ایران در مناقشه قره‌باغ با استناد به قطعنامه‌های شورای امنیت ایفای نقش کند
«یوسف مولایی» روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار سیاسی با تشریح مناقشه قره‌باغ از منظر حقوق بین الملل گفت: تاکنون چهار قطعنامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل برای خروج فوری ارمنستان از منطقه قره‌باغ تصویب شده، اما تاکنون اجرای این قطعنامه‌ها به تعویق افتاده و درگیری ها در این منطقه ادامه دارد.
این استاد حقوق بین الملل با بیان اینکه نزدیکترین سابقه تاریخی اختلافات جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر حاکمیت قره‌باغ به سال‌های ۲۰-۱۹۱۸ بر می‌گردد، گفت: در این سال‌ها به دنبال مداخله اتحاد جماهیر شوروی برای اعمال حاکمیت بر این منطقه، اختلافاتی آغاز و بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و استقلال جمهوری آذربایجان و ارمنستان به درگیری‌ها در این منطقه منجر شد. در آن مقطع شورای امنیت سازمان ملل این بحران را در دستور کار قرار داد و در سال ۱۹۹۳ چهار قطعنامه در مورد مناقشه قره‌باغ صادر کرد.
مولایی یادآور شد: قطعنامه شماره ۸۲۲، ۳۰ آوریل ۱۹۹۳ پس از تصرف منطقه کلبجر به تصویب رسید. به موجب آن، ثبات و امنیت منطقه تحت خطر بوده و نظامیان ارمنی باید فورا به اشغال این منطقه پایان می‌دادند. در جولای ۱۹۹۳ قطعنامه شماره ۸۵۳ بعد از تصرف آغدام تصویب شد به موجب این قطعنامه ضمن آتش‌بس طرفین، نظامیان ارمنستان باید منطقه را ترک می‌کردند.
وی افزود: پس از اشغال استان‌های فضولی، جبرئیل و گوبالدی، شورای امنیت در ۱۴ اکتبر ۱۹۹۳ قطعنامه۸۷۴ را تصویب کرد و پس از تصرف زنگیلان و بر اساس قطعنامه شماره ۸۸۴ در نوامبر ۱۹۹۳ از نیروهای ارمنستان خواسته شد تا بدون قید و شرط از این منطقه خارج شوند.
این استاد حقوق بین الملل اظهارداشت: در همه این قطعنامه‌های شورای امنیت، به عنوان بالاترین نهاد حامی صلح و امنیت در جهان، از ارمنستان خواسته که سریعا مناطق اشغالی متعلق به جمهوری آذربایجان را ترک کند. در این چهار قطعنامه از ارمنستان خواسته شده تا ضمن احترام به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان از کشتار غیرنظامیان خود داری کند و آتش بس را بپذیرد.
مولایی یادآور شد: مجمع عمومی سازمان ملل نیز قطعنامه ای علیه ارمنستان صادر و این کشور را به عنوان متجاوز معرفی کرد و از این کشور خواست که هر چه زودتر مناطق اشغالی متعلق به جمهوری آذربایجان را ترک کند.
وی افزود: سازمان کشورهای اسلامی در سال ۲۰۰۸ هم قطعنامه ای علیه ارمنستان صادر کرد و از این کشور خواست از مناطق متعلق به جمهوری آذربایجان خارج شود. همچنین ناتو در چندین اجلاس خود ارمنستان را به خاطر اشغالگری محکوم می کند و سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز در نشست های خود اقدام ارمنستان را محکوم می کند. تمامی اسناد بین المللی یک دست و بدون استثنا ارمنستان را اشغال‌گر می داند و اقدام این کشور در مورد قره باغ را محکوم می‌کند.
مولایی با اشاره به اسناد بین المللی در مورد حقانیت جمهوری آذربایجان در مورد مناقشه قره‌باغ، گفت: هیچ سند بین المللی نیست که حقانیت آذربایجان را در اشغال سرزمینی اش ثابت و محکوم نکند.
این استاد حقوق بین الملل گفت:اسناد بین الملل به رغم اینکه حقانیت جمهوری آذربایجان را تایید می کند، اما قدرت بین المللی، ماورای قدرت دولت‌ها وجود ندارد که بتواند این حقانیت را اجرا کند. در واقع هیچ گونه سازوکار بین المللی برای وادار کردن متجاوز به ترک مخاصمه وجود ندارد و همین باعث شده مناقشه قره‌باغلاینحل بماند.
