شرایط تاسیس آزمایشگاه و اصلی ترین نکات در زمان راه اندازی
تأسیس آزمایشگاه منحصر به یک رشته ی خاص نبوده و همانطور که احتمالاً می دانید علاوه بر آزمایشگاه های پزشکی در کشور شاهد آزمایشگاه های مهندسی مواد، شبکه و کامپیوتر، فیزیک و … هستیم. اما در ادامه ما قرار است در رابطه با تأسیس آزمایشگاه پزشکی بیشتر صحبت کنیم. این آزمایشگاه ها جزو مراکز پزشکی کشور به حساب می آیند و تأسیس آن ها باید مطابق با ضوابط قانونی انجام شود.برای تأسیس آزمایشگاه های پزشکی مانند آزمایشگاه های بیولوژی، ویروس شناسی، آزمایشگاه باکتری شناسی، ژنتیک و … به دلیل اینکه افراد با انسان ها و نمونه های انسانی سروکار دارند، حضور یک مسئول فنی ضروری است که دارای تخصص یا مدرک دکتری در رشته های آزمایشگاهی باشد. با این حال به دلیل این که مجوز تأسیس آزمایشگاه هم به افراد حقوقی هم حقیقی داده می شود. این اشخاص باید با آگاهی کامل از تمام ضرورت ها و ضوابط این مسیر را طی کنند. یکی دیگر از نکات مهم در این راه، فراهم آوردن تجهیزات آزمایشی و سکوبندی آزمایشگاه ها به بهترین نحو ممکن است. در ادامه ی این مطلب به باید ها و نبایدهای این امر می پردازیم.
شرایط و ضرورت های تأسیس آزمایشگاه پزشکی
در اینجا به بررسی اقدامات اولیه، پایه و اساس دایر کردن یک آزمایشگاه می پردازیم.
مکان تأسیس آزمایشگاه
یکی از اصلی ترین و ابتدایی ترین اقداماتی که در این مسیر باید انجام شود، انتخاب یک مکان مناسب است. این مکان علاوه بر این که باید دارای مساحت لازم جهت بخش های مختلف آزمایشگاه مانند بخش پذیرش و نمونه گیری باشد، باید فضای مناسب برای قرار دادن تمام تجهیزات ضروری مانند شیرآلات آزمایشگاهی و هود آزمایشگاهی را نیز داشته باشد. از آن جایی که دستگاه های موجود در آزمایشگاه مانند دستگاه های آنالیز با برق کار می کنند، علاوه بر وجود پریزهای برق، وجود سیستم برق اضطراری هم یکی دیگر از ضروریات این مکان است.
به طور کلی یک طراحی استاندارد برای فضا مانع از بروز هر گونه خطای احتمالی در آینده شده و نشان دهنده ی درک درست مؤسس از مدیریت آزمایشگاه پزشکی است. پس بهتر است مواردی که در زیر آورده شده را مورد توجه قرار داد:
• طراحی اولیه و مطابق با استانداردهای روز برای فضای آزمایشگاه
• رعایت اصول ایمنی در تمام فضاهای موجود
• جداسازی مناسب فضاها و بخش های مختلف
• کابینت بندی و سکوبندی آزمایشگاه مناسب و اصولی
• استفاده از هودهای آزمایشگاهی جهت تهویه فضا
• برخورداری از سیستم آب و فاضلاب استاندارد
• نورپردازی به بهترین نحو برای بالا رفتن راندمان و دقت کار
لیست تجهیزات و خدمات لازم برای احداث آزمایشگاه پزشکی
تأسیس هر آزمایشگاه اعم از پزشکی، تحقیقاتی و صنعتی علاوه بر فضای مناسب، نیاز به دستگاه، تجهیزات و اقدامات اولیه دارد که در یک آزمایشگاه پزشکی تشکیل شده اند از :
• تجهیزات نمونه گیری
• دستگاه های آنالیز
• یخچال و فریزر
• فراهم آوردن لوازم اداری
• طراحی سیستم سکوبندی
• طراحی دکوراسیون داخلی
ضرورت سکوبندی در آزمایشگاه پزشکی
سکوبندی یا میزبندی آزمایشگاه یکی از اقدامات ضروری در مسیر تأسیس آزمایشگاه است. منظور از سکوبندی، میزهای بزرگی هستند که کلیه ی اقداماتی که پرسنل انجام می دهند، روی آن ها انجام می شود. برای سکوبندی نیاز است از متریالی استفاده بشود که متناسب با نوع کارکرد آزمایشگاه باشد. به طور مثال از موادی استفاده شود که در برابر اسید و فرسایش مقاوم باشد. در آزمایشگاه پزشکی میزبندی باید به گونه ای باشد که امکان دسترسی راحت پرسنل به تجهیزات و دستگاه ها نیز فراهم باشد.
