آوار دلهره بر سر 1.5 ميليون نفر در کشور
خبر رسيد كه ساختمان كناري آن كه ازقضا آن‌هم مسكن مهر است، همچنان مستحكم سرپاست و حتي آجري از آن هم نيفتاده. پيمانكارش برخلاف دو پيمانكار ديگر، بوي تعهد مي‌داد و از جيبش براي اين پروژه خرج كرده بود. گويا اشاره نيكزاد، وزير راهوشهرسازي احمدي‌نژاد نیز به همان ساختمان است كه محل بهره‌برداري سياسي و فرار رو به جلو شده. نيكزاد، وزير راهوشهرسازي دولت احمدي‌نژاد كه اين روزها محل هجمه منتقدان قرار گرفته بود، جوابيه‌اي منتشر كرد و در آن اين انتقادات را سياسي خواند و باز هم مانند سايت دولت بهار كه منتسب به احمدي‌نژاد و يارانش است، ادعا كرد تنها ديوارهاي تعدادي از واحدهاي مسکوني دچار آسيب شده است.
پيمانکاران 2 بيمارستان دستگير شدند
از آن طرف، جنجال‌ها سر دو بيمارستان تخريب‌شده در سرپل‌ذهاب و اسلامآباد غرب هم صداي همه را درآورده است؛ دو ساختماني كه هر دو تنها چند سالي است كه به بهره‌برداري رسيده‌اند و حالا شدت تخريب‌هاي آنها آن‌قدر بالاست كه كارشناسان از ضعف طراحي، اجرا و كيفيت مصالح آن، يكجا حرف مي‌زنند. اين اتفاق آن‌قدر سنگين بود كه محمدرضا عدالت‌خواه، رئيس‌کل دادگستري استان کرمانشاه، از دستگيري پيمانکار بيمارستان سرپل‌ذهاب که در زمين‌لرزه اخير تخريب شده، خبر داد. رئيس کل دادگستري کرمانشاه گفت: پيمانکار با وثيقه آزاد مي‌شود تا ساختمان بيمارستان را بازسازي اصولي و فني و براي مردم قابل استفاده کند. يك روز قبل از آن هم خبر آمد كه پيمانكار بيمارستان اسلامآباد غرب در بازداشت است.
صادق عزيزي، دادستان عمومي و انقلاب اسلامآباد غرب، در تشريح جزئيات خبر بازداشت پيمانکار بيمارستان اين شهرستان گفت: اين فرد با عنوان اتهامي تقلب در ساخت بناي دولتي و نيز داشتن شاکي خصوصي در بازداشت است. اينها تنها اخبار قضائي اين روزها درباره اشتباهات پيمانكاران نيست.مهدي اميري‌اصفهاني، معاون امنيتي دادستان کل کشور، نیز گفته: همان‌طور که مستحضر هستيد، کارفرماي بيمارستان سرپل‌ذهاب روزهاي گذشته بازداشت شده و دستگاه قضا با قاطعيت اين پرونده را پيگيري خواهد کرد؛ زيرا رعايت استانداردهاي فني و اصول ايمني در ساخت‌وسازها و نظارت دقيق بر اعمال آنها از سوی همه دست‌اندرکاران ذي‌ربط ضرورت دارد و حفظ جان و مال مردم وظيفه‌اي انکارنشدنی است و از کوتاهي در اين عرصه نمی‌توان گذشت؛ بنابراین به مردم عزيز قول برخورد قاطع با مسببان اين حادثه را مي‌دهيم».
متضرران از مسكن مهر شكايت كنند
اين در حالي است كه اين روزها، چند نفر از حقوق‌دانان گفته‌اند افرادي كه در مسكن مهر آسيب ديده‌اند، مي‌توانند شكايت كنند. بهمن كشاورز، رئيس اتحاديه سراسري کانون‌هاي وکلاي دادگستري ايران (اسکودا)، با اشاره به تخريب خانه‌هاي مسکن مهر در زلزله غرب کشور، گفته: در‌اين‌باره مانند بسياري از موارد ديگر، سازمان‌هاي نظارتي و به‌ويژه مجلس وقت، نظارت کافي را نداشته‌اند و با قضيه با اغماض و تسامح بسيار برخورد کرده‌اند؛ بنابراين کساني که عملا و بالفعل از اين قصور يا تقصيرها لطمه ديده و متضرر شده‌اند، مي‌توانند شکايت کنند.