ریشه مناقشه قره باغ به مهندسی ملیت‌ها در شوروی سابق برمی‌گردد
مولایی با بیان اینکه بخشی از مناقشه قره‌باغ به نقش قدرت‌های خارجی و دخالت روسیه بر می گردد، گفت: مهندسی ملیت‌ها در زمان استالین در شوروی اجرا و هر سرزمینی که متعلق به قومیتی بود، اقلیت‌های از نقاط دیگر به این مناطق آورده شد و محلی برای مناقشه درست کردند.
وی گفت: در گرجستان و ازبکستان نیز این بحران وجود دارد اما در قره‌باغ این مساله حاد شده است. این نوعی سیاست استعماری و ضدملی بوده است و ریشه آن به مدیریت مهندسی ملیت‌ها در دوره استالین بر می گردد.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بعد از فروپاشی شوروی، فدراسیون روسیه برای اینکه حوزه قدرت خود را در این مناطق بیشتر حفظ کند، اغلب حامی ارمنستان بوده است و این کشور به واسطه حمایت مسکو، موقعیت فعلی خود را حفظ کرده است.
مولایی با اشاره به نقش روسیه در تصویب و اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در مورد قره‌باغ گفت: روسیه اجازه نمی‌دهد که قطعنامه‌های شورای امنیت در مورد قره‌باغبه درستی اجرا شود، گرچه در تصویب قطعنامه‌های چهارگانه شورای امنیت در ۱۹۹۳ نقش داشت، اما روسیه در حال گذار بود و هنوز موقعیت فعلی خود را پیدا نکرده بود و تا حدودی شورای امنیت را در این قضیه همراهی کرد.
وی گفت: در شرایط کنونی آذربایجان به سختی می‌تواند از طریق شورای امنیت خواسته خود را در باز پس‌گیری مناطق اشغالی از ارمنستان پیگیری کند، زیرا فدراسیون روسیه به خاطر ارمنستان، رای شورای امنیت را وتو می‌کند و خواسته باکو از طریق حقوقی امکان پذیر نیست. اما از طریق شورای امنیت و همکاری اروپا پیگیری می‌شود و آنان در این زمینه اعلامیه صادر کردند و حتی مجمع پارلمانی شورای اروپا هم ارمنستان را محکوم کرد. شاید برای اولین بار باشد که چنین اجماعی در مورد حقانیت کشوری در خواسته‌اش شکل گرفته باشد.
مواضع ایران در مناقشه قره‌باغ باید استناد به قطعنامه‌های سازمان ملل باشد
مولایی با بیان اینکه ایران همیشه از اصول وموازین حقوق بین الملل دفاع می کند، گفت: دستگاه دیپلماسی ما در مواضع رسمی خود نسبت به مناقشه قره‌باغ باید به جهت گیری‌های قطعنامه شورای امنیت و اسناد حقوق بین الملل توجه کند و اینکه صرفا اعلام آتش بس و دعوت به صلح کند کافی نیست.
وی افزود: سیاست خارجی ما باید آشکارا به قطعنامه‌ها و اسناد بین المللی در مورد قره باغ استناد کند. ما اگر بدون استناد به قطعنامه‌های شورای امنیت موضع گیری کنیم به نوعی دفاع از متجاوز است. ایران در قطعنامه کنفرانس کشورهای اسلامی هم اقدام ارمنستان را محکوم کرد و ما باید از رای که در این مورد داده‌ایم دفاع کنیم.
این استاد حقوق بین الملل گفت: اگر قرار باشد نقش میانجی گری در مناقشه قره‌باغ بر عهده ایران باشد باید بر اساس اسناد حقوق بین الملل عمل کنیم . اگر به این اسناد توجه نشود نمی‌توانیم بی طرفی خود را ثابت کنیم و نقش میانجی داشته باشیم.
مولایی افزود: حل این مناقشه از سوی ایران یک فرصت است تا تهران بتواند با دفاع از اصول حقوق بین‌الملل، قدرت منطقه‌ای خود را به دنیا نشان دهد که می‌تواند نقش برجسته‌ای برای ایجاد صلح بین‌المللی داشته باشد.