نصب تجهیزات
از جمله تجهیزاتی که در آزمایشگاه ها باید اقدام به تهیه و نصب آن ها نمود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• هودهای آزمایشگاهی : این هود ها انواع مختلفی دارند مانند هود بازویی، هود کانویی، هود شیمیایی و …
• شیرآلات آزمایشگاهی: شیرآلات رومیزی، شیرآلات رو شلفی و زیر شلفی، شیرآلات مخصوص فیوم هود
• میز توزین: منظور از میز توزین، میز ترازو است که مانع از انتقال لرزش ناشی از عوامل مختلف مانند رفت و آمد پرسنل به ترازو می شوند.
بهترین اقدامی که فرد برای تأسیس آزمایشگاه می تواند انجام دهد، تهیه ی یک لیست کامل از لوازم و در اولویت قرارد دادن تجهیزات ضروری است. انجام این کار علاوه بر اینکه مانع از سردرگمی شده، باعث می شود بتوان به یک برآورد نسبی از قیمت تجهیزات آزمایشگاه دست پیدا کرد. علاوه بر این لوزام گفته شده برای راه اندازی آزمایشگاه، نیاز به کابینت های پزشکی، سبد چرخ دار، کشو، کمد، نورپردازی، جایگاه لباس و … است.
پرسنل و مدارک مورد نیاز برای راه اندازی آزمایشگاه
همانطور که در ابتدا گفته شد اجازه ی تأسیس هم به افراد حقوقی هم به افراد حقیقی داده می شود. اما هر کدام از این گروه ها ملزم به داشتن شرایطی هستند. شرایطی که شخص حقیقی باید داشته باشد شامل این موارد است:
• تابعیت جمهوری اسلامی
• عدم سوء پیشنیه و اعتیاد
• برخوردار بودن از یکی از این مدارک:
• متخصص آسیب شناسی بالینی و تشریحی
• تخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
• دکتری حرفه ای علوم آزمایشگاهی بالینی
• تخصص یا دکتری در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی
و اما شرایط اشخاص حقوقی که متقاضی تأسیس آزمایشگاه هست به شرح زیر می باشد:
“مدیر عامل یا یک نفر از اعضای هیأت مدیره باید واجد شرایط مؤسس باشد. به شخصیت های حقیقی متقاضی تأسیس آزمایشگاه بیش از یک پروانه داده نمی شود. لذا، این افراد تنها در قالب شخصیت حقوقی امکان اخذ پروانه تأسیس مؤسسه پزشکی دیگری دارند”
کارمندان و کارشناسانی که در امر تأسیس آزمایشگاه پزشکی به تخصص آن ها نیاز است این اشخاص هستند:
• پاتولوژیست
• تکنسین پزشکی آزمایشگاه
• تکنولوژیست پزشکی
• کارمند اداری
چشم انداز تأسیس آزمایشگاه پزشکی در کشور
طبق گفته ی دکتر عبدالفتاح صراف نژاد عضو انجمن علوم آزمایشگاهیان “بیش از 70 درصد تصمیم گیری های پزشکی وابسته به آزمایش های تشخیصی است و با رونق رشته پزشکی فرد محور، به تدریج این میزان از 80 درصد نیز فراتر می رود”
پس می توان گفت اگر چه احدات و کسب سود از آزمایشگاه کار ساده ای نیست، اما نیاز کشور به آزمایشگاه پزشکی در حال افزایش است که یکی از دلایل آن هم بروز بیماری های جدید مانند کووید 19 یا همان کرونا است. با این حال اشخاص برای راه اندازی چنین مکانی باید برنامه ی مالی منسجم و منابع مالی قابل اعتمادی داشته باشند تا در همان ابتدای کار مأیوس نشده و از ادامه ی راه منصرف نشوند.
