نزدیک شدن دوباره عربستان به ترکیه در روزهای بحرانی خاورمیانه/ آیا مدیریت مناسبات برای ایران پیچیده تر خواهد شد؟
چند روز پیش وبسایت «عربی 21» از تلاش عربستان برای بهبود روابط خود با ترکیه خبرد داد؛ امری که با پاسخ‌های مثبت ترکیه همراه شده و به نظر می رسد در مقام اجرا نیز موفقیت آمیز باشد. حالا سئوال این است که موفقیت دو کشور در بهبود و توسعه روابط خود، چه تأثیری بر منطقه و ایران خواهد داشت؟
به گزارش «بازتاب»، وبسایت خبری «عربی 21» به نقل از منابع خود اعلام کرده است که مشاوان ملک سلمان بن عبدالعزیز، در جلسه با پادشاه سعودی بر نیاز ریاض به متحدان جدید منطقه‌ای، بعد از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا تأکید کرده‌اند.
بر اساس خبر عربی 21، مشاوران ارشد ملک سلمان به او گفته‌اند که برای ایجاد یک موازنه منطقه‌ای در دوره بایدن، عربستان باید روابط خود با ترکیه را بهبود ببخشد. مطابق نظر این مشاوران دیدگاه نه چندان مثبت رئیس‌جمهور آمریکا به ترکیه و شخص اردوغان، افق جدیدی میان آنکارا و ریاض برای آشتی باز می‌کند.
منابع عربی 21، پیام‌های مثبت اخیر میان عربستان و ترکیه را شروع فرایند نزدیکی دو کشور دانسته‌اند. اردوغان تنها رهبری بود که در تماس تلفنی مستقیم ملک سلمان، به اجلاس جی 20 دعوت شد؛ این تماس نخستین تماس دو رهبر از زمان قتل جمال خاشقجی در کنسولگری سعودی در شهر استانبول بوده است.
دفتر ریاست جمهوری ترکیه، روز 21 نوامبر در بیانیه‌ای اعلام کرد که رجب طیب اردوغان و ملک سلمان با بهبود روابط دوجانبه موافقت داشته‌اند. بر اساس این بیانیه، دو رهبر بر باز گذاشتن باب گفتگو میان ریاض و آنکارا برای حل‌وفصل موضوعات مورد اختلاف تأکید کرده‌اند.
برخی تحلیل‌گران به نیاز متقابل ترکیه به بهبود روابط خود با عربستان تأکید کرده‌اند؛ بر این اساس سقوط ارزش لیر و چالش‌های احتمالی آنکارا با دولت بایدن، سبب تمایل رهبران ترکیه به بهبود روابط با عربستان شده است. دیدار مولود چاوش‌اغلو و فیصل بن فرحان در حاشیه اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در نیجریه، در این راستا تفسیر شده است.
فیصل بن فرحان نیز در حاشیه اجلاس جی 20، در گفتگو با رویترز ضمن تأکید بر روابط خوب با ترکیه، به این موضوع اشاره کرده بود که ریاض، ابوظبی، منامه و قاهره به دنبال راهی برای پایان اختلافات با قطر هستند.
با توجه به خبر عربی 21، به نظر می‌رسد موفقیت عربستان و ترکیه در حل‌وفصل اختلافات، پیامدهای مهمی برای منطقه خواهد داشت. از این منظر، در حالی که در سال‌های اخیر شاهد تشدید تنش و رقابت میان ابوظبی و ترکیه در لیبی، شاخ آفریقا و حتی قفقاز هستیم، آشتی احتمالی ریاض با آنکارا، بر روابط عربستان و امارات تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین در ماه‌های اخیر گزارش‌ها حاکی از افزایش نقش ترکیه در یمن بوده است؛ بهبود روابط عربستان و ترکیه بالقوه می‌تواند به نزدیکی جناح اخوانی حزب اصلاح با دولت منصور هادی و تقویت موقعیت عربستان در برابر انصارالله از یک‌سو و شورای انتقالی جنوب (تحت حمایت امارات) شود.
با این وجود به نظر می‌رسد، آشتی احتمالی عربستان و ترکیه، بیش ار هر چیز تهران را تحت تأثیر قرار خواهد داد. درسال‌های اخیر رقابت‌ها و تنش‌ها میان دو قطب اخوانی و ضداخوانی منطقه، به رهبری ترکیه و عربستان-امارات، فرصت‌ها وفضاهایی را برای تهران ایجاد کرده بود. افزون بر افزایش روزانه تنش‌های میان تهران و عربستان، نزدیکی آنکارا به ریاض، موقعیت ترکیه را در پرونده‌های باز با ایران، همچون سوریه و قفقاز بهبود خواهد بخشید؛ بنابراین نزدیکی احتمالی ترکیه و عربستان و چشم‌انداز حل‌وفصل بحران شورای همکاری خلیج فارس، به هیچ عنوان در راستای منافع تهران نخوهد بود.
تجربه برجام نشان داد هنگامی که چشم‌انداز کاهش تنش میان ایران و آمریکا وجود دارد، تمام توان دستگاه دیپلماسی کشور بر این مسیر متمرکز می‌شود؛ این امر باعث بی‌توجهی تصمیم‌گیرندگان ایرانی به تحولات منطقه و روابط با همسایگان می‌شود.
بر این اساس، اگرچه روابط تهران و واشنگتن تأثیر مستقیم بر روابط ایران و همسایگان خود دارد، نباید پویش‌ها و مناسبات مستقل منطقه‌ای را از نظر دور داشت؛ هر گونه تلاشی برای کاهش تنش‌ها با آمریکا، باید با تلاش‌های دیپلماتیک برای مدیریت و حل‌وفصل اختلافات با کشورهای منطقه همراه باشد.