تعداد فوتي‌ها دروغ است
از اين خبرها بگذريم، مي‌گويند تنها دو نفر در ساختمان‌هاي مسكن مهر فوت كردهاند؛ خبري كه البته شاهدان عيني آن را رد مي‌كنند. يكي از محلي‌ها به «شرق» مي‌گويد: «فقط يكي از دوستان من در اين مسكن مهر بود و چهار نفر از خانواده‌اش زير آوار مردند! دروغ است. كجا فقط دو نفر مرده‌اند؟».
وجدانم آسوده است
سراغ پيمانكار اول مي‌روم؛ همان‌كه ساختمانش نريخته و گويا هنوز تعهد كاري دارد. مي‌گويد: «برايم پول مهم نبود. به شرف مرتضي علي ٦٥٠ ميليون تومان از جيب گذاشتم. ضرر كردم؛ اما اين مسكن مهر را درست ساختم تا وجدانم آسوده باشد». مي‌پرسم اين ساختمان‌هاي بغلي را چه‌کسی ساخته؟ مي‌گويد: «بعضي از همكارانم. چه بگويم؟ بگويم كيفيت كارشان خراب است؟ من تمام‌وقت خودم بالاي سر كار بودم. ناظر بودم. حتي تعاوني‌هاي وزارت مسكن و شهرسازي هم ناظر مقيم سر كار فرستادند؛ اما من با آنها كار ندارم. راضي نمي‌شدم به نظارت‌ها. خودم بالاي سر كار بودم».
البته اين گفته او را رئيس سازمان نظام مهندسي ساختمان استان تهران رد مي‌كند. او روز گذشته خبر داد ٩٠ درصد ساختمان‌ها ناظر نداشته‌اند. با‌اين‌حال، شواهد عيني چيز ديگري مي‌گويد. حتي يكي از مهندسان سازه كه در محل حضور داشت نیز مي‌گفت تقريبا هيچ‌يك از اين سازه‌ها، بي‌ناظر نبوده‌اند. به نظر مي‌رسد ادعاهاي مطرح‌شده چيزي شبيه فرار به جلو از سوي برخي مسئولان سازمان نظام مهندسي باشد. پيمانكار البته اشاره مي‌كند كه با وجود نظارت از سوي ناظران تعاوني‌هاي مسكن و شهرسازي، اين نظارت‌ها بسيار كم بوده و نمي‌شد روي آنها حساب كرد. او در ادامه حرف‌هايش اشاره مي‌كند به تفاوت تخريب دو مسكن مهر اسلامآباد غرب: «در اسلامآباد، فاز يك تقريبا كامل تخريب شده؛ اما فاز دو كه سال ٩١ ساخت آن را شروع كردم و سال ٩٣ آن را تحويل دادم، در پاركينگ فقط چند ديوار كه هنوز سوار نشده بود و اتصال نداشت ريخته؛ اما جاهاي ديگرش حتي يك آجر هم نيفتاده و شيشه هم حتي نشكسته».نظر او را درباره تخريب مسكن مهرهاي ديگر مي‌پرسم. مي‌گويد: «تيرها خيز برداشته. مشخص است طراحي آنها اشكال داشته… طراحي با سازه همخواني نداشته… شدت اين زلزله بالا بوده، اما سازه هم خيز خورده بود. بعد ديوارها يكي يكي روي هم افتادند…».
٢ نفر فوتي در محوطه بودند نه داخل خانه!
پيمانكار ديگر كه چندان دل خوشي براي پاسخ‌گويي نداشت، تا پرسشم را مطرح مي‌كنم، با اوقات‌تلخي مي‌گويد حرف نمي‌زنم. اما ثانيه‌اي بعد مي‌گويد: «فقط اين را بگويم كه فقط دو نفر از دوهزارو ٥٠٠ نفر ساكن مسكن مهر فوت شدند. آن هم داخل مسكن مهر نبودند؛ در محوطه بودند».
وقتي آماده پاسخ‌گويي مي‌شود، نظرش را در مورد عكس منتشرشده از ستون‌هاي مسكن مهر مي‌پرسم. همان عكسي كه نشان مي‌داد انگار خرده‌آجر در ستون‌ها بوده و همين مسئله استحكام آنها را زير سؤال برده است. تند مي‌شود: «اگر در پايه‌اش خرده‌آجر باشد با زلزله ٧,٣ ريشتر دوام مي‌آورد؟ كدام عقل اين را قبول مي‌كند؟ اينها همه دروغ است…».
صداي بوق مي‌آيد. ديگر صدايش را نمي‌شنوم. گويا خوش ندارد كسي اشتباهاتش را به رويش بياورد.
