سپاه پاسداران ایران گفته که این موشک ها منطقه استان دیر الزور را هدف گرفته و در پاسخ به حمله داعش در تهران این عملیات ترتیب داده شده است. اما ایران بارها از ابزارهای غیر عبان تری برای انتقام از داعش در سوریه استفاده کرده بود و از این گذشته هیچ کمبودی در عملیت های انتقام جویانه همپیمانان ایران در سوریه وجود نداشت.

در عوض اقدام ایران را می توان پیامی برای دولت ترامپ و عربستان سعودی در نظر گرفت. این موشک های ایران با برد 700 کیلومتر میتوانست به شهرهای عربستنان نیز برسد. عربستان اظهارات ضد ایرانی اش را تقویت کرده و حمایت بی دریغی از ترامپ دریافت کرده است.

در عین حال تمایل ترامپ به استفاده از نیروهای نظامی علیه بشار اسد و حامیان او خطر رویارویی را افزایش می دهد. از طرفی این رویکرد او را از اولویت های اصلی اش یعنی مبارزه با داعش در عراق و سوریه نیز دور خواهد کرد. از سوی دیگر، او رییس جمهوری است که با وعده عدم مداخله مستقیم در سوریه روی کار آمده است . امروز ترامپ به یک بازیگر اصلی در جنگ های منطقه ای خاورمیانه تبدیل شده که در تعیین دینامیک منطقه بعد از جنگ نقش مهمی خواهد داشت.

حادثه روز شنبه خطرات را تشدید و پیچیدگی های درگیری را بیشتر کرده است. رویاریی زمانی آغاز شد که متحدان آمریکا با نیروهای دموکراتیک سوریه و ائتلاف کردها و اهل تسنن عرب و مسیحیان و شورشیان ترک به اتحاد حفظ خلق کرد پیوستند و تحت حمله نیروهای حامی سوریه در شهر طبقه قرار گرفتند. این منطقه استراتژیک تا زمانی که نیروهای تحت عنوان دموکراتیک سوریه آن را تصرف نکرده بودند تحت اشغال داعش بود.

اقدامات پنتاگون در سوریه با نیروهای روس هماهنگ است و مقامات آمریکایی گفته اند که با همتایانشان از طریق یک خط غیر قابل ردیابی درخواست کرده اند که با نیروهای سوریه صحبت کنند و حملاتشان را متوقف کنند. اما دو ساعت بعد پنتاگون اعلام کرد که هواپیمای جنگی سوریه که منطقه ای در نزدیکی محل سکونت نیروهای دموکراتیک سوریه را ببمباران کرده بود توسط نیروی دریایی آمریکا سرنگون شد.

پس از آن پنتاگون اعلام کرد از شورشیان سوری که بیش از یک سال از آموزش دیده و مسلح شده اند و با داعش در رقه میجنگند حمایت خواهد کرد. ماموریت ادعایی ائتلاف، شکست داعش در عراق و سوریه است.

مهمتر از همه این تهدیدها از نظر دولت ترامپ، ایران است. از زمانی که ترامپ نظرش را درباره اولویت های سیاست خارجی تغییر داده است معتقد است ایران بزرگترین حامی تروریست در جهان است و تهدیدی برای منافع آمریکا درخاورمیانه. او با مشاورانی نظیر جیمز ماتیس و مک مستر و فرماندهان ارتش سر و کار دارد که همگی رویکرد های خصمانه ای در قبال ایران دارند.

ایران هیچگاه قدرت منطقه ای خود را بیش از سوریه افزایش نخواهد داد. از زمانی که جنگ شروع شده است تهران میلیاردها دلار کمک و هزاران نیرو و داوطلب شیعه را به کمک اسد فرستاده است. در دو سال گذشته روسیه و ایران در کنار حزب الله و شبه نظامیان شیعه به اسد کمک کردند که کنترل سرزمین های از دست رفته اش را به دست بیاورد. در ماه دسامبر با حملات هوایی روسیه و کمک های زمینی ایران نیروهای اسد موفق شدند حلب را آزاد کنند. این بزرگترین پیروزی اسد بود.

پاداش بعدی دولت سوریه و متحدانش آزادی منطقه شرقی دیر الزور است که یکی از مناطق نفت خیز کشور به شمار می رود. بیشتر این ناحیه در اواخر 2013 از دست اسد خارج شده و 200 هزار نفر از ساکنان این منطقه تحت محاصره داعشند.

این منطقه شامل مرزهای سوریه وعراق و اردناست و راه استراتژیک ارتباطی بین دمشق و بغداد به شمار می رود. در هفته های اخیر نیروهای سوریه در کنار حزب الله و دیگر شبه نظامیان شیعه سعی کردند کنترل منطقه را به دست بگیرند و با کمک نیروهای تحت حمایت ایران که برای از بین بردن داعش در اطراف مرزهای عراق حضور دارند اقداماتی را کلید زدند.

آنچه دولت ترامپ را نگران میکند این است که این دستاوردها ایران و متحدانش را برای توسعه هلال شیعی در عراق و سوریه و لبنان با حزب الله به عنوان یک قدرت نظامی وسیاسی قابل توجه در این کشور یاری میکند. چنین چشم اندازی نه تنها برای دولت ترامپ بلکه برای متحدان این کشور در جهان عرب به ویژه عربستان نیز ترسناک است.

ترامپ از بدو ورود حمایتش را از عربستان سعودی بیشتر کرده است و همزمان اظهارات تندی را علیه ایران مطرح کرده است. این تغییرات در سفر اخیر ترامپ به عربستان نیز مشهود بود. ترامپ مشکلات خاورمیانه را خصومت ایران با گروه های افراط گرا میداند و به افدامات بی ثبات کننده عربستان نظیر حمله این کشور به یمن و مساله محاصره قطر چشم پوشی میکند. او دائما توافق هسته ای با ایران را مورد حمله قرار میدهد.

در واقع آمریکا هم اکنون نیز قمار خطرناکی را آغاز کرده و اتحاد های خارجی شکننده ای را ایجاد کرده که تنها به پیچیده تر شدن جنگ سوریه خواهد انجامید. در دولت اوباما سیاست آمریکا در سوریه تمرکز بر شست داعش و بیتوجهی به اسد و حفظ هم پیمانان آمریکا از مبارزه علیه یکدیگر بود. امروز ترامپ این ابهامات را کنار گذاشته و سعی میکند با خنثی کردن اهداف ایران و اسد در جنوب سوریه یا با حمایت از برنامه های پنتاگون برای تسلیح کردها اقداماتش را پیش ببرد.

در ماه می دولت او طرح پنتاگون برای تامین سلاح های سنگین برای نیروهای دموکراتیک سوریه برای مبارزه با داعش در رقه را به تصویب رساند.

این تصمیم دو متحد آمریکا یعنی ترکیه و کردهای سوریه را علیه هم وارد درگیری کرده است.

در حالی که پنتاگون مشتاق این است که اقدامات اخیرش در سرنگونی هواپیمای سوری را به عنوان ابزار های دفاعی جا بزند ، دولت اسد و هم پیمانان ایرانی اش این اقدام آمریکا را تهاجمی توصیف کردند. ایران با حمله هوایی روز یکشنبه شان به سوریه احتمال افزایش تنش ها با دولت ترامپ را بالا برده اند. یک خطر این است که اسد و تهران پیش قدم یک رویارویی شوند.