تدابیر حکیمانه آقای وزیر برای اصلاحات ارزی؛ چرا در زمان مسئولیت خود اقدامی نکردید؟
عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در نشست کمیسیون اقتصادی مجلس به بررسی مشکلات بازار ارز پرداخت و به تفاوت نرخ دلار دولتی و آزاد و فسادهای ارزی اشاره کرد. با این حال، برخی انتقادها به سیاست‌های ارزی دوران مسئولیت خود او وجود دارد. بسیاری بر این باورند که عدم انجام اصلاحات مؤثر و سوءمدیریت بحران‌ها در آن دوران، مشکلات اقتصادی و ارزی کنونی را تشدید کرده و باعث شده تا بازار ارز و اقتصاد کشور در شرایط بحرانی امروز قرار گیرد.
عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در نشست ارزی کمیسیون اقتصادی مجلس به مشکلات ناشی از تفاوت نرخ دلار دولتی و آزاد اشاره کرد. وی اظهار داشت که ثابت نگه داشتن نرخ دلار منجر به افزایش فساد و کاهش صادرات می‌شود و زمانی که فاصله قیمت دلار در بازار آزاد و دولتی زیاد می‌شود، سفته‌بازی نیز افزایش می‌یابد. همتی گفت که سامانه نیما عملاً به یک سامانه رانت‌زا تبدیل شده و اصلاح قیمت‌ها اجتناب‌ناپذیر بود.
وی همچنین افزود که با توجه به تورم داخلی و خارجی، قیمت دلار در حال حاضر باید حدود 73 هزار تومان می‌بود، در حالی که ارز نیمایی به طور متوسط 40 هزار تومان است. همتی تاکید کرد که بخشی از ارز حاصل از صادرات به کشور باز نمی‌گردد و این اختلاف قیمت‌ها باعث رانت و کاهش صادرات شده است. وی در ادامه به نوسانات شدید ارز و تاثیرات آن بر واردات و صادرات پرداخت و از نمایندگان مجلس خواست تا در برابر فساد و رانت‌های ارزی پاسخگو باشند.
بازتاب– جناب آقای همتی، شما در نشست اخیر، به مشکلات جدی ناشی از تفاوت نرخ دلار دولتی و آزاد و فسادهای ارزی اشاره کردید. با این حال، باید گفت که نقدهایی به سیاست‌های ارزی دوران مسئولیت شما مطرح می‌شود. به نظر می‌رسد که عدم انجام اصلاحات مؤثر و تأخیر در اقدامات اساسی برای مواجهه با این بحران‌ها، موجب تشدید مشکلات اقتصادی و ارزی شده است.
علاوه بر این، شما بیشتر بر تحلیل‌های گذشته‌نگر و تحولات خارجی تأکید کرده‌اید، در حالی که در شرایط کنونی، راه‌حل‌های عملی و اجرایی برای حل بحران‌های ارزی ارائه نکردید. برای آنکه این مشکلات به طور واقعی حل شوند، نیاز به اصلاحات ساختاری و برنامه‌های عملی برای مدیریت بهتر منابع ارزی و نظام ارزی کشور داریم، که متاسفانه در دوران مسئولیت شما هیچ‌کدام از این اقدامات به طور مؤثر انجام نشد.
شما در سخنان خود در این نشست به نکات مهم و درستی اشاره کردید که بررسی آنها برای بهبود وضعیت ارزی کشور ضروری است. اما اجازه دهید چند نکته را در جهت نقد سازنده به عرضتان برسانیم.
