چرا مذاکرات ایران و آمریکا رفته رفته سخت تر می شود؟
بازتاب– امروز سومین دور مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده در مسقط آغاز شد؛ گفت‌وگوهایی که از مباحث فنی عبور کرده و وارد مرحله‌ای حساس و دشوار شده‌اند. در این دور، مقامات آمریکایی برای نخستین بار رسماً خواسته‌های اصلی خود را مطرح می‌کنند؛ موضوعاتی که می‌تواند مسیر مذاکرات را به پیچیدگی‌های تازه‌ای بکشاند.
مذاکرات روز جمعه به‌صورت غیرمستقیم میان دو کشور ادامه یافت. آنتون، عضو پیشین شورای امنیت ملی آمریکا در دوران ترامپ، نقش فعالی در این روند دارد. او پیش‌تر تأکید کرده بود که خروج یکجانبه آمریکا از برجام به تحقق اهداف واشنگتن کمکی نخواهد کرد و حفظ توافق را بستر مناسبی برای دیپلماسی دانسته بود. با وجود تمجید برخی مقام‌های دولت ترامپ از تجربه آنتون، وی تاکنون موضع روشنی درباره پرونده ایران اتخاذ نکرده است.
از سوی دیگر، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، با تأکید بر مخالفت واشنگتن با غنی‌سازی داخلی در ایران، خواستار تأمین سوخت هسته‌ای این کشور از منابع خارجی شد. این در حالی است که تهران صراحتاً اعلام کرده است که غنی‌سازی اورانیوم حق غیرقابل مذاکره ایران است.
پیشنهاد توافق موقت و اختلافات اساسی
براساس گزارش اکسیوس، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیشنهاد توافقی موقت را برای تمدید مذاکرات مطرح کرده است؛ چرا که رسیدن به توافق جامع ظرف ۶۰ روز دشوار به نظر می‌رسد. در مقابل، استیو ویتکاف، نماینده آمریکا، تأکید کرده که واشنگتن ترجیح می‌دهد به توافق کامل دست یابد.
لس‌آنجلس تایمز در تحلیلی، سه عامل را مانع پیشرفت مذاکرات دانسته است: اختلافات داخلی دولت ترامپ، نبود هدف واحد و درخواست ایران برای تضمین عدم خروج دوباره آمریکا از توافق، درخواستی که با محدودیت‌های حقوقی ساختار سیاسی ایالات متحده مواجه شده است.
همزمان، دیدارهای فشرده نمایندگان آمریکا با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ادامه دارد؛ اقدامی که احتمالاً با هدف هماهنگی درباره نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد.
غنی‌سازی؛ گره اصلی مذاکرات
مسئله غنی‌سازی اورانیوم به محور اصلی اختلافات بدل شده است. در حالی که رسانه‌های آمریکایی همچون سی‌ان‌ان از توصیف گفت‌وگوهای قبلی به‌عنوان «سازنده» خبر داده‌اند، انتظار می‌رود دور جدید مذاکرات با سختگیری‌های بیشتری همراه باشد.
دولت ترامپ هدف اصلی خود را «جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای» اعلام کرده، اما مواضع متناقض مقامات آمریکایی درباره میزان قابل قبول بودن غنی‌سازی صلح‌آمیز، باعث سردرگمی تحلیلگران شده است. استیو ویتکاف ابتدا غنی‌سازی محدود را پذیرفتنی دانسته بود، اما سپس توقف کامل آن را پیش‌شرط توافق اعلام کرد.
در مقابل، ایران تاکید کرده است که حاضر به اعتمادسازی برای رفع نگرانی‌های غرب است، اما بر سر اصل غنی‌سازی هیچ مصالحه‌ای نخواهد کرد. منابع ایرانی هشدار داده‌اند که طرح موضوعاتی فراتر از چارچوب‌های بین‌المللی، همچون برنامه دفاعی و موشکی، می‌تواند مذاکرات را به شکست بکشاند.
دوگانگی در سیاست آمریکا؛ تجربه عربستان
در شرایطی که واشنگتن از تهران خواستار توقف غنی‌سازی شده، همزمان در حال پیشبرد توافقی با عربستان سعودی است که به ریاض اجازه غنی‌سازی داخلی می‌دهد. اظهارات اخیر کریس رایت، وزیر انرژی آمریکا، درباره امکان‌پذیر بودن این فرآیند برای عربستان تحت نظارت‌های بین‌المللی، انتقادات زیادی در تهران برانگیخته است و به بی‌ثباتی در سیاست‌های آمریکا دامن زده است.
چالش‌های فنی و موانع حقوقی
تیم‌های فنی مذاکرات نیز از امروز کار بر روی جزئیات توافق احتمالی را آغاز کرده‌اند. از جمله مسائل حساس، تعیین زمان‌بندی لغو تحریم‌ها و چارچوب‌های نظارتی بر برنامه هسته‌ای ایران است.
برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که اصرار آمریکا بر محدودیت‌های دائمی می‌تواند برخلاف عرف توافقات بین‌المللی باشد و مذاکرات را به بن‌بست بکشاند. تجربه برجام نشان داده بود که تعیین محدودیت‌های زمانی مشخص، لازمه موفقیت چنین توافقاتی است.
نقش اسرائیل و فضای مبهم آینده مذاکرات
رژیم اسرائیل نیز با نگاهی تندروانه به مذاکرات، خواهان برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران شده است. گزارش‌هایی حاکی است که ترامپ از نتانیاهو خواسته تا پایان ماه جاری از هرگونه اقدام نظامی علیه ایران خودداری کند، اما مشخص نیست این خواسته تا چه زمانی رعایت خواهد شد.
با وجود توصیف فضای مذاکرات به عنوان مثبت، اختلافات عمیق بر سر اصولی چون حق غنی‌سازی، لغو تحریم‌ها و سازوکارهای نظارتی، موفقیت نهایی مذاکرات را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