عكس جنجالي تكذيب شد
يك منبع آگاه كه براي بازديد از محل تخريب‌هاي گسترده در سرپل‌ذهاب حاضر شده بود، نظر تخصصي‌اش را در مورد انتشار آن عكس مشهور به «شرق» مي‌گويد: «مغلطه شده است. آنچه در عكس ديديد، ستون اصلي نيست، بلكه ملاتي است كه با آن مي‌خواستند سنگ را روي ستون سوار كنند. نیازی به آن ملات هم نبود و مي‌توانستند سنگ را روي ستون اصلي هم نصب كنند».اين متخصص سازه از گستردگي تخريب‌ها مي‌گويد: روستاي كوئيك تقريبا صددرصد تخريب شده و حدود صدنفر كشته داشته است. عمدتا ساختمان‌ها روستايي و قديمي بوده و فقط چند ساختمان نوساز سالم مانده‌اند.او به ساختمان‌هاي داخل شهر هم اشاره كرده و مي‌گويد: در خود شهر ساختمان‌هاي مختلفي آسيب ديده‌اند. برخي از ساختمان‌هاي شخصي‌ساز هم تغييرشكل داده‌اند؛ ريخته يا آسيب‌هاي زيادي ديده‌اند كه اين آسيب‌ها به دليل عدم رعايت الزامات مقررات ملي ساختمان و يك‌سري اصول مشخص و معين مهندسي ساختمان بوده و ناشي از ايرادات طراحي و بعضا ايرادات اجراي ساختمان بوده است. اين منبع آگاه مي‌گويد: سازه‌هاي مسكن مهر سرپل ذهاب سالم است، اما ديوارهاي بيروني فروريخته كه ناشي از عدم اجراي صحيح جزئيات سفت‌كاري و نازك‌كاري ساختمان است. دو ساختمان مسكن مهر كه ساكن هم نداشت، آسيب جدي و اساسي ديده، به‌نحوي‌كه يك طبقه به‌طوركلي از بين رفته كه نشان مي‌دهد علاوه بر ايرادات در اجرا، بتون كيفيت لازم را نداشته است.
به گفته او، هيچ ساختمان مسكن مهري طبق گفته‌ها بدون ناظر نبوده است. بنابران بايد خواستار پاسخ‌گويي ناظران آن هم بود. اين متخصص سازه كه در محل حضور داشته، با اشاره به تخريب ساختمان بيمارستان اسلامآباد غرب، مي‌گويد: اين ساختمان به‌طوركلي آسيب ديده و نماي ديوارها و همين‌طور سقف‌هاي كاذب آن هم فروريخته‌اند كه به ايرادات اجرائي برمي‌گردد.
او با اشاره به ساختمان‌هاي شخصي‌ساز در اين منطقه هم مي‌گويد: شخصي‌ساز‌ها علاوه بر اشكالات طراحي، اشتباهات فاحش در سازه هم داشتند، زيرا برخي از آنها كاملا كج شده و تغييرشكل داده بودند كه با همان بازديد كلي، اشتباهات محاسباتي و اجرائي آن مشهود بود.مي‌پرسم آيا مي‌توان مقاوم‌سازي آنها را در دستور كار قرار داد؟ مي‌گويد: در مورد مقاوم‌سازي، دو نظر كلي مطرح است؛ ممكن است قابل مقاوم‌سازي باشد كه بعد از ارزيابي اوليه مشخص مي‌شود، اما ممكن است به‌طوركلي ساختمان‌هايي كه آسيب ديده‌اند به دو نتيجه منتهي شوند؛ امكان مقاوم‌سازي و بهسازي ندارند و بايد تخريب شوند يا اينكه امكان دارد، اما هزينه آنها بالاست كه اگر تخريب شده و دوباره ساخته شوند، ارزان‌تر تمام مي‌شود. بههرحال با ديدن نمي‌شود گفت، سازه بايد ارزيابي شده و آزمايش شود. او همچنين به تخريب‌هاي گسترده مصلاي سر پل ذهاب، ساختمان تأمين اجتماعي و ساختمان حرم حضرت احمدبن اسحاق(ره) اشاره مي‌كند كه هر سه دچار آسيب‌هاي كلي و ريزش‌هایی شده است. به گفته او البته ساختمان حرم مطهر حضرت احمدبن اسحاق(ره) فروريخته؛ اما گنبد و مناره‌هاي آن به طور كامل سالم مانده است.