اولاً، شما به درستی به فساد و رانت‌های ناشی از تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد اشاره کردید و آن را عامل افزایش سفته‌بازی و کاهش صادرات دانستید. اما سوال اینجاست که چرا تا مدت‌ها در دوران مسئولیت شما به‌عنوان رئیس کل بانک مرکزی و پس از آن در مقام وزیر اقتصاد، هیچ اقدامی جدی برای اصلاح این سیاست‌ها انجام نشد؟
تفاوت‌های قیمت ارز که به گفته شما به رانت‌های عظیم و فساد منجر شد، مشکلاتی بودند که نیازمند اصلاحات سریع و اساسی بودند. چرا این اصلاحات پیش از این انجام نشد؟ آیا به نظر شما، عدم مدیریت صحیح این مسائل در دوران مسئولیت شما در هر دو جایگاه، نقشی در تشدید بحران‌های اقتصادی نداشته است؟
دوم، شما به درستی به مشکلات سامانه نیما اشاره کردید و گفتید که تبدیل به یک “4200 جدید” شده است. با این حال، آیا صرف اشاره به این مشکلات کافی است؟ بسیاری از کارشناسان معتقدند که سامانه نیما تنها یکی از مشکلات نظام ارزی کشور است و علل این مشکلات عمیق‌تر از آن چیزی است که تنها به یک سامانه دولتی محدود می‌شود. چرا به جای اشاره صرف به معایب، به بررسی علل ساختاری مشکلات ارزی و طرح راه‌حل‌های عملی‌تر که ضمانت اجرایی داشته باشد، نپرداختید؟
سوم، در خصوص نوسانات ارزی، شما به تحولات خارجی و تاثیر آنها بر نرخ ارز اشاره کردید. البته درست است که شرایط جهانی و منطقه‌ای بر اقتصاد کشورمان تأثیر می‌گذارد، اما شما به‌عنوان رئیس کل سابق بانک مرکزی، چطور بحران‌های مشابه را مدیریت کردید که حاصل کارتان شد همین وضعیتی که مردم با آن دست و پنجه نرم می کنند؟
به نظر می‌رسد که مشکلات داخلی، مانند سیاست‌های پولی و مالی نادرست، ضعف در مدیریت منابع ارزی و نبود اصلاحات بنیادی در سیستم بانکی، نقشی پررنگ‌تر از تحولات خارجی در نوسانات ارزی ایفا کرده‌اند. آیا شما در زمان سکانداری در کرسی های قبلی و فعلی، به اندازه کافی به این مسائل پرداخته‌اید؟
چهارم، در مورد پیش‌بینی‌هایتان درباره قیمت دلار و مقایسه آن با شاخص قیمت‌ها، باید گفت که پیش‌بینی‌های شما به خودی خود مهم هستند، اما آیا این مقایسات واقعاً به حل مشکل کمک می‌کنند؟ به نظر می‌رسد که این تنها یک تحلیل سطحی است که به جای تمرکز بر آنچه که باید در حال حاضر انجام شود، به روندهای گذشته پرداخته است. به‌جای تحلیل‌های انتزاعی، چه برنامه‌های عملی و اجرایی برای کاهش نوسانات ارزی و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر اقتصادی دارید؟
در نهایت، شما در سخنان خود به نمایندگان مجلس اشاره کردید که “مگر خود شما نمی‌گویید که جلوی رانت و فساد را بگیرید؟”. این خطاب به نمایندگان مجلس قابل فهم است، اما بهتر بود شما خود نیز به‌عنوان رئیس کل پیشین بانک مرکزی و وزیر اقتصاد کنونی، در برابر این پرسش‌ها پاسخگو باشید. شما به‌عنوان مسئول سیاست‌های ارزی کشور در هر دو مقام، باید بیشتر از هر کس دیگر در برابر فساد و رانت‌های ارزی پاسخگو باشید.
جناب آقای همتی، سخنان شما در نشست کمیسیون اقتصادی مجلس، گرچه به‌جا و مهم است، اما برای رسیدن به راه‌حل‌های عملی و پایدار، نیازمند نگاه عمیق‌تر و فراتر از تحلیل‌های شعارگونه و کتابی است. احتمالا همه ما می دانیم که تنها با اصلاحات ساختاری، مدیریت بهتر منابع ارزی و ایجاد یک نظام ارزی شفاف و کارآمد، می‌توانیم از این بحران عبور کنیم.
