راه دراز طالبان در شناخته شدن به عنوان یک جریان سیاسی متعارف/ پیام دیدار سران طالبان با سفیر ایران در دوحه چیست؟
دولت افغانستان و نمایندگی طالبان در دوحه، هر دو ترور شهید فخری‌زاده را محکوم کردند. به نظر می‌رسد در حالی که کابل در چارچوب عرف دیپلماتیک، قوانین بین‌المللی و روابط رسمی چنین موضعی اتخاذ کرده است، طالبان از محکومیت ترور اهداف بزرگ‌تری را دنبال می‌کند. این اهداف چیست و آیا تحقق آن ممکن است؟
حمید دهقانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در دوحه با انتشار عکس زیر از طریق حساب توییتر خود این‌گونه توضیح داد «جنبش طالبان ترور دکتر فخری زاده را محکوم کرد. هیاتی از دفتر سیاسی جنبش طالبان با حضور در سفارت ایران در دوحه و ملاقات با اینجانب با محکومیت ترور دکتر فخری زاده، شهادت ایشان را به دولت و ملت ایران تسلیت گفت».
به گزارش «بازتاب» این ملاقات از طرف طالبان نیز با توییت «محمد نعیم وردک» تائید شد؛ مطابق این توئیت «پیش از چاشت امروز، مسئول دفتر سیاسی امارت اسلامی افغانستان در بخش ارتباط با کشورهای ایران، ترکیه و آسیای میانه، محترم قاری دین محمد حنیف صاحب و هیئت همراهش با سفیر کشور ایران در دوحه، محترم حمیدرضا دهقانی و هیئت همراه او ملاقات نمودند».
به عقیده برخی از تحلیل‌گران، برخورد طالبان در این موضوع را می‌توان در کنار وضعیت کنونی مذاکرات بین‌الافغانی و در راستای وضعیت کنونی روند صلح تحلیل کرد. این گروه بر این باور هستند که طالبان سعی دارد از ضعف دولت افغانستان استفاده کند و با چنین رفتارهایی خود را به عنوان دولت بالقوه افغانستان -یا حداقل به عنوان یک جریان سیاسی متعارف- به بازیگران خارجی مؤثر در روند صلح معرفی کند. در واقع هدف طالبان از این گونه اقدامات دیپلماتیک، خروج از انزوا و از بین بردن نگاه امنیتی غالب به این گروه است.
ادعاهای دولت کابل و شخص «امرالله صالح» معاون اول ریاست جمهوری، درباره حوادث تروریستی اخیر در کابل نیز با این تحلیل مطابقت دارد. علی‌رغم پذیرش مسئولیت عملیات توسط داعش، صالح مدعی است شیوه عملیات و روش کار صورت گرفته، مطابق شیوه عمل طالبان و گروه حقانی است.
دولت اشرف غنی بر این باور است که طالبان شیوه عمل خود را تغییر داده است و با عدم پذیرش مسئولیت حملات مسلحانه، قصد دارد نگاه امنیتی نسبت به خود در میان مردم افغانستان و بازیگران خارجی را از بین ببرد. ادعای دولت کابل و تحلیل کارشناسان می‌تواند تأییدی بر تمایل طالبان به تبدیل‌شدن به یک جریان سیاسی غیر هراس‌افکن در افغانستان باشد.
اعلام حمایت از پروژه خط لوله تاپی که گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان به پاکستان و سپس هند می‌رساند، شرکت طالبان در اجلاس مسکو و حضور هیئت نمایندگی این گروه در برابر خبرنگاران زن در سال گذشته، بهره‌گیری از افرادی همچون شیرمحمد عباس استانکزی به عنوان دیپلماتی تحصیل‌کرده و مسلط به چند زبان، انتصاب افرادی چون سهیل شاهین و محمد نعیم وردک که دارای تحصیلات آکادمیک هستند به مقام سخنگویی، ایجاد تشکیلات منسجم و تقسیم کار روشن در مذاکرات صلح و مواضع اخیر این گروه درباره امکان تحصیل دختران تا بالاترین سطح به شرط تفکیک جنسیتی، همه مواردی هستند که می‌تواند در راستای تلاش طالبان برای از بین بردن نگاه امنیتی به خود تحلیل شود.
در کنار این تحلیل، نکته‌ای که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، واکنش‌های متعدد کاربران به استفاده از واژه «جنبش طالبان» در توییت سفیر جمهوری اسلامی ایران است. این واکنش‌ها، عموما بر یادآوری حمله طالبان به کنسول‌گری ایران در مزارشریف و شهادت دیپلمات‌های ایرانی متمرکز بوده است که طی آن، رفتار سیاسی حمید دهقانی با انتقاد های نسبتا تند کابران نیز مواجه شد.
در مجموع می‌توان گفت، طالبان سعی دارد خود را در قامت یک دولت موازی با دولت کابل نشان دهد تا حداقل بتواند به‌عنوان یک جریان سیاسی متعارف پذیرفته شود؛ با این وجود واکنش‌ها نشان می‌دهد که طالبان راه درازی برای تحقق این هدف –حداقل در افکار عمومی منطقه- در پیش دارد.
از سوی دیگر استفاده از واژه «جنبش طالبان» توسط سفیر جمهوری اسلامی ایران، نشان می‌دهد که طالبان توانسته است حداقل بخشی از طرف‌های مذاکره خود را متقاعد کند که اراده جدی برای تغییر رویه، برخوردار است.
سعادت شریفی‌پور
