آمریکا چطور الواح هخامنشی را به ایران برگرداند؟

«اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، پیگیر است تا با مذاکره از طریق مرکز خدمات حقوق بین‌الملل و دفترلاهه مراحل انتقال الواح هخامنشی به کشور را سرعت دهد.»

با اعلام رای نهائی دادگاه دیوان عالی امریکا درباره‌ی «رد مصادره الواح هخامنشی» که از ۵۱ سال قبل با هدف مطالعه و بررسی به این کشور منتقل شدند، اما در نهایت با یک شکایت و مصادره‌ی آثار تا این زمان در دانشگاه شیکاگو ماندگار شدند،اداره کل حقوقی و معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تلاش‌های خود را برای گرفتن رأی نهائی و استرداد این آثار تاریخی و ارزشمند به کشور آغاز کرد.

ابراهیم شقاقی،مدیرکل حقوقی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در این مورد می‌گوید: رأی صادر شده از سوی دادگاه دیوان عالی امریکا در مورد «رد مصادره الواح هخامنشی» قطعی است و خوشبختانه این رأی، استقبال دیوان عالی کشور آمریکا را نشان داد.

او با اشاره به تلاش‌های سازمان میراث فرهنگی برای ارتباط با دانشگاه شیکاگو بعد از اعلام رای دیوان عالی امریکا، ادامه می‌دهد: بعد از انجام مکاتبات و اقدامات معمول باید به مرور بتوانیم این الواح را مانند روندی که در چند سال گذشته برای بازگرداندن الواح قبلی به ایران استفاده شده، به کشور برگردانیم.

به گزارش ایسنا،وی با تاکید بر این‌که اداره کل حقوقی پیگیر این قضیه است تا با مرکز خدمات حقوق بین الملل و دفترلاهه مذاکره‌هایی انجام شود و مراحل بعدی برای انتقال آثار بررسی شود، به وجود سه شاخصه مهم در رأی صادر شده برای رد مصادره‌ی الواح هخامنشی در امریکا، اشاره می‌کند.

“وحدت رویه” رای دیوان عالی امریکا برای الواح هخامنشی

او نخستین شاخصه‌ی رأی دیوان عالی امریکا که در ۱۹ صفحه تنظیم شده است را «وحدت رویه» در رأی دادگاه می‌داند و ادامه می‌دهد:رأی صادر شده از سوی دیوان عالی امریکا این شاخصه را دارد به این معنا که سایر محاکم سیستم قضائی امریکا، تکلیف به تبعیت از این رأی دارند.

وی با بیان این‌که رأی صادر شده برای استردادِ پرونده الواح هخامنشی فقط این موضوع خاص نیست، بیان می‌کند: رأی از سوی دیوان عالی امریکا صادر شده است که این دیوان بالاترین سیستم قضائی امریکا است، بنابراین این رأی برای سایر محاکم و در سایر دعاوی مشابه حتی برای کشورهای دیگر و در سال‌های آینده نیز قابل استناد است، یعنی قابلیت توقیف و مصادره‌ی اموال عمومی کشور دیگر از سوی اشخاص خصوصی و عمومی را از بین می‌برد.

به گفته‌ی شقاقی عملِ خانواده‌ی بازمانده‌ی بیت‌المقدس از این نمونه بوده است. آن‌ها با حضور در دادگاه‌های خصوصی و عمومی نخست رأی گرفتند و سپس بر مبنای آن رأی برای مصادره اموال را گرفتند و عملیات استرداد را توقیف کردند.

“بدیع” بودن رأی دیوان عالی امریکا تاثیرگذار بود

مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دومین شاخصه‌ی این رأی را “بدیع”، جدید و شاخص بودن آن می‌داند و می‌گوید: چنین رأیی در حقوق بین‌الملل عمومی اثر مستقیم دارد، یعنی صرف‌نظر از مرزهای کشور امریکا، معمولا کل سیستم‌های قضائی و حتی یونسکو از آن تبعیت می‌کنند.