ساختمان 3 ماه‌ساخت، فروريخت
اين متخصص سازه به تخريب گسترده در شهرك نوساز پولادي اشاره كرده و مي‌گويد: در شهرك پولادي، ساختمان‌هاي متعددي به طور كامل تخريب شده است. از‌جمله دو ساختمان بتوني و يك ساختمان فولادي كه به طور كامل تخريب شدند و گفته مي‌شود تعدادي در آنها جان خود را از دست داده‌اند. برخي ساختمان‌هاي آسيب‌ديده اين محل نشان از اشتباهات فاحش مهندسي دارد. از‌جمله در سازه فولادي با وجود اتصال ساده تير و ستون، هيچ‌گونه مهاربندي يا سيستم مقاوم جانبي اجرا نشده است و حتي مالك يكي از اين ساختمان‌ها ادعا مي‌كند كار ساختمان سه ماه پيش تمام شده و در آن سكونت كرده است. اين در حالي است كه از سال‌ها قبل، لزوم طراحي و اجراي سيستم مقاوم جانبي در كل كشور براي ساختمان‌هاي فولادي و بتوني لازم‌الاجراست و نمي‌توان پذيرفت ساختماني كه سه ماه پيش به اتمام رسيده، با چنين اشكالات فاحشي روبه‌رو شده باشد؛ زيرا ساختمان بايد در مرحله اسكلت به دليل ضعف اجرا و نداشتن بادبند، متوقف مي‌شد؛ نه اينكه امروز پس از زلزله، اتصال تير از ستون، به‌راحتي جدا شود.
مسكن مهر خالي، فروريخت
سید‌ابوالفضل موسوی‌بیدکی، عضو كميسيون عمران نيز كه ديروز از محل حادثه بازديد كرد، به «شرق» مي‌گويد: در ساختمان‌هاي مسكن مهر اسلامآباد غرب كه هنوز تحويل داده نشده بود، نوع مصالح مصرفي از جمله بتون و آرماتور بي‌كيفيت بود. در ساختمان‌هاي اسلامآباد، بتون بسيار سست بود و تكه‌هاي داخل ستون كه بايد مقاومت بالا داشته باشد، راحت خرد مي‌شد. اين امر نشان مي‌دهد كه پيمانكار نسبت به آن ساختمان خاص درست عمل نكرده است كه بايد پيگيري شود.او در ادامه به تخريب دو ساختمان مشخص در اسلامآباد غرب اشاره كرده و مي‌گويد: بازديد از بيمارستان اسلامآباد غرب كه تازه مورد بهره‌برداري قرار گرفت، با بررسي اجمالي مشخص شد كه هم به لحاظ طراحي و هم اجرا و هم مصالح داراي اشكال است.
پيش‌لرزه‌ها به داد مردم رسيد
موسوي با اشاره به ضعف طراحي و نظارت در مسكن مهر اسلامآباد غرب همچنين مي‌گويد: اتصالات ديوارها با هم و نما پايداري نداشته كه نشان مي‌دهد طراحي الحاقات و پارتيشن‌بندي‌ها مشكل دارد و اگر پيش‌لرزه‌ها نيامده بود و مردم ساختمان‌ها را تخليه نكرده بودند، قطعا با تلفات بالايي همراه مي‌شديم.
اولتيماتوم به وزارت راهوشهرسازي
از او درباره پيگيري‌هاي كميسيون عمران مجلس در‌اين‌باره مي‌پرسم. مي‌گويد: كميسيون عمران هفته پيش جلسه‌اي با مسئولان وزارت راهوشهرسازي درباره قانون نظام مهندسي داشت. اكنون دو سال است كه منتظر هستيم ضوابط قانوني نظام مهندسي را اصلاح كنند؛ اما آنها معطل كردهاند؛ به‌همين‌دليل به وزارت راهوشهرسازي تذكر رسمي داده و به آنها يك ماه فرصت داديم كه اين لايحه را ارائه دهند. اگر نه خود نمايندگان طرحي را آماده كردهاند. بههرحال قانون نظام مهندسي بايد به اندازه كافي محكم باشد كه در مقابل اين حوادث به مردم پاسخ‌گو باشيم.
ترديد از پايداري ساختمان‌هاي مسكن مهر
عضو كميسيون عمران مجلس با اشاره به نگراني از پايداري مسكن مهر از احتمال طرح سؤال از وزير راهوشهرسازي خبر مي‌دهد. به گفته او، بيش از يك‌ونيم مليون نفر در ساختمان‌هاي مسكن مهر كشور زندگي مي‌كنند و از اتفاقات رخ‌داده واهمه دارند. تخريب گسترده ساختمان‌هاي مسكن مهر سر پل ذهاب و اسلامآباد غرب نشان داده كه مسكن مهر قطعا داراي اشكال است و بايد بررسي شود.
