روابط ایران با چین و روسیه در دولت رئیسی؛ چه تحولاتی پیش روی روابط ایران با چین و روسیه قرار دارد؟

با انتخاب سید ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور بعدی ایران، گمانه‌زنی‌ها در خصوص سیاست خارجی ایران به طوری کلی و سیاست «نگاه به شرق» اهمیت یافته است. برخی تحلیل‌گران بر این باور هستند که اگرچه احتمالا روابط ایران با چین و روسیه در دوره رئیسی افزایش خواهد یافت، نباید انتظار تحولی اساسی در این روابط و شکل‌گیری نوعی اتحاد میان سه کشور را داشت.

«بازتاب»؛ آرش صفار- روزنامه «گلوبال تایمز» چین در یادداشتی به بررسی روابط ایران با چین و روسیه در دولت بعدی ایران پرداخته است.

این یادداشت با اشاره به اقدام قوه قضائیه در خصوص پی‌گیری حقوقی ترور شهید سلیمانی و موضع ابراهیم رئیسی مبنی بر امنیت نداشتن قاتلان فرمانده پیشین نیروی قدس، پیش‌بینی کرده است که رئیسی در مقام رئیس‌جمهور در دفاع از منافع اقتصادی و امنیتی ایران، موضع سختی در پیش خواهد گرفت.

همچنین، مطابق این یادداشت، ابراهیم رئیسی اهمیت بسیار زیادی برای تقویت همکاری‌های امنیتی و روابط مذهبی با کشورهای اسلامی قائل خواهد شد و به مسئله فلسطین توجه زیادی خواهد داشت.

به باور نویسنده یادداشت، اگرچه واشنگتن همچنان یک عامل مهم –و حتی اصلی- تأثیرگذار بر منافع داخلی و دیپلماتیک ایران باقی خواهد ماند، با توجه به حمایت رهبر ایران از رویکرد «نگاه به شرق»، رئیسی چارچوب همکاری و سازوکارهای موجود با چین و روسیه را ادامه خواهد داد.

بر این اساس امید بسیار زیادی برای توسعه همکاری‌های ایران با چین و روسیه در زمینه‌های مختلف وجود دارد.

نخست، چین و روسیه احتمالا اقدامات خود در خصوص توافق هسته‌ای ایران را افزایش خواهند داد؛ رئیسی همچنان بر نقش چین و روسیه در کمک به بازگرداندن توافق هسته ای تأکید خواهد کرد.

دوم، چین و روسیه ممکن است در چارچوب سازمان همکاری اسلامی، تلاش برای بهره‌گیری مثبت از عوامل اسلامی برای توسعه روابط سه جانبه چین، روسیه و ایران را افزایش دهند.

در این خصوص، نویسنده توضیح می‌دهد که علاوه بر نقش مهم ایدئولوژی در سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی، روسیه نیز به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری اسلامی حضور دارد و چین نیز اخیرا اولین نماینده خود در این سازمان را به دبیر کل آن معرفی کرده است.

در نتیجه سازمان همکاری اسلامی فرصت جدیدی را برای چین و روسیه فراهم می‌کند تا مبادلات و هماهنگی‌ها با تهران را در مورد مسائل مربوط به ایران تقویت کنند.

علیرغم این زمینه‌ها، نویسنده ایجاد یک اتحاد رسمی میان ایران با چین و روسیه در دوره ابراهیم رئیسی را بعید می‌داند و معتقد است که ایران در رقابت چین و روسیه با ایالات‌متحده، طرف هیچ یک را نخواهد گرفت.

سید ابراهیم رئیسی یک سیاست خارجی دو بعدی را پی خواهد گرفت: رویکرد سخت به واشنگتن و تعمیق روابط سیاسی و مذهبی با جهان اسلام.

مطابق یادداشت، دولت رئیسی اقدامات دولت حسن روحانی را ادامه داده و تعامل نسبتا نزدیک خود را با چین و روسیه حفظ می‌کند. این امر ممکن است توافق نامه همکاری 25 ساله با چین را توسعه دهد؛ با این حال منجر به اتحاد بین ایران، چین و روسیه نخواهد شد و پکن و مسکو نیز تمایلی به ایجاد چنین اتحادی نشان نداده‌اند.

با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد روابط ایران با چین و روسیه، همچون گذشته با محدودیت‌های مهمی از همه طرف‌ها روبه‌رو خواهد بود.

نوع روابط ایران با ایالات‌متحده، اگرچه به نوعی پیشران اصلی سیاست «نگاه به شرق» بوده است، مهم‌ترین مانع توسعه روابط با دو قدرت بزرگ نیز محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، روسیه و چین نشان داده‌اند که به دغدغه‌های رقبا و دشمنان منطقه‌ای ایران توجه دارند و تمایلی به آسیب زدن به روابط رو به توسعه خود با امارات، عربستان و اسرائیل ندارند.

لذا احتمالا شاهد تغییر مثبت معناداری در روابط ایران با این دو کشور نخواهیم بود؛ اگرچه با لغو احتمالی تحریم‌ها و احیای برجام، بسیاری از موانع پیشبرد توافق جامع همکاری ایران و چین مرتفع خواهد شد.