او شاخصیت رأی صادر شده را اثرگذاری آن روی سایر موسسات بین‌المللی و امکان استناد به آن می‌دانند و بیان می‌کند: گستردگی این رأی بسیار زیاد است، به اندازه‌ای که در خاک امریکا و در حقوق بین‌الملل عمومی سایر کشورها نیز اثرگذاری مستقیمی دارد. حتی اگر چنین پرونده‌ای متعلق به کشور ایران نباشد، به خصوص کشورهایی مانند کانادا که از حقوق امریکا تبعیت می‌کنند نیز چنین رأیی در تصمیم‌گیری‌های آن‌ها می‌تواند اثرگذار باشد.

شقاقی با اشاره به آغاز ترجمه و خوانش دقیق رأی ۱۹ صفحه‌ای دیوان عالی امریکا در پرونده‌ی الواح هخامنشی توسط یک تیم حرفه‌ای و فنی ادامه می‌دهد: بر اساس آن‌چه که تا کنون در مطالعات اولیه به آن رسیده‌ایم، این رأی می‌گوید آثار تاریخی و نفایس باستانی یک کشور را نمی‌توان در مباحث بین‌الملل خصوصی مصادره کرد، در واقع در این رأی حرف از مالکیت خصوصی زده نشده است.

او تاکید می‌کند: این رأی فارغ از مالکیت است و به مباحث عمومی توجه دارد که به همه جهانیان تعلق و در واقع آثار باستانی جهانی تعلق دارد که باید به کشورخود برگردانده شوند.

برای بازگشت الواح هخامنشی به ایران دیگر منعی نیست

مدیر کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی در پاسخ به چگونگی بازگرداندن الواح هخامنشی با توجه به دستورات رئیس جمهور امریکا در مورد سفر به این کشور، می‌گوید: فکر نمی‌کنم برای بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران، منعی وجود داشته باشد.

او ادامه می‌دهد: اگر نیاز به حضور نمایندگانی از ایران درامریکا و برای استرداد آثار باشد قطعا دعوتنامه از سوی وکلای امریکایی یا دانشگاه شیکاگو داده می‌شود، با این وجود بعید می‌دانم در این مورد مشکل خاصی به وجود آید.

استفاده از لایحه «دوست‌دادگاه» در پرونده الواح هخامنشی

وی سومین شاخصه‌ی این پرونده‌ی حقوقی را استفاده از لایحه‌ی “دوست دادگاه” بیان می‌کند و می‌افزاید: در ماه‌های اخیر با حضور آقای مونسان در این سازمان، استفاده از این لایحه مطرح شده بود، بر این اساس تصمیم این بود که از موسسات معتبر بین‌المللی در امور تاریخ، هنر و اساتید صاحب نام در جهان –به جزء وابسته‌های اسرائیلی- استعلام گرفته و نظرات آن‌ها جمع‌آوری شود که «نمی‌توان اموال و نفایس تاریخی و باستانی کشوری را در روابط خصوصی دخیل کرد و قابیلت مصادره به آنها داد.»

او ادامه می‌دهد: استفاده از این لایحه مطرح شد و وکلا آن را قبول کردند، همچنین مرکز خدمات بین‌الملل به خوبی روی آن کار کرد و خوشبختانه موفق شدیم نتایج خوبی از این کار بگیریم.

وی درباره‌ی زمان احتمالی بازگشت الواح هخامنشی به کشور توضیح می‌دهد: نظر دولت امریکا از ابتدا برای استرداد آثار به ایران موافق بود، همچنین دانشگاه شیکاگو نیز نظر موافقی داشت و می‌خواست این‌ آثار به کشور مبدأ برگردانده شود، از سوی دیگر در روند دادرسی نیز براساس استعلامی که دادگاه از دولت امریکا گرفت، مخالفتی با این استرداد نبود، نهایتا با استقبال قوه قضائیه امریکا، نظر تیم جدید دولت امریکا نیز اثری در این اتفاق نداشت.

شقاقی با بیان این‌که مسائل حقوقی در این زمینه بسیار پیچیده و فنی است، ادامه می‌دهد: با این وجود باید سرعت در روند استرداد الواح هخامشی در دستور کار قرار گیرد، از زمان انتشار خبر ردِ مصادره نیز پیگیری‌ها در حال انجام است و با دانشگاه شیکاگو نیز ارتباط می‌گیریم.

او اضافه می‌کند: زمان دقیق برای ان نمی‌توان مشخص کرد. باید روند دیوان ابلاغ شود و موارد قانونی آن رعایت شود